Bàn về tư duy phản biện trong giáo dục đại học

Năng lực tư duy phản biện có ảnh hưởng mang tính quyết định lên hiệu quả của các hoạt động giáo dục, kết quả học tập của sinh viên, của giảng viên và các nhà nghiên cứu trong môi trường giáo dục mang tính toàn cầu. Với tầm quan trọng đặc biệt của vấn đề, bài viết nhằm làm rõ vai trò, sự cần kíp và một số phương pháp thực hành tư duy phản biện cho sinh viên.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Bàn về tư duy phản biện trong giáo dục đại họcTẠP CHÍ KHOA HỌC - ĐẠI HỌC ĐỒNG NAI, SỐ 05 - 2017ISSN 2354-1482BÀN VỀ TƯ DUY PHẢN BIỆN TRONG GIÁO DỤC ĐẠI HỌCNguyễn Thị Hòa1TÓM TẮTKhác với đào tạo nghề chỉ đơn thuần cung cấp kiến thức và kỹ năng thực hànhnghề nghiệp, giáo dục đại học là bậc học đào tạo nguồn nhân lực chất lượng cao,sản phẩm đầu ra của giáo dục đại học phải có đầy đủ các tiêu chí về kiến thức, nănglực nhận thức, năng lực tự chủ, kỹ năng, thái độ, trách nhiệm. Để đạt chuẩn đầu rađó đòi hỏi trong quá trình đào tạo sinh viên phải có năng lực tư duy phản biện.Năng lực tư duy phản biện có ảnh hưởng mang tính quyết định lên hiệu quả củacác hoạt động giáo dục, kết quả học tập của sinh viên, của giảng viên và các nhànghiên cứu trong môi trường giáo dục mang tính toàn cầu. Với tầm quan trọng đặcbiệt của vấn đề, bài viết nhằm làm rõ vai trò, sự cần kíp và một số phương pháp thựchành tư duy phản biện cho sinh viên.Từ khóa: Tư duy phản biện, biện luận, đại học, sinh viên, năng lựcChúng có khả năng chi phối và làm biến1. Đặt vấn đềdạng thông tin về sự vật, hiện tượng. TừNgay từ khi mới sinh ra, đứa trẻ đãđó có khả năng đưa ra những nhận địnhbiết đặt những câu hỏi về các sự vật, sựsai lầm, thiếu chính xác. Điều này lýviệc, hiện tượng xảy ra trong thế giới tựgiải vì sao lại có nhiều luồng ý kiến,nhiên và xã hội (thông qua những từ đểnhiều nhận định, đánh giá khác nhau vềhỏi như: Gì? Khi nào? Tại sao? Thếcùng một vấn đề như vậy. Trong dânnào? Bằng cách nào?…). Qua đó, trẻgian vẫn dùng câu “Chín người mười ý”nhận biết, đánh giá thế giới xung quanhđể diễn đạt sự khác biệt trong cách suyvà thỏa mãn những hoài nghi của mình.nghĩ và nhận định về vấn đề.Càng trưởng thành con người càngMặc dù “tư duy phản biện” là mộttiếp cận với một lượng khổng lồ cácthuật ngữ không hề mới trong các nềnthông tin từ tự nhiên, xã hội. Để thíchgiáo dục tiên tiến trên thế giới (đặc biệtứng và phát triển được trong thế giớilà giáo dục đại học), ở Việt Nam cụm từđó, đòi hỏi con người phải có sự đánhnày còn khá mới mẻ. Điều đó lý giải vìgiá đúng đắn, khách quan về sự vật,sao có một nghịch lý vẫn tồn tại tronghiện tượng và phải có kỹ năng tư duynền giáo dục ở nước ta, đó là sinh viênphản biện.đại học - những người được cho là mộtbộ phận của nguồn nhân lực chất lượngcao lại ít có khả năng phản biện khoa học.Trên thực tế, không phải ai cũng cókhả năng tư duy phản biện tốt. Tư duycon người có thể bị tác động bởi nhiềuyếu tố: tính bảo thủ, định kiến, hẹp hòi,lười suy nghĩ, tình cảm cá nhân…Trong bối cảnh hiện nay, sinh viênkhông chỉ là một bộ phận của trí thức, là1Trường Đại học Thủ Dầu MộtEmail: hoant@tdmu.edu.vn23TẠP CHÍ KHOA HỌC - ĐẠI HỌC ĐỒNG NAI, SỐ 05 - 2017công dân của một quốc gia mà còn làcông dân của toàn cầu. Điều này đỏi hỏisinh viên phải rèn luyện kỹ năng tư duyphản biện để phục vụ quá trình học tập, cókhả năng đáp ứng các yêu cầu nghềnghiệp và trở thành con người có khảnăng tư duy độc lập, sáng tạo trong xã hội.ISSN 2354-1482năng, năng lực đáp ứng yêu cầu toàncầu. Theo Diễn đàn Kinh tế Thế giới(2015) về “Tầm nhìn mới cho giáodục: Phát triển các tiềm năng của kỹnghệ”, để đáp ứng được yêu cầu nguồnnhân lực trong thời đại toàn cầu, ngườihọc phải có 16 kỹ năng thiết yếu [1],trong đó, kỹ năng tư duy phản biệnđóng một vai trò chính yếu, cốt lõi, lànhân tố kết nối các kỹ năng còn lại đểđạt đến kỹ năng cuối cùng là kỹ nănghọc tập suốt đời.Vậy vấn đề đặt ra là những côngdân toàn cầu cần có những tiêu chí gì?Giải quyết được vấn đề này có nghĩacác quốc gia đã hình thành được độingũ lao động với những phẩm chất, kỹBảng 1: Các kỹ năng thiết yếu của một công dân toàn cầu thế kỷ 21Các kỹ năng và tư chất yêu cầu1. Nhóm kỹ năng nền1Kỹ năng nghe, nói, đọc, viết2Kỹ năng tính toán3Hiểu biết cơ bản về khoa học4Kỹ năng khoa học công nghệ5Khả năng tính toán tài chính6Hiểu biết về văn hóa, lối sống văn minh7Kỹ năng tư duy biện luận, giải quyết vấn đề8Khả năng sáng tạo9Khả năng giao tiếp10Khả năng hợp tác3. Các tư chất thuộc về11Có óc tò mò, muốn tìm hiểutính cách12Có tính tích cực, khởi xướng sự thay đổi13Có tính kiên định14Khả năng tự thích ứng cao15Có kỹ năng lãnh đạo16Có ý thức về xã hội và văn hóa2. Nhóm kỹ năng mềm(Nguồn: Dương Thị Hoàng Oanh, Nguyễn Xuân Đạt (2005), Giáo trình Tư duybiện luận ứng dụng, NXB Đại học Quốc gia TP. HCM, tr. 248-249)24TẠP CHÍ KHOA HỌC - ĐẠI HỌC ĐỒNG NAI, SỐ 05 - 2017ISSN 2354-1482Thuật ngữ “tư duy phản biện” hay“tư duy biện luận” được dịch từ thuậtngữ “critical thingking” trong tiếngAnh. Theo Russell Brooker [2], kỹnăng tư duy phản biện là kỹ năng suynghĩ vượt lên trên những phân tích vàlogic theo lối mòn thông thường. Đólà một quá trình tư duy nhằm chất vấncác giả định hay giả thiết, là cách đểkhẳng định rằng một nhận định nào đólà đúng hay sai, đôi khi đúng, hay cóphần đúng.Trên thự ...