BÁO CÁO KHOA HỌC: TÍNH ĐA DẠNG CỦA HỆ THỰC VẬT VIỆT NAM 14. SYMPHOREMA ROXB. BỘI TINH GIẢ VÀ S. INVOLUCRATUM ROXB. BỘI TINH GIẢ TỔNG BAO (HỌ CỎ ROI NGỰA VERBENACEAE), CHI VÀ LOÀI BỔ SUNG CHO HỆ THỰC VẬT

Trong đợt điều tra sưu tầm mẫu vật gần đây nhằm tiếp tục kiểm kê thành phần loài Thực vật có hạt của Vườn quốc gia Cúc Phương theo Chương trình ICBG AP 1 Nguyễn Mạnh Cường cùng đồng nghiệp đã thu được một số hiệu mẫu vật(NMC 1618) thuộc họ Cỏ roi ngựa Verbenaceae.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
BÁO CÁO KHOA HỌC: "TÍNH ĐA DẠNG CỦA HỆ THỰC VẬT VIỆT NAM 14. SYMPHOREMA ROXB. BỘI TINH GIẢ VÀ S. INVOLUCRATUM ROXB. BỘI TINH GIẢ TỔNG BAO (HỌ CỎ ROI NGỰA VERBENACEAE), CHI VÀ LOÀI BỔ SUNG CHO HỆ THỰC VẬT"TÍNH ĐA DẠNG CỦA HỆ THỰC VẬT VIỆT NAM 14.SYMPHOREMA ROXB. BỘI TINH GIẢ VÀ S.INVOLUCRATUM ROXB. BỘI TINH GIẢ TỔNGBAO (HỌ CỎ ROI NGỰA VERBENACEAE), CHI VÀLOÀI BỔ SUNG CHO HỆ THỰC VẬTLê Kim Biên, Nguyễn Tiến HiệpViện Sinh thái và Tài nguyên sinh vậtPhan Kế LộcTrường Đại học khoa học tự nhiên và Viện Sinh thái và Tàinguyên sinh vậtNguyễn Mạnh CườngVườn quốc gia Cúc phươngDjaja Djendoel SoejartoTrường Đại học Illinoi và Field Museum tại ChicagôTrong đợt điều tra sưu tầm mẫu vật gần đây nhằm tiếp tụckiểm kê thành phần loài Thực vật có hạt của Vườn quốc giaCúc Phương theo Chương trình ICBG AP 1 Nguyễn MạnhCường cùng đồng nghiệp đã thu được một số hiệu mẫu vật(NMC 1618) thuộc họ Cỏ roi ngựa Verbenaceae. Chúng tôiđã xác định nó thuộc chi Symphorema Roxb. Bội tinh giảvà thuộc loài S. involucratum Roxb. Bội tinh giả tổng bao.Symphorema Roxb. Bội tinh giả là một chi nhỏ thuộc họVerbenaceae Cỏ roi ngựa, gồm 3 loài, phân bố ở vùng ấnĐộ- Mã Lai thuộc xứ Cổ nhiệt đới (Clarke, 1885; Dop,1935-1936; Pei et al., 1982; Mabberley, 1993). Nó rất gầnvới 2 chi Sphenodesme Jack Bội tinh và Congea Roxb.Lâm nhung do có chung kiểu cụm hoa xim, ly tâm, hìnhđầu với các lá hoa tổng bao rõ rệt. Symphorema Roxb. Bộitinh giả phân biệt với 2 chi kia ở chỗ có 6 lá hoa tổng bao(đôi khi 5, không phải 3 hoặc 4), tự do, tràng đối xứng toảtròn với 6-16 thuỳ ở chóp (có khi đến 18, không phải chỉ 5-7), nhị đực 6-16 (có khi đến 18, không phải 4-7) và mép láthường ít nhiều có răng, không bao giờ nguyên. Briquet đãgộp 3 chi gần gũi kể trên thành dưới họ SymphoremoideaeBriq. Bội tinh giả (ghi theo Pei et al., 1982). Thậm chíMoldenke đã tách thành họ riêng, symphoremataceaeMoldenke ex Reveal & Hoogland bội tinh giả (ghi theoMabberley, 1993) và một số tác giả (ví dụ Anonymous,1977 hoặc Takhtajan, 1996) đã chấp nhận quan điểm này.Cho đến nay cả chi và loài đều chưa được ghi nhận có ởViệt Nam (Dop, 1935-1936; Phạm Hoàng Hộ, 1991;Nguyễn Tiến Bân, 1997). Sau đây là một số dẫn liệu về chivà loài thực vật mới bổ sung cho Hệ thực vật này.SYMPHOREMA Roxb., Pl. Coromandel 2: 46. 1805;C.B. Clarke in Fl. Brit. India 4: 599. 1885; P. Dop in M.H.Lecomte (ed.). Fl. Indo-Chine 4: 896. 1935; Anonymous inZ.Y. Wu et al. (eds.). Fl. Yunn. 1: 492. 1977; C. Pei et al.In C. Pei & S.L. Chen (eds.). Fl. Reipubl. Popularis Sin. 65,1: 6. 1982; S.L. Chen & M.G. Gilbert in Z.Y. Wu & P. H.Raven (eds.). Fl. China 17: 47. 1994; S.L. Chen in L.K. Fuet al. (eds.). Higher Plants China. Vol. 9: 347. 1999. BỘITINH GIẢ.Cây bụi, thường leo. Lông hình sao. Lá mọc đối, đơn, mépnguyên hoặc hơi có răng cưa. Cụm hoa có cuống; xim hìnhđầu, gồm 7 hoa, được bao bọc bởi 6-8 lá hoa tổng bao rõrệt, cùng lớn lên với quả; cụm hoa tập hợp từng đôi ở đầucành, tạo thành chùm. Đài cùng lớn lên với quả, có 5-6răng. Tràng màu trắng, nhỏ, đối xứng toả tròn; ống trànghình trụ, ở chóp có 6-16, có khi đến 18 thuỳ. Nhị đực có sốlượng bằng với số lượng thuỳ tràng; bao phấn thò ra ngoài.Bầu 2 hoặc 4 ô không hoàn chỉnh, trong mỗi ô có 2 noãntreo, nhưng chỉ 1 noãn phát triển thành hạt; vòi nhuỵ hìnhsợi, núm nhuỵ chẻ thành 2 nhánh ngắn. Quả khô không tựmở, được bao trong đài phát triển, có 1 hạt. Lá mầm nạc,thường có nhiều dầu béo.Chi gồm có 3 loài, S. polyandrum Wight đặc hữu của ẤnĐộ, S. luzonicum F. Villar đặc hữu của Philíppin còn S.involucratum Roxb. phân bố rộng, suốt từ Ấn Độ, XriLanca, qua Mianma, Thái Lan, nam Trung Quốc, có thể cảcực bắc Lào đến bắc Việt Nam (Anonymous, 1977; D.J.Mabberley, 1993).Symphorema involucratum Roxb., l.c.: 46; C.B. Clarke,l.c.: 599; P. Dop, l.c.: 898, fig. 93: 2-5; Anonymous, l.c.:492, pl. 118: 3; C. Pei et al. , l.c.: 6, pl. 1; S.L. Chen &M.G. Gilbert, l.c.: 48; R.D. Chen in Wu Z.Y. & P. H.Raven (eds.). FOC Illustrations 17: fig. 124. 1998; S.L.Chen, l.c.: 347, fig. 540. Bội tinh giả tổng bao. Hình.Mô tả: Dây leo gỗ nhỏ, dài hơn 5 m. Cành và mặt trên lánon, mặt dưới lá, cuống lá, cuống cụm hoa, cuống cụm quảvà cuống quả, lá hoa tổng bao non và mặt ngoài đài phủđầy lông hình sao đứng với một số nhánh dài, mềm, màutrắng bẩn. Cành mảnh, đường kính nhỏ hơn 1,5 mm. Phiếnlá chất giấy, khi già ở mặt dưới vẫn mang nhiều lông mịnnhư nhung, thường hình bầu dục, dài 5-8 cm, rộng 2,5-5cm, gốc tù tròn, chóp thót đột ngột thành đuôi nhọn dài 5-7mm, mép ở nửa trên có răng cưa thưa; gân lõm ở mặt trên,lồi ở mặt dưới; gân bậc hai 4-6 đôi, mọc chếch lên, cong vànối liền với nhau ở gần mép; mạng gân nhỏ không đều,thấy rõ ở cả 2 mặt; cuống lá dài khoảng 5 mm. Từng đôicụm hoa mọc đối nhau trên một cành bên rất ngắn, chỉkhoảng 1 cm, mọc ở nách lá đã rụng của cành năm trước vàkèm theo vài lá rất tiêu giảm. Cuống cụm hoa mảnh, đườngkính chỉ 0,4 mm, dài đến 2 cm. ...