Báo cáo nghiên cứu khoa học: BÀN VỀ KHÁI NIỆM VÀ CÁC TIÊU CHÍ CỦA BẢN ÁN ĐIỂN HÌNH

Hiện nay, một số cơ quan, tổ chức nghiên cứu về khoa học pháp lý ở nước ta đang quan tâm nghiên cứu và đánh giá về cơ sở dữ liệu bản án điển hình nhằm xác định nhu cầu của cán bộ, công chức trong các cơ quan, tổ chức tư pháp, lập pháp, hành pháp, nghiên cứu pháp luật, đào tạo luật và nhân dân nói chung đối với cơ sở dữ liệu các bản án điển hình.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Báo cáo nghiên cứu khoa học: "BÀN VỀ KHÁI NIỆM VÀ CÁC TIÊU CHÍ CỦA BẢN ÁN ĐIỂN HÌNH" BÀN VỀ KHÁI NIỆM VÀ CÁC TIÊU CHÍ CỦA BẢN ÁN ĐIỂN HÌNH PHAN TRUNG HOÀIThạc sĩ Luật học - Trưởng Văn phòng Luật sư thuộc Đoàn Luật sư TP.HCM - Trọng tài viên Trung tâm Trọng tài quốc tế Việt Nam (V.I.A.C) - Nghiên cứu sinh Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí MinhHiện nay, một số cơ quan, tổ chức nghiên cứu vềkhoa học pháp lý ở nước ta đang quan tâm nghiêncứu và đánh giá về cơ sở dữ liệu bản án điển hìnhnhằm xác định nhu cầu của cán bộ, công chức trongcác cơ quan, tổ chức tư pháp, lập pháp, hành pháp,nghiên cứu pháp luật, đào tạo luật và nhân dân nóichung đối với cơ sở dữ liệu các bản án điển hình.Đồng thời, mục tiêu của hướng nghiên cứu này cònnhằm xác định các tiêu chí của bản án điển hình,thông qua việc phân tích các bản án điển hình pháchọa phạm vi, cấu trúc và nội dung cơ sở dữ liệu bảnán điển hình. Ý nghĩa của việc xây dựng cơ sở dữliệu bản án điển hình không chỉ trên phương diện xâydựng và hoàn thiện pháp luật, nâng cao chất lượngxét xử của Tòa án, mà còn nâng cao năng lực hiểubiết pháp luật, phục vụ cho việc học tập, nghiên cứuvề lý luận và thực tiễn xét xử…Trong phạm vi bài viết này, chúng tôi muốn đề cậpđến một số vấn đề liên quan đến khái niệm và cáctiêu chí của bản án điển hình xuất phát từ góc độ củamột người làm công tác thực tiễn hoạt động nghềnghiệp luật sư. Vì thế, chúng tôi quan niệm đây chỉ lànhững bước đi ban đầu, chắc chắn sẽ còn được traođổi, tranh luận một cách rộng rãi hơn.1. Khái niệm về bản án, quyết định của Tòa án nhândân các cấp theo quy định của pháp luật hiện hành:1.1. Thật ra, về mặt lý luận, cho đến hiện nay chưa cótác giả nào đề cập một cách toàn diện về nội hàm củakhái niệm bản án, quyết định của Tòa án, vì có thểmọi ngưòi quan niệm pháp luật quy định về vấn đềnày khá rõ ràng và cụ thể. Tuy nhiên, trong thực tiễnpháp lý, khái niệm bản án, quyết định của Tòa án đôikhi có những tranh cãi từ phía những người tiến hànhvà tham gia tố tụng, có trường hợp làm ảnh hưởngđến quyền lợi của bị cáo, các bên đương sự… Ví dụnhư: khi Hội đồng xét xử đã tuyên án, việc thẩm phánchủ tọa ra văn bản bổ sung những thiếu sót về số liệu,hoặc ra quyết định đính chính một số nội dung, chitiết như thực tiễn đã xảy ra, có được coi những tàiliệu đó là “một phần” của bản án, quyết định của T òaán hay không? Bản thân văn bản “trích sao bản án,quyết định”, có đóng dấu mộc và chữ ký của thẩmphán chủ tọa, hoặc sao y do văn phòng Tòa án chứngthực có phải là chính bản án, quyết định hay không?… Mặt khác, ảnh hưởng của bản án, quyết định đốivới số phận, tính mạng, tài sản của công dân, phápnhân là rất lớn nên theo quan điểm của chúng tôi,không thể không quan tâm đến vấn đề làm rõ hơnkhái niệm của một bản án, quyết định của Tòa án.Theo các quy định pháp lý hiện hành trong tố tụnghình sự, dân sự, kinh tế, lao động và hành chánh, kháiniệm chung về bản án, quyết định của T òa án nhândân các cấp được hiểu là văn bản pháp lý được Tòaán có thẩm quyền tuyên xử hoặc quyết định theo mộttrình tự tố tụng do luật định về tính hợp pháp haykhông hợp pháp của hành vi hoặc quan hệ pháp luậtphát sinh từ một vụ án cụ thể.Đối tượng quan tâm nghiên cứu ở đây là các bản án,quyết định của Tòa án có giá trị như một bản án, chứkhông phải bao hàm toàn bộ các quyết định về tốtụng hay trưng cầu giám định, các quyết định về việcáp dụng các biện pháp khẩn cấp tạm thời… Trongquá trình thụ lý và giải quyết một vụ án, Tòa án nhândân các cấp có thể ban hành nhiều loại quyết địnhkhác nhau, như quyết định đưa vụ án ra xét xử, quyếtđịnh tạm hoặc đình chỉ giải quyết vụ án, quyết địnhhoãn phiên tòa, các quyết định thay đổi thẩm phán,hội thẩm nhân dân, thư ký phiên tòa, người giámđịnh, người phiên dịch hoặc các loại quyết định ápdụng biện pháp khẩn cấp tạm thời, giám định… Sựphân biệt ở đây chủ yếu nằm ở ranh giới giữa cácquyết định về nội dung và các quyết định về tố tụng.Như vậy, chỉ các quyết định về nội dung và có giá trịnhư một bản án mới thuộc phạm vi nghiên cứu củabài viết này.1.2. Vậy các đặc trưng chủ yếu của một bản án, quyếtđịnh của Tòa án nhân dân các cấp là gì ? Theo quanniệm của chúng tôi, các đặc trưng đó được thể hiệncụ thể như sau:* Nhân danh nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa ViệtNam.Đây là một đặc trưng bao trùm, quyết định đến nộihàm của khái niệm bản án, quyết định của Tòa án. Vìthế, các bản án, quyết định của Tòa án là sự biểu hiệnra bên ngoài của quyền lực Nhà nước, trong sự phâncông của bộ máy tư pháp. Chính với sự nhân danhquyền lực Nhà nước này đã định ra giá trị pháp lýhay hiệu lực của bản án, quyết định của T òa án, buộcmọi cá nhân, tổ chức phải tôn trọng và nghiêm chỉnhchấp hành bản án, quyết định đã có hiệu lực pháp luậtcủa Tòa án, đồng thời phải chịu trách nhiệm trướcpháp luật về việc chấp hành đó. Trong tố tụng hìnhsự, do ý nghĩa và giá trị pháp lý của bản án tác ...