Báo cáo nghiên cứu khoa học: Bổ sung dẫn liệu về đặc điểm hình thái phân loại các loài trong giống cá mương - Hemiculter Bleeker, 1859 ở khu vực Bắc Trung bộ.

Tuyển tập các báo cáo nghiên cứu khoa học hay nhất của trường đại học vinh năm 2009 tác giả: 8. Hồ Anh Tuấn, Nguyễn Văn Giang, Mai Thị Thanh Phương, Hoàng Xuân Quang, Bổ sung dẫn liệu về đặc điểm hình thái phân loại các loài trong giống cá mương - Hemiculter Bleeker, 1859 ở khu vực Bắc Trung bộ.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Báo cáo nghiên cứu khoa học: "Bổ sung dẫn liệu về đặc điểm hình thái phân loại các loài trong giống cá mương - Hemiculter Bleeker, 1859 ở khu vực Bắc Trung bộ." Bæ SUNG DÉN LIÖU VÒ..., TR. 64-73A. TuÊn, V. Giang, T. Ph−¬ng, X. Quang Bæ SUNG DÉN LIÖU VÒ §ÆC §IÓM H×NH TH¸I PH¢N LO¹I C¸C LOµI TRONG GIèNG C¸ M¦¥NG - HEMICULTER BLEEKER, 1859 ë KHU VùC B¾C TRUNG Bé Hå Anh TuÊn (a), NguyÔn V¨n Giang (b) Mai ThÞ Thanh Ph−¬ng , Ho ng Xu©n Quang (b) (a) Tãm t¾t. KÕt qu¶ nghiªn cøu tõ 9/2005 - 9/2008 ®· x¸c ®Þnh ®−îc gièng c¸ m−¬ng - Hemiculter Bleeker, 1859 ë khu vùc B¾c Trung bé hiÖn cã 2 loµi: Hemiculter leucisculus, Hemiculter elongatus, ngoµi ra cßn 2 phªnon ch−a ®Þnh danh Hemiculter sp1., Hemiculter sp2., cã sai kh¸c vÒ ph©n lo¹i häc víi hai loµi trªn vµ loµi Hemiculter songhongensis vÒ kÝch th−íc c¬ thÓ, chiÒu dµi ®Çu, chiÒu cao th©n, ®−êng kÝnh m¾t, cÊu t¹o r¨ng hÇu, l−îc mang, bãng h¬i ... I. Më §ÇU Khu vùc B¾c Trung bé gåm c¸c tØnh tõ Thõa Thiªn HuÕ ®Õn Thanh Ho¸, tõ160 ®Õn h¬n 200 vÜ ®é B¾c. Trong nh÷ng n¨m võa qua, chóng t«i ®· thùc hiÖn nhiÒunghiªn cøu vÒ §a d¹ng Sinh häc ®Æc biÖt lµ nguån lîi thuû s¶n c¸ ë c¸c l−u vùc s«ngsuèi khu vùc B¾c Trung bé. Khi thùc hiÖn c¸c ®Ò tµi nghiªn cøu ë khu vùc nµy,chóng t«i ®· ph¸t hiÖn cã nhiÒu sai kh¸c vÒ c¸c ®Æc ®iÓm h×nh th¸i ë c¸c nhãm c¸,trong ®ã cã gièng c¸ m−¬ng - Hemiculter Bleeker, 1859. ë n−íc ta tõ n¨m 1978 ®Õn n¨m 2000 c¸c t¸c gi¶: Mai §×nh Yªn, NguyÔn Th¸iTù, NguyÔn H÷u Dùc, NguyÔn Xu©n HuÊn, Vâ V¨n Phó, NguyÔn ThÞ Thu HÌ ...[2,4,6,7,8,9] chØ ghi nhËn cã mét loµi Hemiculter leucisculus. Theo NguyÔn V¨n H¶o vµcéng sù (2001) [3], ë n−íc ta cã thªm 2 loµi: Hemiculter songhongensis vµ Hemiculterelongatus. Nh− vËy, gièng c¸ m−¬ng - Hemiculter ë n−íc ta cã 3 loµi: Hemiculterleucisculus, Hemiculter elongatus, Hemiculter elongatus. ë khu vùc B¾c Trung béqua nghiªn cøu tõ n¨m 2005 - 2008 cã 2 loµi: Hemiculter leucisculus vµ Hemiculterelongatus[6]. Bµi b¸o nµy ph©n tÝch ®Æc ®iÓm h×nh th¸i ph©n lo¹i c¸c loµi c¸ m−¬ng ph©nbè ë khu vùc nghiªn cøu còng nh− ph©n tÝch m« t¶ c¸c phªnon cã sù sai kh¸c so víinh÷ng c«ng bè tr−íc ®©y. II. §ÞA §IÓM, THêI GIAN V PH¦¥NG PH¸P NGHI£N CøU Chóng t«i ®· tiÕn hµnh thu mÉu trªn c¸c hÖ thèng s«ng M·, s«ng C¶, s«ngLa, s«ng Ngµn S©u, s«ng Gianh, s«ng BÕn H¶i tõ th¸ng 9/2005 - 9/2008 (§Ò tµi cÊpBé, m· sè B 2005 - 42 - 84; §Ò tµi cÊp Nhµ n−íc, m· sè 6.058.06) vµ tõ th¸ng10/2008 - 10/2009 (§Ò tµi cÊp Tr−êng, m· sè T2009-04-04). Thu thËp mÉu b»ng c¸ch trùc tiÕp ®i thu mÉu hay ®¸nh b¾t cïng víi ng−d©n, nh©n d©n ®Þa ph−¬ng. Sè liÖu ghi chÐp qua nghiªn cøu 251 mÉu c¸ thÓ c¸ thu®−îc. MÉu vËt ®−îc ®Þnh h×nh vµ b¶o qu¶n trong dung dÞch formalin 5%. §Þnh lo¹ic¸c loµi c¸ dùa vµo tµi liÖu cña Mai §×nh Yªn (1978)[9], Chen Yiyu et al. (1998)[1] vµNhËn bµi ngµy 27/11/2009. Söa ch÷a xong 25/12/2009.64tr−êng §¹i häc Vinh T¹p chÝ khoa häc, tËp XXXVIII, sè 4A-2009bæ sung b»ng c¸c tµi liÖu cña NguyÔn Th¸i Tù (1983)[8], NguyÔn V¨n H¶o vµ céng sù(2001)[3], Ph©n tÝch h×nh th¸i c¸c loµi theo Kottelat M. et al (2007)[5]. B¶n ®å ®−îcxö lý trªn phÇn mÒm Mapinfo Professional 6.0. C¸c sè liÖu ®−îc xö lÝ trªn ph©n mÒmExel 2003. H×nh 1. B¶n ®å vïng nghiªn cøu (Theo Ng« §¹t Tam, 2009) III. KÕT QU¶ NGHI£N CøU 3.1. Gièng c¸ m−¬ng - Hemiculter Bleeker 1859 Hemiculter Bleeker, 1859, Natuurk Tijd. Nederlandsch. Indie XX: 432. Th©n dÑp bªn l−ên bông hoµn toµn tõ ngùc ®Õn v©y hËu m«n, r¹ch miÖngxiªn, hµm trªn vµ hµm d−íi gÇn b»ng nhau. Hµm d−íi cã mÊu khíp víi eo lâm hµmtrªn. Kh«ng cã r©u, l−îc mang ng¾n, r¨ng hÇu 3 hµng, bãng h¬i 2 ng¨n, phÇn cuèing¨n sau cã mÉu nhá. §−êng bªn hoµn toµn, g·y khóc, ë trªn v©y ngùc theo ®−êngd−íi trôc th©n, ®Õn sau v©y hËu m«n ®i vµo gi÷a c¸n ®u«i. V©y l−ng cã 7 tia ph©nnh¸nh, tia ®¬n cuèi cïng v©y l−ng cã phÝa sau tr¬n l¸ng. V©y ®u«i ph©n thïy s©u. Theo fishbase gièng c¸ M−¬ng - Hemiculter Bleeker, 1859 ph©n bè ëAfghanistan, Trung Quèc, Hång K«ng, §µi Loan, Iran, NhËt B¶n, Kazakhstan, B¾cTriÒu Tiªn, Nam TriÒu Tiªn, M«ng Cæ, Liªn bang Nga, Uzbekistan vµ ViÖt Nam.Gièng nµy gåm cã 8 loµi: Hemiculter bleekeri Warpachowski, 1887; Hemiculterelongatus Hao & Van, 2001; Hemiculter krempfi Pellegrin & Chevey, 1938;Hemiculter leucisculus (Basilewsky, 1855); Hemiculter lucidus (Dybowski, 1872);Hemiculter songhongensis Nguyen & Nguyen, 2001; Hemiculter tchangi Fang, 1942;Hemiculter varpachovskii Nikolskii, 1903. Trong ®ã loµi c¸ m−¬ng xanh - Hemiculterleucisculus (Basilewsky) cã ë kh¾p vïng ph©n bè cña gièng[10]. 3.2. Khãa ®Þnh lo¹i c¸c loµi thuéc gièng Hemiculter Bleeker 1859 ëB¾c Tr ...