Báo cáo nghiên cứu khoa học: Bồi dưỡng năng lực tư duy sáng tạo cho học sinh lớp 11 thông qua xây dựng và sử dụng bài tập thí nghiệm chương Dòng điện không đổi

Tuyển tập các báo cáo nghiên cứu khoa học hay nhất của trường đại học vinh năm 2008 tác giả. Nguyễn Quang Lạc, Bùi Danh Hào, Bồi dưỡng năng lực tư duy sáng tạo cho học sinh lớp 11 thông qua xây dựng và sử dụng bài tập thí nghiệm chương "Dòng điện không đổi".
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Báo cáo nghiên cứu khoa học: "Bồi dưỡng năng lực tư duy sáng tạo cho học sinh lớp 11 thông qua xây dựng và sử dụng bài tập thí nghiệm chương "Dòng điện không đổi""Báo cáo nghiên cứu khoa học:Bồi dưỡng năng lực tư duy sáng tạo chohọc sinh lớp 11 thông qua xây dựng và sử dụng bài tập thínghiệm chương Dòng điện không đổi T¹p chÝ khoa häc, tËp XXXVII, sè 4a-2008tr−êng §¹i häc Vinh Båi d−ìng n¨ng lùc t− duy s¸ng t¹o cho häc sinh líp 11 th«ng qua x©y dùng vµ sö dông bµi tËp thÝ nghiÖm ch−¬ng “Dßng ®iÖn kh«ng ®æi” (a) (a) NguyÔn Quang L¹c , Bïi Danh H o Tãm t¾t. Bµi tËp thÝ nghiÖm cã t¸c dông rÊt tèt ®èi víi viÖc båi d−ìng n¨ng lùc t− duy s¸ng t¹o cho häc sinh trong d¹y häc VËt lÝ. Tuy nhiªn lo¹i bµi tËp nµy cßn rÊt Ýt ®−îc sö dông trong thùc tiÔn d¹y häc cña bé m«n. Bµi b¸o nµy tr×nh bµy kÕt qu¶ x©y dùng vµ sö dông hÖ thèng bµi tËp thÝ nghiÖm (qua 6 vÝ dô minh ho¹) cho ch−¬ng “Dßng ®iÖn kh«ng ®æi ë VËt lÝ líp 11. 1. §Æt vÊn ®Ò Dùa trªn thùc tiÔn d¹y häc VËt lÝ ë c¸c n−íc tiªn tiÕn, c¸c chuyªn gia gi¸o dôc®· kh¼ng ®Þnh r»ng, bµi tËp thÝ nghiÖm (BTTN) cã vai trß vµ t¸c dông rÊt tèt ®èi víiviÖc båi d−ìng t− duy s¸ng t¹o cho häc sinh (HS) nh−: - Båi d−ìng n¨ng lùc nhËn thÊy vÊn ®Ò míi trong ®iÒu kiÖn quen biÕt (tù ®Ætc©u hái cho m×nh vµ mäi ng−êi vÒ b¶n chÊt cña c¸c hiÖn t−îng vËt lÝ). - Båi d−ìng cho HS kh¶ n¨ng huy ®éng nh÷ng kiÕn thøc ®· häc vµo gi¶i quyÕtt×nh huèng míi trong thùc tiÔn. - Båi d−ìng n¨ng lùc biÕt ®Ò xuÊt c¸c gi¶i ph¸p kh¸c nhau khi ph¶i xö lÝ métt×nh huèng míi... Do ®ã sö dông BTTN lµ mét trong nh÷ng h−íng ®¸p øng ®−îc yªu cÇu ®æimíi ph−¬ng ph¸p d¹y häc VËt lÝ hiÖn nay. ThÕ nh−ng qua ®iÒu tra chóng t«i thÊyr»ng BTTN hÇu nh− kh«ng ®−îc nh¾c ®Õn trong d¹y häc VËt lÝ ë c¸c tr−êng THPT.Trong khi ®ã ®iÒu kiÖn ®Ó sö dông BTTN th× kh«ng qu¸ ngÆt nghÌo, nhÊt lµ ®èi víinh÷ng BTTN chØ ®ßi hái thiÕt bÞ ®¬n gi¶n, thêi gian thùc hiÖn ë ngoµi giê lªn líp... Tõ thùc tr¹ng ®ã, chóng t«i ®· tËp trung nghiªn cøu tiÕn tr×nh x©y dùng vµsö dông BTTN cho ch−¬ng “Dßng ®iÖn kh«ng ®æi” ë VËt lÝ líp 11 n©ng cao THPT.Trong t−¬ng lai sÏ më réng cho nh÷ng ch−¬ng kh¸c trong ch−¬ng tr×nh cña bé m«n. 2. X©y dùng hÖ thèng BTTN ch−¬ng “Dßng ®iÖn kh«ng ®æi” ë VËt lÝ líp 11 2.1. Yªu cÇu chung HÖ thèng BTTN cho ch−¬ng “Dßng ®iÖn kh«ng ®æi” ®−îc ph©n ra tõng d¹ngtheo cÊu tróc néi dung cña SGK ®Ó tiÖn lîi cho viÖc häc tËp vµ gi¶ng d¹y. C¸c bµi tËpph¶i s¾p xÕp tõ ®¬n gi¶n ®Õn phøc t¹p phï hîp cho mäi ®èi t−îng häc sinh. Néi dungcña bµi tËp ph¶i phï hîp víi c¸c kiÕn thøc c¬ b¶n cña ch−¬ng tr×nh SGK vµ ph¶ithiÕt thùc gÇn gòi víi cuéc sèng hµng ngµy cña HS. C¸c thiÕt bÞ TN ph¶i ®¬n gi¶n,dÔ t×m, dÔ chÕ t¹o hoÆc cã s½n ë phßng thÝ nghiÖm. C¸c thao t¸c TN kh«ng qu¸ khã. 2.2. C¸c d¹ng BTTN trong ch−¬ng dßng ®iÖn kh«ng ®æi Dùa vµo néi dung c¬ b¶n cña ch−¬ng “Dßng ®iÖn kh«ng ®æi ta cã thÓ ®−a ramét sè d¹ng BTTN ¸p dông cho ch−¬ng nµy nh− sau:NhËn bµi ngµy 25/8/2008. Söa ch÷a xong 18/12/2008. 47 Båi d−ìng n¨ng lùc t− duy s¸ng t¹o..., TR. 47-55N. Q. L¹c, B. D. H o D¹ng 1: C¸c BTTN vÒ nguån ®iÖn, ®Þnh luËt ¤m ®èi víi ®o¹n m¹ch chØ cã®iÖn trë thuÇn. D¹ng bµi tËp nµy sÏ gióp ta nghiªn cøu cÊu t¹o vµ ho¹t ®éng cña nguån ®iÖnmét chiÒu (pin vµ acquy), nghiªn cøu vÒ c¸c ®¹i l−îng ®Æc tr−ng cho dßng ®iÖn kh«ng®æi: c−êng ®é dßng ®iÖn, hiÖu ®iÖn thÕ (H§T), ®iÖn trë cña ®o¹n m¹ch chØ cã ®iÖn trëthuÇn. Khi gi¶i c¸c bµi tËp d¹ng nµy, yªu cÇu HS ph¶i n¾m ®−îc nguyªn t¾c cÊu t¹o,ho¹t ®éng cña pin vµ acquy, vËn dông ®−îc ®Þnh luËt ¤m cho ®o¹n m¹ch chØ cã ®iÖntrë thuÇn. HS biÕt lµm mét sè thao t¸c c¬ b¶n: L¾p r¸p m¹ch ®iÖn, quan s¸t hiÖnt−îng, ®o ®¹c mét sè ®¹i l−îng: I, U, R…b»ng c¸c dông cô th«ng th−êng. D¹ng 2: C¸c BTTN vÒ ®iÖn n¨ng, c«ng suÊt ®iÖn. §Þnh luËt Jun-Len-x¬. D¹ng bµi tËp nµy chñ yÕu nghiªn cøu vÒ ®iÖn n¨ng tiªu thô, c«ng suÊt cñac¸c dông cô tiªu thô ®iÖn n¨ng. Khi gi¶i bµi tËp d¹ng nµy yªu cÇu HS ph¶i biÕt vËndông c¸c c«ng thøc vÒ c«ng vµ c«ng suÊt cña dßng ®iÖn ch¹y qua mét ®o¹n m¹ch,c«ng vµ c«ng suÊt cña nguån ®iÖn, c«ng vµ c«ng suÊt cña c¸c dông cô tiªu thô ®iÖn.BiÕt tiÕn hµnh mét sè thao t¸c c¬ b¶n nh−: l¾p r¸p m¹ch ®iÖn, sö dông ampe kÕ, v«nkÕ ®Ó ®o c−êng ®é dßng ®iÖn, H§T, ®o c«ng suÊt… D¹ng 3: C¸c BTTN vÒ ®Þnh luËt ¤m ®èi víi toµn m¹ch, ®Þnh luËt ¤m ®èi víic¸c lo¹i ®o¹n m¹ch ®iÖn. M¾c c¸c nguån ®iÖn thµnh bé. D¹ng bµi tËp nµy chñ yÕu nghiªn cøu c¸c ®¹i l−îng ®Æc tr−ng cho dßng ®iÖnkh«ng ®æi trong m¹ch ®iÖn cã chøa c¸c nguån ®iÖn vµ m¸y thu ®iÖn. Khi gi¶i d¹ngbµi tËp nµy yªu cÇu HS ph¶i ...