Báo cáo nghiên cứu khoa học: CÁC ĐẶC ĐIỂM KHÁI QUÁT CỦA PHÁP LUẬT TRÊN THẾ GIỚI VÀ QUÁ TRÌNH HỢP TÁC, HỘI NHẬP TRONG LĨNH VỰC PHÁP LUẬT

Quá trình hợp tác, hội nhập trong lĩnh vực pháp luật, cũng như trong các lĩnh vực khác của đời sống xã hội đã và đang đặt ra hàng loạt vấn đề lý luận và thực tiễn cần được lý giải tường tận. Trên bình diện lý luận, để phục vụ cho quá trình hợp tác, hội nhập trong lĩnh vực pháp luật có hiệu quả, trước hết cần phải làm rõ các đặc điểm khái quát của pháp luật trên thế giới. ...
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Báo cáo nghiên cứu khoa học: "CÁC ĐẶC ĐIỂM KHÁI QUÁT CỦA PHÁP LUẬT TRÊN THẾ GIỚI VÀ QUÁ TRÌNH HỢP TÁC, HỘI NHẬP TRONG LĨNH VỰC PHÁP LUẬT" CÁC ĐẶC ĐIỂM KHÁI QUÁT CỦA PHÁPLUẬT TRÊN THẾ GIỚI VÀ QUÁ TRÌNH HỢP TÁC, HỘI NHẬP TRONG LĨNH VỰC PHÁP LUẬT VÕ KHÁNH VINH Tiến sĩ, Phó Viện trưởng Viện Nhà nước và pháp luật, UBKHXH & NVQGQuá trình hợp tác, hội nhập trong lĩnh vực pháp luật,cũng như trong các lĩnh vực khác của đời sống xã hộiđã và đang đặt ra hàng loạt vấn đề lý luận và thựctiễn cần được lý giải tường tận. Trên bình diện lýluận, để phục vụ cho quá tr ình hợp tác, hội nhậptrong lĩnh vực pháp luật có hiệu quả, trước hết cầnphải làm rõ các đặc điểm khái quát của pháp luật trênthế giới. Bởi lẽ điều đó có ý nghĩa nhận thức, lý luậnvà thực tiễn rất quan trọng đối với hướng “tiếp nhận”pháp luật quốc tế, pháp luật của quốc gia khác và“đưa” pháp luật của chúng ta ra bên ngoài. Đó là haimặt biện chứng không thể thiếu được của quá trìnhhợp tác, hội nhập trong lĩnh vực pháp luật. Việc làmsáng tỏ các đặc điểm khái quát của pháp luật trên thếgiới quy tụ lại ở việc làm rõ các vấn đề sau:1. Trong thời đại ngày nay pháp luật thể hiện sự kếthợp “yếu tố dân tộc”, “yếu tố quốc tế” và “yếu tố tựphát triển” như thế nào?2. Ở phạm vi toàn thế giới pháp luật có các khuynhhướng phát triển chung như thế nào?3. Các hệ thống pháp luật trên thế giới có sự khác biệtnhư thế nào?1. Sự kết hợp “yếu tố dân tộc”, “yếu tố quốc tế” và“yếu tố tự phát triển” trong pháp luật – cơ sở của sựhợp tác, hội nhập trong lĩnh vực pháp luật:1.1. Đời sống kinh tế, chính trị, văn hóa trên thế giớingày nay rất đa dạng, phong phú và phức tạp. Dovậy, không thể hình dung được cuộc sống của conngười, của các dân tộc, của các quốc gia khi không cópháp luật. Trong thời đại ngày nay hiện tượng phápluật đi vào đời sống của xã hội hiện đại một cách dễdàng trông thấy và rất vững chắc, thể hiện như mộtgiá trị của xã hội, như cái điều chỉnh hành vi của conngười, như cái bảo đảm cho sự ổn định của các quanhệ xã hội, như phương tiện để tiến hành các cuộc cảicách, đổi mới và biến đổi xã hội. Bởi vậy pháp luậtngày càng được các giới khác nhau quan tâm nghiêncứu, đó không chỉ là các nhà luật học mà còn cả cácnhà triết học, sử học, chính trị học, xã hội học, cácnhà quản lý….Việc nghiên cứu làm sáng tỏ các tư tưởng pháp luậtvà các hệ thống pháp luật của các dân tộc và quốc giakhác nhau có mối liên hệ và tương quan với nhau nhưthế nào, các quan niệm pháp lý nào ở các vùng khácnhau trên thế giới có thể khái quát lại thành các đặcđiểm chung đặc trưng cho bức tranh của sự phát triểnpháp luật chung của cộng đồng thế giới không chỉ trởthành vấn đề mang tính cấp thiết và thời sự mà còntạo ra cơ sở phương pháp luận cho quá trình hợp tác,hội nhập trong lĩnh vực pháp luật.1.2. Việc nghiên cứu mối tương quan và sự kết hợp“yếu tố dân tộc”, “yếu tố quốc tế” và “yếu tố tự pháttriển” trong pháp luật đòi hỏi phải làm rõ chính xáchơn vấn đề về vai trò của Nhà nước trong quá trìnhhình thành pháp luật, dù rằng vấn đề về mối tươngquan giữa Nhà nước và pháp luật đã được nghiên cứukhá kỹ lưỡng trong sách báo khoa học pháp lý. Ở đâychúng tôi muốn khẳng định rằng pháp luật có “sự tựphát triển đặc thù” của mình. Nhiệm vụ đặt ra ở đâylà làm sáng tỏ vấn đề pháp luật từng đất nước, phápluật từng quốc gia chịu sự tác động của pháp luậtnước ngoài và pháp luật quốc tế như thế nào? Theochúng tôi trong thế kỷ XX sự tương quan của cácnhân tố hình thành pháp luật đó đã thay đổi theohướng khẳng định vai trò ngày càng lớn lên của nhântố sau cùng, dù hai nhân tố đầu vẫn có được ý nghĩaổn định.Từ cách đặt vấn đề như vậy chúng ta cần làm rõ vấnđề Nhà nước đóng vai trò như thế nào trong sự hìnhthành và phát triển pháp luật. Từ lâu mối liên hệ hữucơ giữa Nhà nước và pháp luật đã được làm sáng tỏ.Khái quát lại có thể thấy vai trò của Nhà nước đượcthể hiện như sau:1- Chính Nhà nước có chủ quyền trong lĩnh vực phápluật, chỉ có các cơ quan của Nhà nước mới có thẩmquyền ban hành luật và các văn bản quy phạm phápluật khác; 2- Nhà nước xác định nội dung quy phạmcủa pháp luật khi đó các lợi ích xã hội khác nhauđược cụ thể hóa, được cân bằng thành các công thứcđáp ứng các lợi ích của giai cấp, tầng lớp, nhóm xãhội, dân tộc, … và chúng trở thành bắt buộc chung;3- Về mặt thực tế, Nhà nước xây dựng hệ thống cácvăn bản quy phạm pháp luật và quy định mục đích,trật tự và thủ tục của hoạt động xây dựng pháp luậttrong đất nước, bảo vệ về mặt tư tưởng pháp luật củamình; 4- Nhà nước bảo đảm cho các luật và các vănbản quy phạm pháp luật khác được hoạt động và bảođảm pháp chế; 5- Nhà nước tiến hành và sử dụng cácchế độ pháp lý đáp ứng lợi ích bên trong của đất nướcvà lợi ích của đất nước trên trường quốc tế – thựchiện các ưu đãi, chế độ thuế quan bảo hộ (chính sáchbảo hộ mậu dịch) hay hạn chế ưu đãi hay không thựchiện chính sách bảo hộ mậu d ...