Báo cáo nghiên cứu khoa học ĐÁNH GIÁ TÌNH HÌNH THỊ TRƯỜNG CÀ PHÊ TRONG NHỮNG NĂM QUA - SỬ DỤNG MÔ HÌNH HỒI QUI TƯƠNG QUAN PHƯƠNG SAI KHÔNG ĐỒNG NHẤT CÓ ĐIỀU KIỆN (ARCH)

Thực tế cho thấy rằng kể từ những năm của thập kỷ 90, ngành cà phê nước ta đã có bước tăng trưởng vượt bậc và trở thành một ngành kinh tế quan trọng của nền kinh tế nông nghiệp. Cà phê là nông sản xuất khẩu quan trọng đứng hàng thứ hai sau lúa gạo. Bên cạnh đó về mặt xã hội, ngành cà phê còn thu hút trực tiếp khoảng 600 ngàn lao động, chiếm xấp xỉ 3% tổng lao động nông nghiệp và cuộc sống của khoảng 1 triệu người chịu ảnh hưởng từ sự phát...
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Báo cáo nghiên cứu khoa học " ĐÁNH GIÁ TÌNH HÌNH THỊ TRƯỜNG CÀ PHÊ TRONG NHỮNG NĂM QUA - SỬ DỤNG MÔ HÌNH HỒI QUI TƯƠNG QUAN PHƯƠNG SAI KHÔNG ĐỒNG NHẤT CÓ ĐIỀU KIỆN (ARCH) "ĐÁNH GIÁ TÌNH HÌNH THỊ TRƯỜNG CÀ PHÊ TRONG NHỮNG NĂM QUA - SỬ DỤNG MÔ HÌNH HỒI QUI TƯƠNG QUAN PHƯƠNG SAI KHÔNG ĐỒNG NHẤT CÓ ĐIỀU KIỆN (ARCH) Nguyễn Đăng Hào Trường Đại học Kinh tế, Đại học Huế 1. ĐẶT VẤN ĐỀ Thực tế cho thấy rằng kể từ những năm của thập kỷ 90, ngành cà phê nướcta đã có bước tăng trưởng vượt bậc và trở thành một ngành kinh tế quan trọngcủa nền kinh tế nông nghiệp. Cà phê là nông sản xuất khẩu quan trọng đứng hàngthứ hai sau lúa gạo. Bên cạnh đó về mặt xã hội, ngành cà phê còn thu hút trựctiếp khoảng 600 ngàn lao động, chiếm xấp xỉ 3% tổng lao động nông nghiệp vàcuộc sống của khoảng 1 triệu người chịu ảnh hưởng từ sự phát triển của ngành càphê. Tuy vậy quá trình tự do hóa thương mại cũng đang đặt ra nhiều thách thứccho sản xuất cà phê nước ta. Sự dao động lớn của giá cà phê là nét đặc trưng lớn nhất của thị trường cà phê thế giới trong những năm vừa qua. Trong lúc đó người sản xuất lại mù quáng chạy theo thị trường với một hệ thống thông tin thị trường không đối xứng có thể làm cho thị trường càng dao động lớn hơn. Hậu quả là giá cà phê bị sụp đổ và nếu tình trạng này kéo dài sẽ ảnh hưởng không tốt đến người sản xuất. 31 Xu hướng vận động của thị trường nông sản có thể dẫn đến những bất lợi cho sản xuất nông nghiệp nước ta. Theo một số kết quả nghiên cứu, theo sau quá trình tự do hóa thương mại, giá cả hàng hóa nông sản có xu hướng giảm xuống trong dài hạn, và tình hình này còn tiếp tục trong những năm sắp đến (Mitchell và Ingco). Hai câu hỏi được đặt ra trong nghiên cứu này là: 1. Tại sao thị trường cà phê ở nước ta trong những năm qua biến động rất lớn và giá cả cà phê có xu hướng giảm xuống? 2. Những giải pháp nào có thể thực hiện để ổn định thị trường cà phê nước ta? Xuất phát từ những vấn đề đó, việc nghiên cứu tác động của quá trình tựdo hóa thương mại đến thị trường cà phê nước ta là một việc làm hết sức cầnthiết. Từ đó làm cơ sở cho việc hoạch định chính sách nông nghiệp nhằm pháthuy những lợi thế và hạn chế những tác động tiêu cực trong quá trình hội nhậpkinh tế của nước ta hiện nay. 32 2. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU Để phân tích giá cà phê trên thị trường trong nghiên cứu này chúng tôi đãsử dụng số liệu thống kê hàng tháng của Tổ chức Cà phê Quốc tế (ICO), Ngânhàng Thế giới (WB), Hiệp hội Cà phê Cacao Việt Nam (VICOFA), Tổng công tyCà phê Việt Nam (VINACAFE), bản tin thị trường của Bộ NNPTNT, BộThương mại. Tình hình dao động của giá cà phê được xác định thông qua mô hình hồiquy tự tương quan phương sai không đồng nhất có điều kiện (ARCH), trong đóphương trình giá và phương sai giá cà phê ở nước ta dưới tác động của chínhsách tự do hóa thương mại như sau: Pt = 0 + 1Pw + 4Te + 5Ret + iDi + t(1) 2t = 0 + j2t - j + iDi + t(2) Trong đó: Pt, 2t là giá nông sản và phương sai giá có điều kiện tại thời điểm t (thángt). Di là các biến giả đại diện cho những thay đổi lớn trong chính sách tự dohóa thương mại ở nước ta trong những năm vừa qua, Pw là giá cà phê trên thị trường thế giới tại thời điểm t (tháng t), Te là thuế xuất khẩu đánh vào cà phê xuất khẩu, 33 Ret là tỷ giá hối đoái giữa VND và US$, i, j, i là các tham số ước lượng. 3. KẾT QUẢ VÀ THẢO LUẬN 3.1. Thị trường cà phê thế giới với quá trình tự do hóa thương mại Sự dao động lớn của giá là nét đặc trưng lớn nhất của thị trường cà phê thếgiới trong những năm vừa qua. Do đặc điểm nội tại của thị trường cà phê, nhìnchung độ co giãn cầu với giá thấp, trong khi đó cà phê là một cây công nghiệplâu năm, phản ứng cung cà phê với giá thường rất trễ (Nguyễn Đăng Hào, 2002),một sự tăng giá cà phê tạm thời có thể làm cho người sản xuất đổ xô vào sảnxuất, kết quả là làm cho cung cà phê ở những năm sau tăng nhanh. Hậu quả là giácà phê bị sụp đổ và nếu tình trạng này kéo dài sẽ ảnh hưởng không tốt đến ngànhsản xuất cà phê. Tình trạng này sẽ trở nên trầm trọng hơn khi mà khả năng điềutiết của chính phủ vào thị trường nông sản còn yếu và chưa có hiệu quả. Điều nàycó thể được minh chứng qua tình hình sản xuất cà phê ở nước ta trong nhữngnăm vừa qua. Hơn thế nữa, xu hướng vận động của thị trường cà phê có thể dẫn đếnnhững bất lợi cho sản xuất cà phê nước ta. Theo một số kết quả nghiên cứu, theosau quá trình tự do hóa thương mại, diện tích cà phê thế giới đã gia tăng nhanh ởcác nước sản xuất cà phê. Kết ...