Báo cáo nghiên cứu khoa học: Khảo sát hiện tượng chuyển đổi chức năng - nghĩa của động từ tiếng Việt

Tuyển tập các báo cáo nghiên cứu khoa học hay nhất của trường đại học vinh năm 2008 tác giả: 4. Ngô Phi Hùng, Khảo sát hiện tượng chuyển đổi chức năng - nghĩa của động từ tiếng Việt. Bài viết này khảo sát sự chuyển đổi chức năng, nghĩa của động từ.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Báo cáo nghiên cứu khoa học: "Khảo sát hiện tượng chuyển đổi chức năng - nghĩa của động từ tiếng Việt" Báo cáo nghiên cứu khoa học: Khảo sát hiện tượng chuyển đổi chức năng - nghĩa của động từ tiếng Việt T¹p chÝ khoa häc, tËp XXXVII, sè 4b-2008 tr−êng §¹i häc Vinh kh¶o s¸t hiÖn t−îng chuyÓn ®æi chøc n¨ng - nghÜa cña ®éng tõ tiÕng viÖt (trªn t− liÖu Tõ ®iÓn tiÕng ViÖt, Tõ ®iÓn thuËt ng÷ ho¸ häc phæ th«ng vµ Tõ ®iÓn sinh häc phæ th«ng) (a) Ng« Phi Hïng Tãm t¾t. Bµi viÕt nµy kh¶o s¸t sù chuyÓn ®æi chøc n¨ng - nghÜa cña ®éng tõ dùa trªn t− liÖu lµ Tõ ®iÓn tiÕng ViÖt, Tõ ®iÓn thuËt ng÷ ho¸ häc phæ th«ng vµ Tõ ®iÓn sinh häc phæ th«ng. Bµi viÕt chØ ra c¸c ®Æc ®iÓm ®Þnh l−îng vµ ®Þnh tÝnh vÒ sù chuyÓn nghÜa tõ nghÜa th«ng th−êng sang nghÜa thuËt ng÷ ho¸ häc, sinh häc cña ®éng tõ tiÕng ViÖt. 1. Ng«n ng÷ lµ hÖ thèng më, ®Æc c¸c hiÖn t−îng ng÷ nghÜa nh− ®a nghÜa, chuyÓn lo¹i,...) mµ cßn lµ con ®−êng lµm biÖt lµ hÖ thèng tõ vùng - ng÷ nghÜa. cho hÖ thèng ng÷ nghÜa tõ vùng ph¸t Cïng víi sù ph¸t triÓn cña x· héi, ng«n triÓn ®a d¹ng vÒ chøc n¨ng trong ph¹m ng÷ còng ph¸t triÓn biÕn ®æi theo. Khi vi giao tiÕp vµ trong lÜnh vùc khoa häc. nghiªn cøu vÒ sù ph¸t triÓn ng«n ng÷, Cho ®Õn nay, viÖc nghiªn cøu sù ng−êi ta cã thÓ xÐt ng«n ng÷ ë nhiÒu chuyÓn ®æi chøc n¨ng - nghÜa cña tõ ph−¬ng diÖn, nh−: con ®−êng vay m−în, ng÷ trong ViÖt ng÷ häc ch−a cã nhiÒu, con ®−êng cÊu t¹o tõ, hay con ®−êng nhÊt lµ h−íng nghiªn cøu míi: xem xÐt ph¸i sinh ng÷ nghÜa,... sù chuyÓn ®æi chøc n¨ng - nghÜa tõ Do sè l−îng c¸c tõ trong mét ng«n ph¹m vi nghÜa th«ng th−êng sang nghÜa ng÷ kh«ng thÓ t¨ng lªn v« h¹n t−¬ng thuËt ng÷ vµ ng−îc l¹i. Bµi viÕt cña øng víi c¸c néi dung cÇn biÓu ®¹t nªn chóng t«i sÏ ®i vµo t×m hiÓu c¸c thuËt viÖc sö dông c¸c ®¬n vÞ cã s½n cña hÖ ng÷ lµ ®éng tõ vèn lµ nh÷ng tõ th−êng thèng ®Ó biÓu thÞ c¸i v« h¹n sinh ®éng nay kiªm thªm chøc n¨ng thuËt ng÷ trong thùc tÕ kh¸ch quan ®· trë thµnh ho¸ häc vµ sinh häc. mét ph−¬ng thøc h÷u hiÖu cña ng«n Còng nh− c¸c ng«n ng÷ kh¸c, trong ng÷, dÉn ®Õn cïng mét h×nh thøc ng÷ tiÕng ViÖt, ®éng tõ lµ mét trong c¸c tõ ©m cã thÓ dïng ®Ó biÓu ®¹t nhiÒu néi lo¹i c¬ b¶n, cã sè l−îng lín sau danh tõ. dung kh¸c nhau. H¬n n÷a mét ng«n Do c¨n cø vµo nh÷ng tiªu chÝ kh¸c nhau ng÷ ph¸t triÓn còng lµ ng«n ng÷ ®a nªn tõ lo¹i ®éng tõ trong tiÕng ViÖt d¹ng vÒ phong c¸ch chøc n¨ng vµ c¸ch ®−îc c¸c t¸c gi¶ ph©n lo¹i kh«ng hoµn thøc diÔn ®¹t,... kÐo theo ®ã lµ sù toµn thèng nhÊt. Tuy nhiªn, ë ®©y do chuyÓn ®æi nghÜa, tõ ph¹m vi chøc n¨ng tÝnh chÊt cña bµi viÕt nªn chóng t«i - nghÜa nµy qua ph¹m vi chøc n¨ng - kh«ng bµn vÒ vÊn ®Ò vµ kÕt qu¶ ph©n nghÜa kh¸c. §©y kh«ng chØ lµ con ®−êng chia ®éng tõ mµ ®i s©u t×m hiÓu sù lµm giµu vèn tõ vùng - ng÷ nghÜa mét kiªm chøc n¨ng - nghÜa cña ®éng tõ, do c¸ch tiÕt kiÖm (hÖ qu¶ lµ lµm cho ng«n vËy chóng t«i kh«ng xÐt c¸c ®éng tõ ng÷ ph¸t triÓn theo chiÒu s©u, t¹o ra . NhËn bµi ngµy 24/11/2008. Söa ch÷a xong 07/12/2008. 27 ...chøc n¨ng - nghÜa cña ®éng tõ tiÕng viÖt, TR. 27-34 Ng« Phi Hïng t×nh th¸i, ®éng tõ chØ quan hÖ mang ý (chiÕm 78,6%). Trong 1125 thuËt ng÷ nghÜa trõu t−îng, mµ chØ xÐt nh÷ng sinh häc, cã 92 thuËt ng÷ lµ ®éng tõ ®éng tõ g¾n víi ph¹m trï vËn ®éng. VÝ (chiÕm 8,2%), trong ®ã cã 17 thuËt ng÷ dô, tõ sao chÐp theo nghÜa th«ng th−êng lµ ®éng tõ ®¬n tiÕt (chiÕm 18,5%), 75 lµ “ChÐp l¹i ®óng y nh− b¶n gèc. V¨n thuËt ng÷ lµ ®éng tõ ®a tiÕt (chiÕm 81,5%). b¶n sao chÐp... [7, tr.848]. Theo nghÜa VÝ dô 1: thuËt ng÷ sinh häc, sao chÐp lµ “C¬ chÕ Trïng hîp (®g) t¹o b¶n sao chÝnh x¸c vËt liÖu di Theo nghÜa th«ng th−êng, trïng hîp truyÒn…” [6, tr.519]. lµ: Nh− vËy, cïng mét chøc n¨ng ®Þnh 1. X¶y ra trïng thêi gian. danh nh−ng nghÜa cña tõ ®−îc ph©n VÝ dô: - Lµm sao cã thÓ gi¶i thÝch biÖt bëi nhiÒu dÊu hiÖu, ph¹m vi, thuéc c¸c sù kiÖn ®· trïng hîp ngÉu nhiªn tÝnh kh¸c nhau. Khi mét ®¬n vÞ tõ vùng ...