Báo cáo nghiên cứu khoa học NGHỀ THƠ TRONG QUAN NIỆM CỦA CHẾ LAN VIÊN

Chế Lan Viên không phải là người duy nhất vừa sáng tác,vừa chiêm nghiệm về bản thể thơ. Câu hỏi “Thơ là gì? ” luôn là nỗi ám ảnh đối với người làm thơ và người yêu thơ. Vì vậy, những suy nghĩ về nghề thơ cũng là điều mà các nhà thơ luôn trăn trở. Với Chế Lan Viên, quan niệm về nghề thơ đã trở thành một phần không thể thiếu trong hệ thống quan niệm thơ, gắn liền với hành trình sáng tạo hơn năm mươi năm của ông.Vậy nghề thơ trong quan niệm của Chế...
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Báo cáo nghiên cứu khoa học " NGHỀ THƠ TRONG QUAN NIỆM CỦA CHẾ LAN VIÊN " NGHỀ THƠ TRONG QUAN NIỆM CỦA CHẾ LAN VIÊN Trần Hoài Anh Trường Đại học Sư phạm, Đại học Huế Chế Lan Viên không phải là người duy nhất vừa sáng tác,vừa chiêm nghiệmvề bản thể thơ. Câu hỏi “Thơ là gì? ” luôn là nỗi ám ảnh đối với người làm thơ vàngười yêu thơ. Vì vậy, những suy nghĩ về nghề thơ cũng là điều mà các nhà thơluôn trăn trở. Với Chế Lan Viên, quan niệm về nghề thơ đã trở thành một phầnkhông thể thiếu trong hệ thống quan niệm thơ, gắn liền với hành trình sáng tạohơn năm mươi năm của ông. Vậy nghề thơ trong quan niệm của Chế Lan Viên là gì? Đây là vấn đề có ýnghĩa khoa học và thực tiễn rất lớn khi chúng ta tìm được câu trả lời từ chínhsáng tác của nhà thơ. 1. Với Chế Lan Viên thơ là một nghề: Thật ra, chẳng phải Chế Lan Viên là người đầu tiên đề ra quan niệm thơ làmột nghề. Ngay từ xưa ở phương Đông, Lục Du (đời Tống) cũng đã quan niệmrằng: Thơ là một trong sáu nghề (lục nghệ). Không thể lấy thái độ chơi vui của 41trẻ con mà đối xử với nó được! Nếu quả thật con muốn học làm thơ, thì công phucủa thơ chính là ở ngoài thơ đó [8].Quan niệm này cũng tương hợp với quanniệm của phương Tây khi Marie Noel cho rằng: Cỏ mọc, tiếng động, hoangmang bên đường cái, con chim, làn gió đều dạy tôi nghề làm thơ [9]. Còn ởnước ta, theo Xuân Diệu, trong Phủ biên tạp lục, còn lưu lại thư của Nguyễn CưTrinh (1716-1767) trả lời Mạc Thiên Tích, trong đó có viết: Tóm lại nghề thơkhông ngoài việc căn bản phải trung hậu, ý nghĩa phải hàm súc và phải có cáihay ở chỗ giản dị. Còn việc trau dồi cho văn hoa đẹp đẽ, rèn luyện cho khéo lạlùng, đó chẳng qua là việc làm thêm mà thôi [3]. Và chính nhà thơ Xuân Diệucũng cho rằng: Nghề thơ cũng lắm công phu, làng thơ ta phải biết cho đủđường [3]. Tuy tiếp thu quan niệm của người xưa, nhưng điều độc đáo ở Chế Lan Viênlà ông không chỉ xem thơ là một nghề mà còn là một thứ đạo ở đó nhà thơ là mộtđạo sĩ luôn mang nặng nghiệp chướng của thơ. Nói như Vàng Anh, con gái củanhà thơ thì Chế Lan Viên là người mang cái ách văn chương [6], Trần MạnhHảo thì gọi ông là người làm vườn vĩnh cửu [5]. Ngay từ thuở mới bước vàonghề, trong lời tựa tập Điêu tàn được xem như tuyên ngôn nghệ thuật của ChếLan Viên, nhà thơ đã dõng dạc tuyên bố: Làm thơ là làm việc phi thường [11].Như vậy, trong quan niệm của Chế Lan Viên nghề thơ không phải là một nghềngứa cổ hót chơi hay nói như Lục Du là không thể lấy thái độ vui chơi của trẻcon mà đối xử với thơ được, mà thơ là một nghề đặc biệt, nghề cao cả, nghềthiêng liêng: Nếu làm thơ phải có hồn thi sĩ Sao làm thơ không có nghề như thợ nhỉ ? 42 Nghề đếm lá, nghề trông sao, nghề tát bể, Nghề dịch vụ tinh thần...thế...thế... Ba vạn sáu ngàn nghề, ta phải kể: nghề thơ. (Thơ về thơ) Vì quan niệm thơ là một nghề, là một thứ đạo, một thứ tôn giáo cho nêntheo Chế Lan Viên, nhà thơ phải đặt cược cả cuộc đời và niềm tin của mình vàotrong đó, không thể đổi nghề theo kiểu làm thơ khó. Anh chàng đi buôn (Đổinghề). Và với Chế Lan Viên, điều này đã trở thành lẽ sống của đời ông: Anh, nhà thơ chiêm tinh chưa tìm ra sao chổi của riêng mình, Cái đuôi nó hóa bầu trời trước anh vạn năm, giờ bay đâu mất? Bốn bên vạn thiên hà mà sao vắng ngắt? Nhưng chẳng lẽ vì thế mà bỏ nghề, thôi chẳng chiêm tinh. (Chiêm tinh) Nhà thơ Lê Đạt cũng đã từng phát biểu rằng: Không người thơ nào khôngtrải qua những cơn tuyệt vọng muốn quẳng thơ đi làm một nghề gì khác cho nó 43khỏe. Nhưng thơ là một nghiệp, một tình yêu đắm đuối [4]. Tuy có nhiều điểmrất khác nhau trong quan niệm thơ, nhưng ở quan niệm về nghề thơ Lê Đạt vàChế Lan Viên đã có những điểm tương đồng. Thơ là một nghề, nhưng không phải là một nghề bình thường như bao nghềkhác. Đó là một nghề rất đặc biệt. Chế Lan Viên đã cho rằng đây là nghề của bềsâu, nghề của những tìm tòi trăn trở, nghề của tình yêu đắm đuối, của niềm saymê sáng tạo. 2. Thơ là nghề của bề sâu, của lao động thầm lặng, nghiêm túc vàsáng tạo: Trong tác phẩm Đời thừa, Nam Cao quan niệm: Sự cẩu thả trong bất cứmột nghề gì cũng là một sự bất lương rồi. Nhưng sự cẩu thả trong văn chương thìthật là đê tiện [10]. Còn Lê Đạt thì cho rằng: Theo tôi thơ là một nghề, đã lànghề thì phải có kỷ luật lao động. Không nên thụ động thắp hương chờ mà phảichủ động gọi hứng đến. Công việc này đòi hỏi một kỷ luật nghiệt ngã và ...