Báo cáo nghiên cứu khoa học: SỰ BIẾN ĐỔI TÀI NGUYÊN RỪNG NGẬP MẶN Ở ĐỒNG BẰNG SÔNG CỬU LONG VÀ ĐNNH HƯỚNG BẢO TỒN, PHÁT TRIỂN

Rừng ngập mặn có vai trò rất lớn trong việc đảm bảo chức năng cân bằng sinh thái cho vùng Đồng bằng sông Cửu Long (ĐBSCL). Tuy nhiên, do nhiều nguyên nhân, diện tích rừng này đang biến động theo hướng tiêu cực. Muốn bảo tồn và phát triển tài nguyên rừng ngập mặn ở ĐBSCL theo chúng tôi cần thực thi một số giải pháp bảo tồn và phát triển .
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Báo cáo nghiên cứu khoa học: " SỰ BIẾN ĐỔI TÀI NGUYÊN RỪNG NGẬP MẶN Ở ĐỒNG BẰNG SÔNG CỬU LONG VÀ ĐNNH HƯỚNG BẢO TỒN, PHÁT TRIỂN" TẠP CHÍ KHOA HỌC, Đại học Huế, Số 48, 2008 SỰ BIẾN ĐỔI TÀI NGUYÊN RỪNG NGẬP MẶN Ở ĐỒNG BẰNG SÔNG CỬU LONG VÀ ĐNNH HƯỚNG BẢO TỒN, PHÁT TRIỂN Trần Thị Hồng Sa Trường Đại học Quy Nhơn Hà Văn Hành Trường Đại học Khoa học, Đại học Huế TÓM TẮT Rừng ngập mặn có vai trò rất lớn trong việc đảm bảo chức năng cân bằng sinh thái cho vùng Đồng bằng sông Cửu Long (ĐBSCL). Tuy nhiên, do nhiều nguyên nhân, diện tích rừng này đang biến động theo hướng tiêu cực. Muốn bảo tồn và phát triển tài nguyên rừng ngập mặn ở ĐBSCL theo chúng tôi cần thực thi một số giải pháp bảo tồn và phát triển . Có như vậy thì tài nguyên rừng ngập mặn mới ngày càng phát triển và phát huy hết chức năng của nó. 1. Đặt vấn đề Rừng ngập mặn (RNM) là loại rừng có vai trò rất lớn trong việc bảo đảm cân bằng sinh thái cho vùng đất ngập nước ven biển đồng thời bảo vệ sự ổn định của đới bờ biển. Việt Nam là nước có đường bờ biển lớn, việc bảo tồn và phát triển RNM vừa là điều kiện vừa là yêu cầu rất cấp thiết, nhất là trong thời gian có sự biến đổi khí hậu lớn trên toàn cầu như hiện nay. Đồng bằng Sông Cửu Long (ĐBSCL) đã từng là nơi có diện tích RNM đứng thứ 2 thế giới sau RNM Amazôn. Nhưng hiện nay, tài nguyên RNM ở đây đang biến đổi mạnh và chủ yếu theo hướng tiêu cực, gây ra những hậu quả xấu đối với môi trường sinh thái và nền kinh tế. Vì vậy, việc nghiên cứu sự biến đổi tài nguyên rừng ngập mặn ở ĐBSCL và định hướng bảo tồn, phát triển được đặt ra cấp thiết. 2. Nội dung 2.1. Tổng quan tài nguyên rừng ngập mặn đồng bằng Sông Cửu Long RNM là một hệ thực vật thân gỗ ưa muối, mọc ở bờ biển hay cửa sông nông, chúng bị ảnh hưởng của nước thủy triều và nằm ở ven bờ biển của các nước nhiệt đới và cận nhiệt đới. Ở Việt Nam, RNM phân bố dọc ven biển từ Bắc vào Nam, nhưng chủ yếu tập trung ở các tỉnh ven biển ĐBSCL (bảng 1) Ảnh 1. Rừng ngập mặn 135 Bảng1. Diện tích RNM của các tỉnh ven biển ĐBSCL (năm 2002) STT Tỉnh Diện tích RNM (ha) Tỉ lệ (%) so với cả nước 1 Long An 400 0,2 2 Tiền Giang 560 0,4 3 Bến Tre 7.135 4,6 4 Trà Vinh 8.582 5,5 5 Sóc Trăng 2.943 1,9 6 Bạc Liêu 4.142 2,7 7 Cà Mau 58.285 37,5 8 Kiên Giang 322 0,2 Tổng cộng 82.369 53 * Nguồn [3, tr 116] RNM có những đặc trưng sinh thái khá đặc biệt. Do sống trong môi trường thủy triều cùng với bùn nhão nên hệ rễ chống rất phát triển. Hơn nữa, lượng ôxi trong bùn rất ít, nên nhiều cây đã hình thành hệ rễ thở (rễ hô hấp) mọc nhô cao lên khỏi mặt đất nhằm trao đổi khí cho cây. Đặc biệt, cây ngập mặn có hiện tượng sinh con (nảy mầm) trên cây mẹ khá phổ biến như Đước, Mắm, Dà, Vẹt... RNM ở ĐBSCL có các kiểu diễn thế sinh thái sau: + Kiểu 1: Mắm trắng, bần đắng - rừng hỗn hợp: Gặp ven biển ĐBSCL trên các bãi bồi mới nổi lên. Giai đoạn cố định Giai đoạn cuối Giai đoạn tiên phong (mắm đen, mắm trắng, (xu, giá, chà là) (mắm trắng, bần đắng) dà, xu, đước bột, dừa) + Kiểu 2: Mắm trắng - đước - vẹt: Thường gặp ở vùng Năm Căn, Cà Mau. Giai iaiạđotiêntiên Gđo n ạn phong Giai đoạn cố định Giai đoạn cuối (mắm trpng, bần đắng) (đước, vẹt tách) (cóc, vẹt trụ, vẹt khoang) ắ hong + Kiểu 3: Mắm trắng tiên phong đước bột giá: Gặp ở vùng từ Rạch Giá đến Hà Tiên. Các diễn thế này bị tác động của con người, rừng bị mất và sau một thời gian các cây RNM bắt đầu xuất hiện lại để hình thành các kiểu diễn thế thứ sinh. Trong các diễn thế thứ sinh có thể xuất hiện các quần thể thoái hóa như quần thể chà là, ráng dại… RNM có ý nghĩa nổi bật nhất là giữ chặt đất và cố định được các bãi bồi ven biển. Do chúng có thể chắn được sóng và gió nên đất từ ven bờ bị bào mòn sẽ được đọng và giữ lại, không bị sóng đánh cuốn trôi ra xa bờ. RNM là một cảnh quan sinh thái cho các loại hải sản, là nơi sinh đẻ cho các loài sinh vật, nhất là tôm, cua, chim biển… 136 2. 2. Sự biến đổi tài nguyên RNM ở ĐBSCL a. Sự biến đổi về diện tích Nhìn chung sự biến đổi diện tích RNM theo hướng thu hẹp và tốc độ thu hẹp khác nhau qua các năm, được thể hiện trong bảng 2. Bảng 2: Diện tích RNM ở ĐBSCL qua các năm Năm 1950 1983 1988 1992 1999 2001 2002 Diện tích (ha) 250.000 126.000 93.000 78.000 27.824 45.790 82.369 * Nguồn: Phân viện điều tra quy hoạch rừng II Đến năm 2002, diện tích RNM là 82.369 ha, chiếm tới 53% tổng diện tích RNM cả nước. Tuy nhiên, so với 250.000 ha rừng cách đây hơn 50 năm thì đây vẫn là con số khá khiêm tốn. Trong thời gian từ năm 1950 đến năm 2002, ...