Báo cáo nghiên cứu khoa học: Sử dụng phương pháp 'Hợp tác theo nhóm' để giảng dạy một số bài trong chương 'Cơ sở vật chất và cơ chế di truyền' - Sinh học 11, Trung học phổ thông

Tuyển tập các báo cáo nghiên cứu khoa học hay nhất của trường đại học Vinh năm 2005 tác giả: 7. Hoàng Vĩnh Phú - Lê Thị Thanh, Sử dụng phương pháp “Hợp tác theo nhóm” để giảng dạy một số bài trong chương “Cơ sở vật chất và cơ chế di truyền” - Sinh học 11, Trung học phổ thông...
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Báo cáo nghiên cứu khoa học: "Sử dụng phương pháp “Hợp tác theo nhóm” để giảng dạy một số bài trong chương “Cơ sở vật chất và cơ chế di truyền” - Sinh học 11, Trung học phổ thông" T¹p chÝ khoa häc, tËp XXXV, sè 1A-2006 §¹i häc Vinh Sö dông ph−¬ng ph¸p Hîp t¸c theo nhãm ®Ó gi¶ng d¹y mét sè bµi trong ch−¬ng “C¬ së vËt chÊt vµ c¬ chÕ di truyÒn” (Sinh häc 11, Trung häc phæ th«ng) Ho ng VÜnh Phó(a), Lª ThÞ Thanh(b) Tãm t¾t. Ph−¬ng ph¸p hîp t¸c theo nhãm lµ mét ph−¬ng ph¸p d¹y häc tÝch cùc. Trong ph−¬ng ph¸p nµy, häc sinh ph¶i tr¶i qua 3 thêi ®iÓm: häc c¸ nh©n, häc b¹n vµ häc thÇy, qua ®ã n¨ng lùc tù häc cña häc sinh ph¸t huy ®−îc mét c¸ch tèi ®a. KÕt qu¶ thùc nghiÖm còng cho thÊy: hiÖu qu¶ d¹y häc ë líp thùc nghiÖm lu«n cao h¬n líp ®èi chøng vµ sù sai kh¸c lµ cã ý nghÜa (td > tα). Ph−¬ng ph¸p hîp t¸c theo nhãm lµ mét h−íng míi trong d¹y häc hiÖn nay. Trong ph−¬ng ph¸p nµy, ho¹t ®éng ®éc lËp cña häc sinh ®−îc thÓ hiÖn rÊt cao, ®Æc biÖt lµ kh¶ n¨ng tù lùc ph©n tÝch tµi liÖu. HiÖn nay, nghiªn cøu vÒ ph−¬ng ph¸p nµy trong gi¶ng d¹y Sinh häc ®ang rÊt Ýt, ®Æc biÖt ë Trung häc phæ th«ng (THPT) hÇu nh− ch−a cã mét nghiªn cøu nµo ®Ò cËp tíi. 1. Ph−¬ng ph¸p “Hîp t¸c theo nhãm” lµ g×? Theo tõ ®iÓn H¸n - ViÖt cña §µo Duy Anh: “Hîp t¸c lµ cïng lµm viÖc víi nhau. VËy “Hîp t¸c theo nhãm” lµ cïng lµm viÖc víi nhau theo tõng nhãm ng−êi. Trªn c¬ së ®ã chóng ta cã thÓ hiÓu: Ph−¬ng ph¸p Hîp t¸c theo nhãm lµ ph−¬ng ph¸p d¹y häc trong ®ã c¸c thµnh viªn cña nhãm cïng hîp t¸c trao ®æi, gióp ®ì lÉn nhau ®Ó gi¶i quyÕt mét vÊn ®Ò häc tËp. 2. B¶n chÊt cña ph−¬ng ph¸p B¶n chÊt cña ph−¬ng ph¸p chÝnh lµ b¶n chÊt cña ho¹t ®äng häc vµ ho¹t ®éng d¹y. Trong ph−¬ng ph¸p nµy, ho¹t ®éng häc vµ ho¹t ®éng d¹y cã nh÷ng nÐt rÊt riªng. 2.1. Ho¹t ®éng häc. Trong qu¸ tr×nh lµm viÖc, häc sinh ph¶i thùc hiÖn c¸c nhiÖm sau: - NhËn biÕt yªu cÇu, quan s¸t tranh vÏ (nÕu cã) vµ c¸c gîi ý trong phiÕu häc tËp, ®äc s¸ch gi¸o khoa. - Suy nghÜ, tra cøu, ®Æt gi¶ thiÕt, ph©n tÝch, ph¸n ®o¸n cuèi cïng ®−a ra nh÷ng kÕt luËn cña riªng m×nh. - Phèi hîp trao ®æi víi b¹n vÒ c¸c vÊn ®Ò nªu ra. - Lùa chän kÕt qu¶ phï hîp theo ý m×nh. - NhËn kÕt qu¶ ®óng tõ sù tæng hîp, kÕt luËn cña gi¸o viªn hoÆc tê nguån. Nh− vËy ho¹t ®éng häc ®· tr¶i qua 3 giai ®o¹n: Häc c¸ nh©n, Häc b¹n, Häc thÇy. a) Häc c¸ nh©n ë giai ®o¹n nµy, d−íi sù h−íng dÉn cña thÇy (th«ng qua phiÕu häc tËp vµ h−íng dÉn c¸ch lµm viÖc víi phiÕu häc tËp), häc sinh tiÕn hµnh tra cøu, thu thËp th«ng tin NhËn bµi ngµy 14/7/2005. Söa ch÷a xong 20/10/2005 46 T¹p chÝ khoa häc, tËp XXXV, sè 1A-2006 §¹i häc Vinh cã trong phiÕu häc tËp, s¸ch gi¸o khoa, nh÷ng kiÕn thøc ®· cã cña m×nh ®Ó ph©n tÝch, ®Æt c¸c gi¶ thiÕt, ph¸n ®o¸n vµ cuèi cïng lµ ®−a ra kÕt luËn cña riªng m×nh. b) Häc b¹n KÕt luËn ban ®Çu cña ng−êi häc dÔ mang tÝnh chñ quan, phiÕn diÖn. §Ó nã kh¸ch quan, khoa häc h¬n, nh÷ng kÕt luËn ®ã cÇn ph¶i ®−îc ph©n tÝch, sµng läc, ®¸nh gi¸ cña nhãm, råi líp. Häc sinh tr×nh bµy kÕt qu¶, ý kiÕn cña m×nh víi nhãm, tiÕn hµnh th¶o luËn t×m ra ph−¬ng ¸n ®óng cña nhãm. Sau ®ã ®¹i diÖn cña nhãm sÏ tr×nh bµy kÕt qu¶ cña nhãm m×nh víi nhãm kh¸c, víi tËp thÓ líp. c) Häc thÇy Trong qu¸ tr×nh ho¹t ®éng vµ th¶o luËn gi÷a c¸ nh©n - nhãm, nhãm - nhãm, nhãm - líp, gi¸o viªn ®ãng vai trß lµ träng tµi khoa häc, ®−a ra nh÷ng kÕt luËn ®óng, trªn c¬ së c¸c kÕt qu¶ cña häc sinh th¶o luËn hoÆc kÕt luËn ®óng cña thÇy. Dùa vµo ®ã, häc sinh tù kiÓm tra ®¸nh gi¸, ®iÒu chØnh nh÷ng kÕt luËn cña m×nh thµnh s¶n phÈm khoa häc. Qua ®ã tù rót kinh nghiÖm vÒ c¸ch häc, c¸ch xö lý t×nh huèng, c¸ch gi¶i quyÕt t×nh huèng cña m×nh. 2.2. Ho¹t ®éng d¹y Trong ph−¬ng ph¸p Ho¹t ®éng hîp t¸c theo nhãm, trß lµ chñ thÓ cßn thÇy lµ t¸c nh©n thóc ®Èy mäi ho¹t ®éng häc cña trß. V× vËy, trong ho¹t ®éng d¹y cña m×nh, thÇy thùc hiÖn c¸c nhiÖm vô sau: - ChuÈn bÞ phiÕu häc tËp, h−íng dÉn khai th¸c phiÕu häc tËp trªn c¬ së nguån tri thøc nh− tranh vÏ, s¸ch gi¸o khoa, chia ra c¸c nhãm ®Ó häc sinh tranh luËn. - Tæ chøc cho c¸c nhãm cã b¸o c¸o kÕt qu¶, kiÓm chøng kÕt qu¶ nghiªn cøu cña m×nh, ph©n tÝch, h−íng dÉn häc sinh ph©n tÝch ®Ó t×m ra kiÕn thøc ®óng. - §−a ra kÕt luËn chÝnh x¸c, chuÈn bÞ tê nguån cho häc sinh tiÕp nhËn tri thøc khoa häc. Nh− vËy, ho¹t ®éng d¹y còng cã thÓ chia lµm 3 giai ®o¹n: Tæ chøc; §iÒu khiÓn; KÕt luËn. a) Tæ chøc ThÇy tæ chøc cho trß tù nghiªn cøu th«ng qua phiÕu häc tËp, chia nhãm th¶o luËn vµ h−íng dÉn khai th¸c th«ng tin, c¸ch lµm viÖc víi phiÕu häc tËp. b) §iÒu khiÓn ThÇy tæ chøc vµ ®iÒu khiÓn c¸c nhãm trao ®æi, th¶o luËn, ph©n tÝch hoÆc h−íng dÉn häc sinh ph©n tÝch ®Ó t×m ra tri thøc ®óng. Tæ chøc cho c¸c nhãm b¸o c¸o kÕt qu¶ lµm viÖc, dÉn d¾t c¸c cuéc th¶o luËn, trao ®æi ®Ó nã ®i ®óng h−íng. c) KÕt lu ...