Báo cáo nghiên cứu khoa học THỜI GIAN KỲ ẢO TRONG LIÊU TRAI CHÍ DỊ

Là sản phẩm của trí tưởng tượng phong phú vào loại bậc nhất trong dòng truyện kỳ ảo thế giới, thời gian của Liêu Trai chí dị cũng đầy chập chờn mê hoặc như bất kỳ một yếu tố nghệ thuật nào của tác phẩm. Vừa là khách thể, vừa là chủ thể, vừa là công cụ nhưng đồng thời cũng vừa là sản phẩm, thời gian đã góp phần làm nên chủ đề tác phẩm.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Báo cáo nghiên cứu khoa học " THỜI GIAN KỲ ẢO TRONG LIÊU TRAI CHÍ DỊ " THỜI GIAN KỲ ẢO TRONG LIÊU TRAI CHÍ DỊ Nguyễn Thị Tịnh Thy Trường Đại học Sư phạm, Đại học Huế Là sản phẩm của trí tưởng tượng phong phú vào loại bậc nhất trong dòngtruyện kỳ ảo thế giới, thời gian của Liêu Trai chí dị cũng đầy chập chờn mêhoặc như bất kỳ một yếu tố nghệ thuật nào của tác phẩm. Vừa là khách thể, vừalà chủ thể, vừa là công cụ nhưng đồng thời cũng vừa là sản phẩm, thời gian đãgóp phần làm nên chủ đề tác phẩm. Dung chứa các yếu tố đặc biệt, phi th ường,khác lạ, siêu nhiên trong gần 500 thiên truyện ngắn mà Bồ Tùng Linh xem là sựnghiệp hồ quỷ của mình, thời gian kỳ ảo của Liêu Trai với tiết thanh minh, đêmvà thời gian siêu tự nhiên là một phương tiện tổ chức có hiệu quả trong việckhám phá và phản ánh nội dung xã hội - lịch sử rộng lớn. Không là năm, không là tháng, không là ngày, trong hành trình miên viễncủa mình, thời gian sự kiện của Liêu trai chí dị vỗ vào tất cả những bến bờ hưhuyễn và lắng lại trong cảm thức của người đọc bằng những hình tượng thời gianđậm chất kỳ ảo: tiết thanh minh, đêm và thời gian siêu tự nhiên. Ba kiểu thời giannày chuyên chở biết bao điều hoang đường, huyễn hoặc để rồi neo đậu trên bếnbờ hiện thực ấm nồng hơi thở của nhân tình, nhân tính, nhân sinh. Mỗi một kiểuthời gian mang một chức năng khác nhau, chúng vừa là đối tượng vừa là phươngtiện nghiên cứu trong hành trình “giải mã Liêu Trai. 1. Xuất hiện trong 8 truyện, tiết thanh minh là nét cọ đầu tiên trong bứctranh thời gian kỳ ảo của Bồ Tùng Linh: 9 Thanh minh trong tiết tháng ba Lễ là tảo mộ hội là đạp thanh (Nguyễn Du - Truyện Kiều) Vừa là lễ, vừa là hội, tiết thanh minh diễn ra vào những ngày cuối xuânnhư là một dịp đến hẹn lại lên để những người còn sống đi viếng mộ thân nhân.Đồng thời, đó cũng là ngày tự do du ngoạn của những người phụ nữ khuê cácvốn ngày thường chẳng dám dời gót ngọc ra khỏi nhà. Vì thế mới có cảnh gầnxa nô nức yến anh trong Truyện Kiều và cảnh đàn bà con gái đi chơi xuân,bọn thiếu niên khinh bạc cũng kết thành đoàn đi theo, tha hồ khen chê (A Bảo)trong Liêu Trai. Trước hết, tiết thanh minh được xem như là cơ duyên của những cuộc gặpgỡ, tái ngộ, đoàn tụ hoặc chia ly giữa người và ma. Ở Tiếng người trong conngươi, A Bảo, Cừu đại nương, Thần nữ, các chàng trai đều nhờ tiết thanh minhmà gặp được những trang tuyệt thế giai nhân. Trong cảnh ngựa xe như nước, áoquần như nêm ấy, Tôn Tử Sở đã bị nhan sắc của A Bảo trong truyện cùng tênlàm cho mê mẫn đến trơ như gỗ. Hồn lìa khỏi xác bay theo về nhà nàng đểđược gần gụi sớm khuya. Sau đó, chàng lại hóa thành chim quanh quẩn bên nàngcho thỏa mối tương tư. Đến khi thành vợ thành chồng, chàng chết, nàng lại nhịnăn chết theo khiến Diêm vương phải cho cả hai sống lại. Mễ sinh trong Thần nữcũng gặp cô gái thần tiên giữa trập trùng mồ mả trong tiết thanh minh. Gian nanhoạn nạn có nhau, câu chuyện là một kết thúc có hậu cho hai kẻ chung tình. CảnhKhứ Bệnh cũng nhờ đi tảo mộ đã gặp lại nàng hồ ly Thanh Phượng trong truyệncùng tên sau bao ngày biệt tăm... Tiết thanh minh còn là thời điểm xuất hiện những điều kỳ lạ. Ngụy quântử Phương Ư Đống (Tiếng người trong con ngươi) mỗi khi đi đường gặp gái là 10đi theo riết, giở trò khinh bạc, đến tiết thanh minh vì trơ tráo ngắm nhìn mà bịngười đẹp thần tiên phạt mù một bên mắt. Ái Nô trong truyện cùng tên cũngnhằm dịp thanh minh mà từ biệt tình quân để vào lại mộ sau bao ngày phiêu dutình ái ở cõi nhân gian ... Từ tiết thanh minh, có thể nhận đằng sau khung cảnh nô nức yến anhcủa trần gian vẫn còn có một thế giới khác đang trẩy hội, đang xôn xao, đang hòavào cuộc chơi của con người. Giữa nghĩa địa mênh mông hương khói, trong vôsố những gương mặt khóc cười ai là người, ai là ma, ai là thực, ai là ảo? Mọi ranhgiới đều đã bị nhòe hóa khi thời gian trở thành giao điểm của những cuộc đốithoại âm dương. 2. Là hình tượng thời gian chiếm tỉ lệ cao nhất: 151/ 445 truyện, có thểnói, đêm là kiểu thời gian đặc hữu đã mang lại vẻ đẹp lung linh diễm ảo cho LiêuTrai. Từ lúc hoàng hôn dần buông cho đến khi hừng đông ló dạng, con người đờithường, cuộc sống đời thường đang yên giấc thì lúc đó, có một cuộc sống khácđang quẫy mình, đang chiếm hữu thế giới của bóng đêm. Đêm, sân khấu cuộc đờitạm buông màn, sân khấu Liêu Trai lại lên đèn, bừng dậy một thế giới kỳ ảo vớibiết bao chuyện hoang đường, kỳ quái của ma quỷ, thần tiên, hồ ly và cả của conngười. Tình yêu, sự thù hận, ảo mộng công danh và trăm trăm ngàn ngàn nhữngđiều quái dị khác thách thức những đầu óc duy lý thông thường cứ chao liệngtrong đêm. Nghe gà gáy tìm đường lánh ẩn Lặn mặt trời lẩn thẩn tìm ra Đó là khoảng thời gian mà tiên nữ giáng trần, cỏ cây hoa lá, cái kiến conong, hồ ly đắc luyện hay hồn ma trinh nữ... hiện lên trong hình hài của nhữngthiếu nữ xinh đẹp, khát tình, lang thang kiếm tìm tình yêu. 11 Bạch Thu Luyện trong truyện cùng tên là nàng tiên cá trông coi sôngnước, thuyền bè đất Sở, đêm đêm lén nghe chàng thư sinh Mộ Thiềm Cung ngâmthơ rồi đem lòng tưởng nhớ đến nỗi bỏ cả ăn ngủ. Rồi tiếp đến là những hẹn hòyêu đương nồng cháy, lấy tiếng ngâm thơ làm dấu hiệu gặp nhau. Đến khi lâmtrọng bệnh sắp chết, nàng lại trăn trối rằng: Nếu thiếp chết thì đừng chôn, cứđúng các giờ mão, ngọ, dậu lại ngâm một lần bài thơ Đỗ Phủ mộng thấy LýBạch, thì thây vẫn không nát. Cuối cùng, chính tình yêu của Mộ Thiềm Cung vàtình yêu thơ của cả hai người đã giúp Bạch Thu Luyện phục sinh, sống tiếp phầnđời còn lại với chồng trên miền sông nước ...