Bảo đảm quyền con người trong quy định từ chối thực hiện các yêu cầu tương trợ tư pháp hình sự

Bài viết dựa trên một số nghiên cứu về quyền con người trong lĩnh vực TTTP về hình sự trước đây, nhằm đánh giá và nhấn mạnh hơn nữa việc pháp luật Việt Nam nên có những sửa đổi, bổ sung về quy định từ chối thực hiện TTTP hình sự theo hướng bảo vệ quyền con người.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Bảo đảm quyền con người trong quy định từ chối thực hiện các yêu cầu tương trợ tư pháp hình sự BẢO ĐẢM QUYỀN CON NGƯỜI TRONG QUY ĐỊNH TỪ CHỐI THỰC HIỆN CÁC YÊU CẦU TƯƠNG TRỢ TƯ PHÁP HÌNH SỰ Hoàng Thị Vĩnh Quỳnh TÓM TẮT: Tương trợ tư pháp (TTTP) về hình sự là một trong những nội dung quan trọng được đặt ra trong các giai đoạn thực hiện cải cách tư pháp hình sự. Hoạt động hợp tác quốc tế nói chung và về tương trợ tư pháp hình sự nói riêng được thực hiện dựa trên nguyên tắc đảm bảo chủ quyền, an ninh quốc gia. Điều này có nghĩa rằng, bên cạnh nội dung về phạm vi thực hiện thì các quốc gia đều quy định về các trường hợp từ chối thực hiện yêu cầu tương trợ tư pháp hình sự. Các căn cứ từ chối thực hiện các yêu cầu TTTP về hình sự đã được các văn bản pháp luật trong nước quy định từ Bộ Luật Tố tụng hình sự 2003 với 02 trường hợp, Luật Tương trợ tư pháp 2007 quy định 05 căn cứ từ chối, và sau này Bộ luật Tố tụng hình sự 2015 sửa đổi, bổ sung cũng đã có những thay đổi một cách phù hợp về vấn đề này. Bài viết dựa trên một số nghiên cứu về quyền con người trong lĩnh vực TTTP về hình sự trước đây, nhằm đánh giá và nhấn mạnh hơn nữa việc pháp luật Việt Nam nên có những sửa đổi, bổ sung về quy định từ chối thực hiện TTTP hình sự theo hướng bảo vệ quyền con người. Đây là một nội dung cần thiết phù hợp với Hiến pháp 2013, đáp ứng xu hướng của pháp luật quốc tế và đặc biệt thống nhất với các Điều ước quốc tế (ĐƯQT) về TTTP hình sự mà Việt Nam tham gia ký kết hoặc là thành viên. Từ khóa: Luật Tương trợ tư pháp 2007, quyền con người, từ chối tương trợ tư pháp hình sự. ABSTRACT: Mutual legal assistance in criminal matters is one of the important contents set out in the stages of criminal justice reform. International cooperation activities in genẻal and on mutual criminal justice assistance in particular are carried out on the basic of the principle of ensuring national sovereignty and security. This means that, in addition to the scope of implementation, countries have provision on cases of refusal to perform a request for criminal legal assistance. Grounds for refusing to perform requests for mutual legal assistance in criminal matters are proviđe for in two cases by domestic  ThS. Giảng viên Trường Đại học luật thuộc Đại học Huế; Email: quynhhtv@hul.edu.vn 544 legal document from the 2003 Criminal Procedure Code, the 2007 Mutual Legal Assistance Law stipulating five grounds for refusal, and later the amended and supplemented Criminal Procedure Code 2015 also made more appropriate changes on this issue. The article is based on a number of previous studies on human rights in the field of mutual criminal legal assistance in particular, in order to evaluate and futher emphasize that the Vietnamese law should have amendments and supplement grounds for refusing to provice criminal legal assistance in the direction of protecting human rights. This is a necessary content in accordance with the 2013 Constitution, meeting the trend of international law and especially in agreement with the international treaties on mutual legal assistance in criminal matters to which Vietnam is a signatory member. Key words: Mutual Legal Assistance Law, year 2007, human rights, refuse mutual criminal legal assistance. 1. Xu hướng mở rộng việc bảo vệ quyền con người trong quy định từ chối thực hiện yêu cầu TTTP hình sự của một số Hiệp định về TTTP hình sự mà Việt Nam đã tham gia ký kết Hầu hết các Hiệp định về TTTP hình sự mà Việt Nam tham gia ký kết đều quy định các trường hợp từ chối thực hiện yêu cầu TTTP thành hai nhóm rõ ràng: nhóm quy định tuyệt đối bao gồm các trường hợp bị từ chối thực hiện và nhóm quy định tùy nghi thể hiện các trường hợp có thể từ chối thực hiện các yêu cầu TTTP1. Tùy thuộc vào yêu cầu, phạm vi và mức độ quan tâm mà nội dung bảo vệ quyền con người trong các Hiệp định này được quy định ở nhóm tuyệt đối hay tùy nghi. Cụ thể: Hiệp định TTTP về hình sự giữa các nước ASEAN năm 2004 quy định các căn cứ bắt buộc mà các quốc gia ký kết từ chối TTTP về hình sự nhằm bảo đảm quyền con người của người liên quan bao gồm: Yêu cầu tương trợ liên quan đến việc điều tra, truy tố hoặc trừng phạt một người về một tội mà tội đó, hoặc xét tình tiết phạm tội, là tội phạm mang tính chất chính trị 1 Thiếu tá, Thạc sỹ Vũ Văn Hùng, Một số nhận thức về các trường hợp từ chối tương trợ tư pháp về hình sự, Tạp chí Khoa học và Giaó dục an ninh, 42/2015, Tr.57-62. 545 Có đủ căn cứ để cho rằng việc yêu cầu tương trợ là nhằm mục đích điều tra, truy tố, trừng phạt hay gây khó khăn cho một người vì lý do chủng tộc, tôn giáo, giới tính, nguồn gốc dân tộc, quốc tịch, hay chính kiến; Yêu cầu tương trợ liên quan đến việc điều tra, truy tố, xét xử một người về một tội phạm mà họ đã bị kết án, tuyên vô tội hoặc được ân xá bởi cơ quan có thẩm quyền ở nước yêu cầu hoặc nước được yêu cầu; hoặc liên quan đến một tội phạm mà học đã chấp hành xong hình phạt. Yêu cầu tương trợ liên quan đến việc điều tra, truy tố, xét xử một người về hành vi cấu thành tội phạm ở nước yêu cầu, nhưng không bị coi là tội phạm ở nước được yêu cầu (ngoại trừ trường hợp nước được yêu cầu có thể thực hiện tương trợ tư pháp mà không đòi hỏi “tính tội phạm kép”). Sự thực hiện yêu cầu tương trợ tư pháp đòi hỏi phải tiến hành những hoạt động trái với pháp luật của các nước được yêu cầu. Bên cạnh đó, Hiệp định ASEAN 2004 cũng quy định một căn cứ tùy nghi mà các quốc gia ký kết có thể từ chối TTTP về hình sự khi xét thấy việc thực hiện tương trợ sẽ hoặc chắc chắn sẽ ảnh hưởng đến sự an toàn của một người, bất kể người đó đang ở trong hay ngoài lãnh thổ của Quốc gia được yêu cầu. Một số Hiệp định song phương mà Việt Nam ký kết có hiệu lực trong những năm ...