Bảo tồn và phát huy tri thức dân gian nghề làm chõ xôi truyền thống của người Thái (Sơn La)

Bài viết nghiên cứu các tri thức dân gian của nghề thủ công truyền thống và quy trình làm chõ xôi bằng gỗ, từ đó đưa ra một số giải pháp bảo tồn, phát triển nghề và tri thức dân gian nghề, góp phần gìn giữ bản sắc văn hóa dân tộc Thái.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Bảo tồn và phát huy tri thức dân gian nghề làm chõ xôi truyền thống của người Thái (Sơn La) VĂN HÓA CÁC DÂN TỘC THIỂU SỐ BẢO TỒN VÀ PHÁT HUY TRI THỨC DÂN GIAN NGHỀ LÀM CHÕ XÔI TRUYỀN THỐNG CỦA NGƯỜI THÁI (SƠN LA) LÊ VĂN MINH, LÒ NGỌC DIỆPTóm tắt Chõ đồ xôi là sản phẩm của nghề thủ công truyền thống, nghề có giá trị văn hóa - xã hội tộc người,được người dân gìn giữ thông qua quá trình lao động sản xuất, trong đó chõ đồ xôi bằng gỗ của đồngbào dân tộc Thái được biết đến nhiều hơn cả. Nghề làm chõ xôi ở xã Chiềng Kheo, huyện Mai Sơn, tỉnhSơn La hiện nay được nhân dân trong vùng và một số vùng lân cận ưa chuộng. Nghề tồn tại và duy trìkhông chỉ đáp ứng nhu cầu đời sống thường ngày mà còn do nhu cầu nối tiếp văn hóa truyền thốngcủa cộng đồng, bởi sản phẩm của nghề thúc đẩy việc bảo tồn tri thức dân gian nghề và gìn giữ nhữnggiá trị cốt lõi của văn hóa Thái. Bài viết nghiên cứu các tri thức dân gian của nghề thủ công truyềnthống và quy trình làm chõ xôi bằng gỗ, từ đó đưa ra một số giải pháp bảo tồn, phát triển nghề và trithức dân gian nghề, góp phần gìn giữ bản sắc văn hóa dân tộc Thái.Từ khóa: Nghề thủ công truyền thống, tri thức dân gian, chõ đồ xôi, Chiềng Kheo, dân tộc TháiAbstract Steamers for cooking sticky-rice are the products of traditional handicrafts, which have cultural andsocial values and preserved by the people through the production process of which the wooden stickyrice steamers of the Thai people is better known. Making sticky-rice steamer in Chieng Kheo commune,Mai Son district, Son La province is favoured by people in the region and nearby areas. The handicrafthas survived and maintained not only to meet the daily life needs but also because of the need ofcontinuing community’s traditional culture as the product of the handicraft promotes with conservingfolklore handicraft knowledge and maintenance of Thai’s core cultural value. The article studiesfolklore handicraft knowledge and processes of making wooden steamers and suggests solutions topreserving and developing this traditional handicraft and folklore handicraft knowledge, contributingto preserving the Thai cultural identity.Keywords: Traditional handicrafts, folklore knowledge, steamer for cooking sticky-rice, ChiengKheo, Thai ethnic minorityĐặt vấn đề sản xuất nông nghiệp chiếm 94%, kinh doanh C hiềng Kheo là xã khu vực III của tỉnh dịch vụ nhỏ lẻ 6% tổng dân số toàn xã” (8, tr.1). Sơn La, cách trung tâm huyện Mai Người Thái chiếm số đông tại xã Chiềng Sơn 35km, nằm dọc theo trục đường Kheo, vì thế, văn hóa của cộng đồng người TháiQuốc lộ 4G Sơn La - Sông Mã. Phía bắc giáp được thể hiện ở mọi khía cạnh, lĩnh vực của đờivới xã Chiềng Mai; phía đông giáp xã Chiềng sống xã hội trên địa bàn từ lễ hội, tập quán tínVe; phía nam giáp với xã Nà Ớt; phía tây giáp ngưỡng tới văn hóa ẩm thực, trang phục, nhàxã Chiềng Dong và xã Phiêng Cằm. “Năm 2017 ở, nghề thủ công,... trong đó có nghề làm chõxã có tổng diện tích tự nhiên là 2.747,07ha, có xôi bằng phương pháp thủ công truyền thống9 bản và 3 dân tộc cùng sinh sống, tổng số hộ phục vụ nhu cầu thiết yếu hàng ngày của controng toàn xã là 647 hộ (dân tộc Thái 577 hộ người. Chõ xôi tiếng Thái gọi là hạy khẩu. Nghềchiếm 89%; dân tộc Mông 64 hộ - 9%; dân tộc làm chõ có từ lâu đời do tập quán lấy xôi (cơmKinh 6 hộ - 0,092%); tổng số nhân khẩu 2.882 nếp) làm thức ăn chủ yếu, “gạo nếp là lương thựcngười (dân tộc Thái 2.516 người chiếm 87%; ăn truyền thống. Gạo nếp ngâm bỏ vào chõ” (1,dân tộc Mông 346 người - 12% và dân tộc Kinh tr.157). Nghề mang tính cần cù, sáng tạo, kiên20 người - 0,7%). Nhân dân trong vùng chủ yếu nhẫn, vận dụng tri thức dân gian dựa vào nguồnSố 26 - Tháng 12 - 2018 VĂN HÓA NGHIÊN CỨU 43 VĂN HÓA NGHIÊN CỨU tự nhiên của cộng đồng Thái. Kinh nghiệm làm phần tăng thu nhập và tạo việc làm đơn thuần chõ xôi được đúc kết tạo ra sản phẩm được cộng mà trong đó chứa đựng cả giá trị văn hóa tộc đồng đón nhận và sử dụng, là sản phẩm không người tại Sơn La. Không chỉ có vậy, chõ còn thể thiếu trong mỗi gia đình người Thái. có vị trí quan trọng trong các tri thức về tín 1. Nghề làm chõ xôi truyền thống trong đời ngưỡng dân gian, khi đã trở thành biểu tượng sống văn hóa ...