Bảy bước đến thành công CHƯƠNG V

Bảy bước đến thành công CHƯƠNG V KHÉO DÙNG TIẾNG VIỆTCó những người bề ngoài ra vẻ thầy, ông lắm, nhưng ta đừng vội xét họ, phải đợi họ nói ít lời mới biết được giá trị của họ. Biết bao người vào hạng “trí thức” mà lầm “mục kích” với “mục đích”, “phương diện” với “phương tiện”. Và các bạn còn nhớ báo Phong hoá hồi trước đã chế giễu một cách chua cay một ông cử thi Tri huyện mà dùng lầm bốn tiếng “phụ mẫu chi dân” để chỉ các quan lớn nhỏ, nghĩa là chỉ hạng...
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Bảy bước đến thành công CHƯƠNG V Bảy bước đến thành công CHƯƠNG V KHÉO DÙNG TIẾNG VIỆTCó những người bề ngoài ra vẻ thầy, ông lắm, nhưng ta đừng vội xét họ, phải đợihọ nói ít lời mới biết được giá trị của họ. Biết bao người vào hạng “trí thức” màlầm “mục kích” với “mục đích”, “phương diện” với “phương tiện”. Và các bạncòn nhớ báo Phong hoá hồi trước đã chế giễu một cách chua cay một ông cử thiTri huyện mà dùng lầm bốn tiếng “phụ mẫu chi dân” để chỉ các quan lớn nhỏ,nghĩa là chỉ hạng “dân chi phụ mẫu”.Sự dùng sai tiếng và ngữ pháp chẳng những làm cho người khác hiểu lầm ý ta màcòn cho người một cảm tưởng không tốt về mình nữa. Sự lựa tiếng mà dùng cũngrất quan trọng, nó là cây thước đo sức học và nền giáo dục của ta. Chưa ai đếmxem Việt ngữ có được bao nhiêu tiếng, nhưng chúng tôi tưởng ít nhất cũng trên 5,6 vạn. Vậy mà biết bao nhiêu người suốt đời chỉ dùng 5, 6 trăm tiếng thôi, và cónhiều tiếng họ dùng đi dùng lại hoài, cả trong những trường hợp khác nhau nữa.Nếu bạn nói: “Tôi hiểu đ ược mà không nói được” hoặc là tả bất kỳ vật gì cũngdùng những “đẹp quá xá, hay lắm, đ ược lắm” thì thật là dụng ngữ của bạn khôngphong phú chút nào hết. Không phải cái gì cũng gọi là “cái” được. Một đoá hoa,một chùm hoa, một giỏ hoa, chứ không phải là một “cái hoa”. Một căn nhà, mộttoà nhà, một ngôi nhà, chứ không phải một “cái nhà”… Không phải cái gì cũng“ngộ” cũng “kỳ”. Có tiếng “ngộ” nhưng cũng có tiếng “đẹp, xinh, rực rỡ, lộng lẫy,huy hoàng, bóng bẩy, có duyên, tươi, nhã…”. Có những cử chỉ “kỳ”, nhưng cũngcó những cử chỉ “lạ lùng, quái dị, khác thường, lố lăng, siêu quần, lỗi lạc…”. Bạnnên thu thập những tiếng hơi đồng nghĩa với nhau đó, sắp đặt lại, phân biệt từngtiếng, cân nhắc từng ly rồi hãy dùng. Tài dùng chữ không phải do trời sinh đâu, docông phu luyện tập.Có bốn loại dụng ngữ:1. Loại dùng để đọc,2. Loại để viết,3. Loại để nghe,4. Loại để nói.Loại thứ nhất và thứ ba giúp ta hiểu những ý t ưởng của người khác, loại thứ nhì vàthứ tư giúp ta diễn đạt ý tưởng của ta. Hai loại sau này khác hai loại trên. Có thểbạn hiểu nghĩa những tiếng huyết hãn, yên hà, bát hoang lục vũ, mà không bao giờdùng tới, bạn chỉ dùng những tiếng mồ hôi và máu, mây và khói, tám phương trời,không gian…Còn nhiều lối phân loại nữa nhưng cách sau này hoàn toàn hơn cả.Loại thứ nhất: Những tiếng cổ như: bèn, chìn, mìn[1], sính đồ, cử tử, môn đệ, thịtì… Đọc những tiếng đó, ta thấy cả một thời xưa hiện ra trước mắt ta, thời cónhững cáng xanh, những tàn tía, những thư sinh lướt thướt trong chiếc áo dài,những tiểu thư e lệ dưới chiếc nón quai thao.Loại thứ nhì. Những tiếng văn chương như song thân, nghiêm đường, diễm lệ đểchỉ cha mẹ, cha, đẹp đẽ.Loại thứ ba. Những tiếng thân mật thông thường như ba má, bồ (bạn thân), dộng(ăn), sửa lưng (đánh, trị), no (giàu có), thả (đi chơi liêu lỏng), ổng (ông ấy)…Loại thứ tư. Những tiếng lóng như thổi (ăn cắp), nhảy dù (làm trái phép), b ố(đánh, mắng), đánh phép (cóp bài), trúng tủ (nhằm bài học rồi hoặc làm rồi), bắnkhỉ (hút thuốc phiện), xây tướng (đánh bài), nừng (ngốc), có đường, có gió (có hivọng khá), kẻng (bảnh).Nhưng những tiếng ấy thường thay loại, đương ở loại trên nhảy xuống loại dướihoặc ngược lại. Như những tiếng lóng dùng lâu thì thành tiếng thân mật. Ta phảibiết những loại đó để tuỳ chỗ dùng cho hợp, vì tiếng nói cũng như y phục, có tiếngdùng ở nhà thì được, mà dùng trong những đám hội họp lịch sự thì không nên.Những tiếng cổ dùng trong những câu chuyện thường ngày thì sai chỗ, nhưngdùng trong một bài để gây lên cái không khí thời xưa thì lại rất đắc dụng.DỤNG NGỮ CẦN PHONG PHÚNếu dụng ngữ của ta phong phú, ta được những lợi thế sau này:1. Ta biết đủ tiếng để hiểu những sách báo đứng đắn.2. Ta còn hiểu được những tinh vi trong sự lựa tiếng của tác giả nữa và do đó hiểuđược thâm ý của họ.3. Ta xét được tác giả hoặc diễn giả có hiểu rõ vấn đề họ bàn không hay chỉ ba hoađể loè đời. Thứ nhất là hồi này ta thường gặp những nhà chánh trị dùng toànnhững danh từ mới, nghe có vẻ thông thái, cao xa lắm mà tư tưởng thì rỗng nhưtrống, nhạt như bã mía.4. Ta có thể suy nghĩ rõ ràng về một vấn đề nào đó và diễn đúng những ý kiến tamuốn phát biểu. Bạn học rộng, tài cao, có nhiều tư tưởng tân kỳ mặc dầu, nếu bạnkhông diễn đạt được thì cũng không ai biết được trong óc bạn có gì hết.LÀM SAO CHO DỤNG NGỮ CỦA TA ĐƯỢC PHONG PHÚTại Âu Mỹ, người ta tính rằng trung bình người người lớn biết dùng 3.500 tiếng,người nào có tài lắm thì dùng được 6.000 tiếng, học sinh trung bình chỉ dùng2.000 tiếng. Nhưng trẻ em 12 tuổi hiểu được 7.200 tiếng, người lớn trung bìnhhiểu được 11.700 tiếng.Sở dĩ ta hiểu được nhiều tiếng như vậy là vì có những tiếng dùng trong mỗi nghềmà chỉ cần làm nghề đó là đủ biết, khỏi phải học.Muốn cho dụng ngữ phong phú thêm, ta phải:1. Đọc nhiều, bất kỳ loại sách nào, làm quen với nhiều người trong bất kỳ gi ...