BỆNH DO LEISHMANIA ( Leishmaniasis )

Leishmaniasis là tên gọi một nhóm bệnh với nhiều biểu hiện lâm sàng khác nhau do một loại ký sinh trùng sống trong tế bào thuộc ngành đơn bào, giống Leishmania gây ra. Bệnh được lây truyền từ động vật sang người, đôi khi từ người sang người bằng loài muỗi cát (Phlebotomus hoặc Lutzomyia).
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
BỆNH DO LEISHMANIA ( Leishmaniasis ) BỆNH DO LEISHMANIA ( Leishmaniasis )1. ĐẠI CƯƠNG:1.1. Định nghĩa:Leishmaniasis là tên gọi một nhóm bệnh với nhiều biểu hiện lâm sàng khác nhaudo một loại ký sinh trùng sống trong tế bào thuộc ngành đơn bào, giốngLeishmania gây ra. Bệnh được lây truyền từ động vật sang người, đôi khi từ ngườisang người bằng loài muỗi cát (Phlebotomus hoặc Lutzomyia).1.2. Mầm bệnh: Hiện nay, cách phân loại các Leishmania còn chưa thật thốngnhất giữa các tài liệu, nhất là các Leishmania gây bệnh ở Nam Mỹ. Tuy vậy, có thểxếp thành bốn loài Leishmania gây bệnh chính cho người.Trong mỗi loài có nhiềuchủng gây bệnh ở các địa phương khác nhau:- L. donovani, gây Leishmaniasis phủ tạng (còn gọi là bệnh Kala azar).- L. tropicana, gây bệnh Leishmaniasis ngoài da ở thế giới cũ (Old worldcutaneous Leishmaniasis).- L. mexicana, gây bệnh Leishmaniasis ngoài da ở thế giới mới (New worldcutaneous Leishmaniasis).- Các Leishmania khác ở Nam Mỹ. Trước đây, các Leishmania này xếp trong tổhợp của L. braziliensis, hiện nay gọi là L. viannia.Ở trong cơ thể muỗi và ở môi trường nuôi cấy, Leishmania có đuôi và di động dễdàng, kích thước 1,5-4 x 14-20 mm, hình bầu dục. Khi trong cơ thể vật chủ (độngvật có vú và người), thì mất đuôi, sống trong tế bào (nhất là các tế bào đơn nhân),chúng nhỏ lại 2-5 mm và phát triển tại đây.1.3. Dịch tễ học:1.3.1. Nguồn bệnh:- Nguồn bệnh chính là động vật có vú (chó, chuột, các lo ài gậm nhấm...)- Người cũng được coi là nguồn bệnh.1.3.2. Đường lây truyền:Lây truyền qua vết đốt củ muỗi cát. Leishmania nhân lên trong ruột muỗi cátkhoảng 8-20 ngày sau khi muỗi hút máu động vật và người có KST. Khi muỗi đốtngười thì truyền bệnh. Ở người và động vật, Leishmania xâm nhập vào các tế bàođơn nhân, đại thực bào...- Ở những vùng Châu lục cũ (Châu Á, Châu Âu, Châu Phi): do giống muỗi cátPhlebotomus truyền bệnh.- Ở những vùng Châu lục mới (Châu Mỹ) do giống muỗi cát Lutzomyia truyềnbệnh.1.3.3. Đặc điểm dịch tễ, tính cảm thụ và miễn dịch: - Bệnh có ở toàn thế giới, trừAustralia chưa thấy có bệnh.- Mọi người đều có thể nhiễm bệnh. Những bệnh nhân suy giảm miễn dịch (bệnhnhân AIDS) thường dễ nhiễm bệnh và bị thể nặng hoặc từ thể ẩn th ành thể có biểuhiện lâm sàng...- Có miễn dịch suốt đời sau khi khỏi bệnh, nh ưng chỉ có miễn dịch với loài đãmắc bệnh, không bảo vệ được với những loài khác.2. LÂM SÀNG LEISHMANIASIS PH Ủ TẠNG (BỆNH KALA AZAR): Lâmsàng bệnh Kala azar giống nhau trên toàn thế giới. Tuy vậy, từng vùng có nhữngkhác nhau riêng do các chủng của L. donovani gây ra:- L. (donovani) donovani: gây bệnh ở Trung quốc, vùng Nam Á, Su dan, Kenia,Ethiopia, đôi khi ở Nam Sahara...- L. (donovani) infantum: gây bệnh ở các nước quanh Địa Trung Hải, Bắc Phi,Trung Đông, Nam Âu, Trung và Tây-Nam Á, Trung quốc...- L. (donovani) chagasi: gây bệnh ở Trung và Nam Mỹ.Ngoài ra, một số chủng Leishmania khác gây bệnh da cũng có thể gây bệnh nộitạng như L. tropicana, L. amazonensis...2.1. Thời kỳ nung bệnh: Thường 2-6 tháng (có thể 10 ngày - 24 tháng).Tại chỗ muỗi đốt nổi lên nốt sẩn nhỏ, rắn, to bằng hạt đậu, mầu hồng nhạt hoặcnâu, không bị loét (khác Leishmaniasis thể da), đôi khi có vẩy trên mặt. Tìm trongnốt sẩn sẽ thấy KST Leishmania.2.2. Thời kỳ khởi phát: Khởi phát thường âm ỉ, không rõ. Nhưng có thể thấy mệtmỏi toàn thân, sức khoẻ suy giảm, da tái, chán ăn, sốt nhẹ, lách h ơi to. Thời kỳ nàychưa có thay đổi về số lợng hồng cầu, bạch cầu; chỉ có tốc độ lắng máu tăng nhẹ.2.3. Thời kỳ toàn phát: - Sốt: kéo dài, thất thường hoặc thành cơn giống cơn sốtrét (10-20% bệnh nhân có 2 cơn sốt trong 24 giờ). Có thể sốt nhẹ hoặc sốt cao.Tuy nhiên, một số ít bệnh nhân không sốt trong 2 -3 tháng đầu (nhất là trẻ em).- Lách to và rắn chắc: là triệu chứng phổ biến nhất. Lách to các chiều, có thể quárốn hoặc vượt qua đường trắng giữa. Lách to nhưng ít đau, nếu có đau (thường gặpở người lớn) cũng chỉ đau âm ỉ, bứt rứt ( do vỏ lách căng to nhanh).- Gan to: thường gặp, nhưng không to nhiều bằng lách.2.4. Thời kỳ suy mòn:- Do lách to, kèm theo đói ăn và giảm trương lực cơ nên da bụng căng mỏng, láchsa, bụng ỏng, người gầy còm, suy kiệt, phù...- Da toàn thân (nhất là ở mặt) có ban sẩn to, nhỏ không đều, th ường bằng hạt đậu,ban mầu nâu đỏ, sau thâm đen. Vết thâm đen tồn tại lâu nhiều năm, n ên còn gọi làbệnh hắc nhiệt (Black fever). Trong nốt sẩn có KST Leishmania. Ban gặp nhiềuở người lớn, ít thấy ở trẻ em.- Thiếu máu: hồng cầu và huyết cầu tố giảm, bệnh càng nặng và lâu năm cànggiảm nhiều.- Bạch cầu giảm, thậm chí chỉ còn vài trăm nghìn/mm3 máu. Bạch cầu đa nhântrung tính (N) giảm rõ, bạch cầu lympho và môno tăng (70-90%)- Tiểu cầu giảm (có khi chỉ còn 40 000-80 000/mm3). Có thể có rối loạn đôngmáu.- Tốc độ máu lắng tăng cao.- Protid máu giảm, tỷ lệ Albumin giảm, ...