Biện pháp khơi gợi kiến thức nền của học sinh trong quá trình đọc hiểu văn bản ở trường phổ thông

Mục tiêu của bài viết này tập trung làm rõ 3 vấn đề sau: (1) Kiến thức nền là gì; (2) Vì sao phải khơi gợi kiến thức nền của HS?;(3) Biện pháp khơi gợi kiến thức nền của HS trong quá trình đọc hiểu văn bản.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Biện pháp khơi gợi kiến thức nền của học sinh trong quá trình đọc hiểu văn bản ở trường phổ thông Học viên cao học LL&PPDHBM Văn K23 BIỆN PHÁP KHƠI GỢI KIẾN THỨC Trường Đại học Sư phạm NỀN CỦA HỌC TP. Hồ Chí Minh SINH TRONG Điện thoại di động : QUÁ TRÌNH ĐỌC 0982848909 HIỂU VĂN BẢN Ở TRƢỜNG PHỔ Email: THÔNG nhuhanhlqd@gmail.comNGUYỄN THỊ NHƢ HẠNH TÓM TẮT Phát triển năng lực cho người học là mục tiêu hướng tới của việc biên soạn SGKsau 2015, trong đó môn Ngữ văn hướng tới mục tiêu phát triển năng lực đọc văn bảncho người đọc - HS. Kiến thức nền có vai trò quan trọng trong quá trình đọc hiểu vănbản và việc khơi gợi kiến thức nền có tác dụng phát triển năng lực của người học. Mụctiêu của bài viết này tập trung làm rõ 3 vấn đề sau: (1) Kiến thức nền là gì; (2) Vì saophải khơi gợi kiến thức nền của HS?;(3) Biện pháp khơi gợi kiến thức nền của HS trongquá trình đọc hiểu văn bản. Phương pháp nghiên cứu chủ yếu của bài viết này là phântích lý luận và thực tiễn. Từ khóa: kiến thức nền, năng lực, mục tiêu, biện pháp ABSTRACTMethods to Activate High School Students’ Background Knowledge in Text Reading and Comprehension Competency-based development will be the target of compiling textbooks after2015. As a part of that, language arts and literature curriculum design should focus onenhancing reading competence of high school students. Background knowledge plays acrucial role in the process of text reading and comprehension. Activating the students‟background knowledge, therefore, contributes to their reading competence. The focus ofthis article is on three issues: (1) what is the background knowledge? (2) why we mustactivate students‟ background knowledge? (3) recommended methods to activate 566students‟ background knowledge in text reading. Our major research methods aretheoretical analysis and practice. Key words: background knowledge, competence, target, method. ĐẶT VẤN ĐỀ Để đọc một tác phẩm văn học hiệu quả thì trước tiên người đọc phải biết đọc, tức là đọc thông lớp ngôn từ của tác phẩm. Sau đó vận dụng sự hiểu biết về ý nghĩa của từ ngữ, câu, các biện pháp nghệ thuật... trực tiếp trong chính văn bản để hiểu tìm hiểu nội dung ý nghĩa của văn bản. Điều này đúng nhưng chưa đủ. Tính hình tượng và tính đa nghĩa là đặc trưng cơ bản của tác phẩm văn học. Việc hiểu nội dung, ý nghĩa của tác phẩm văn học là một quá trình mà ở đó người đọc phải khám phá, giải mã lớp ngôn từ đã được mã hóa bằng việc xây dựng những hình tượng nghệ thuật trong tác phẩm; phải liên hệ với ngữ cảnh để thám hiểm những chân trời của những cách hiểu có thể do văn bản gợi ra. Vì thế những hiểu biết của người đọc về lịch sử, văn hóa, xã hội, phong tục, tập quán cũng như kinh nghiệm sống của người đọc góp phần không nhỏ vào việc giải mã và kiến tạo ý nghĩa cho văn bản. Hay nói khác hơn kiến thức nền (background knowledge) của người đọc có vai trò quan trọng trong việc đọc hiểu văn bản. 1. Thế nào là kiến thức nền Kiến thức nền là một khái niệm rộng, chưa có một cách hiểu rõ ràng. Chúng ta có thể xem xét một số cách hiểu chung nhất về kiến thức nền như sau: Theo Dư Ngọc Ngân“Kiến thức nền là những kiến thức về thế giới, những kinh nghiệm; những kiến thức về cấu trúc tổng thể của văn bản; những kiến thức về ngôn ngữ đích mà người đọc có thể vận dụng khi đọc để tìm nội dung, ý nghĩa của văn bản”. Đó là khi nói đến một văn bản nào đó trong đầu óc chúng ta liền xảy ra hoạt động nhớ lại hoặc liên tưởng đến hành động, biến cố, sự kiện, ý nghĩa, tình huống có liên quan với nhau như một “kịch bản” Chẳng hạn, như một kịch bản “gia đình” trong kiến thức của chúng ta :những người có quan hệ huyết thống, cùng sống chung gồm cha mẹ, ông bà, con cái... hoặc kịch bản “ trường học” trong hiểu biết của chúng ta đó là nơi có thầy cô, học sinh, có các hoạt động dạy và học,...Những kiến thức này có thể gợi cho người đọc sự liên hệ với những tình huống, sự kiện, biến cố diễn ra trong những văn bản về gia đình, trường học. Cũng bàn về bản chất của kiến thức nền, Hà Văn Hoàng (2010) cho rằng : “kiến thức nền là hệ thống tri thức nền tảng, trang bị cho người học những kiến thức căn 567bản nhất về các mặt của hiện thực khách quan và đời sống xã hội nhằm đáp ứng nhucầu của xã ...