Biến thông đỏ thành 'thần dược' - Khó hay dễ?

Nhìn lại việc nghiên cứu dùng thông đỏ suốt 5 thập kỷ qua, cho phép chúng ta đánh giá và hiểu thông đỏ có thể mang lại những lợi ích nào trong ngành dược, cũng như vì sao cần bảo tồn và phát triển loài cây này. Thông đỏ có lợi ích gấp nhiều lần nguy cơ Năm 1967, Monroe E. Wall Mansukh C. Wani phân lập từ thông đỏ (Taxus Brefolia) chất paclitaxel. Viện Ung thư Quốc gia Mỹ phát hiện hoạt chất này có tính năng cản trở việc phân hủy bình thường của vi ống, ổn định...
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Biến thông đỏ thành “thần dược” - Khó hay dễ? Biến thông đỏ thành “thần dược” - Khó hay dễ?Nhìn lại việc nghiên cứu dùng thông đỏ suốt 5 thậpkỷ qua, cho phép chúng ta đánh giá và hiểu thông đỏcó thể mang lại những lợi ích nào trong ngành dược,cũng như vì sao cần bảo tồn và phát triển loài câynày.Thông đỏ có lợi ích gấp nhiều lần nguy cơNăm 1967, Monroe E. Wall Mansukh C. Wani phânlập từ thông đỏ (Taxus Brefolia) chất paclitaxel. ViệnUng thư Quốc gia Mỹ phát hiện hoạt chất này có tínhnăng cản trở việc phân hủy bình thường của vi ống,ổn định vi ống, từ đó ức chế phân bào. Công tyBristol Myers Squibb (BMS) đã dùng hoạt chất trênchế ra thuốc có tên thương mại là taxol. Năm 1992,FDA chính thức phê duyệt dùng taxol điều trị ung thưbuồng trứng, vú, phổi (dạng tế bào nonsmall) và ungthư cổ tử cung. Trong 10 năm (tính đến 2004), BMSthu về khoảng 11 tỷ USD từ taxol.Chất docetaxel chiết từ thông đỏ (Taxus wallichiana)tương tự paclitaxel, ít độc hơn. Công ty Sanofi -Aventis (Pháp) chế ra thuốc trị các ung thư trên vớitên thương mại taxotere. Taxotere có hiệu lực với cảung thư vú di căn, không đáp ứng với hóa trịanthracyclin, còn được châu Âu dùng trong điều trịung thư tuyến tiền liệt. Doanh số trên dưới 2 tỷUSD/năm.Mới đây, cũng từ thông đỏ, các nhà khoa học đã chếra phẩm sinh học thế hệ mới như herceptin cho ungthư vú, cimavax-egf cho ung thư phổi, song còn hạnchế và chưa phổ biến. Chẳng hạn: herceptin chỉ dùngtrong type ung thư vú phụ thuộc thụ thể estrogen(HER2), trước khi dùng phải qua các xét nghiệm kỹthuật cao nhằm xác định chắc chắn bị ung thư vú typenày, như dùng kỹ thuật hóa mô miễn dịch để nhậnbiết sự tăng thái quá HER2 trên bề mặt tế bào, dùngkỹ thuật gắn kết huỳnh quang tại chỗ (fluorescencein-situ hybrisation) để nhận biết sự tăng HER2 trongnhân tế bào ung thư. Giá thuốc, giá xét nghiệm khácao, khó phù hợp với số đông người bệnh. Do vậyvới các ung thư trên, đến thời điểm này, hóa trị bằngtaxol, taxotere vẫn giữ vị trí chủ lực. Tại Việt Nam,Bệnh viện Ung bướu TP.HCM, năm 2006 đã chi 19tỷ đồng mua các biệt dược này.Hiện nay, taxol, taxotere đã hết hạn bảo hộ độcquyền. Việc sản xuất hai thuốc generic từ thông đỏđang là nhu cầu được đặt ra đối với nhiều nước, trongđó có nước ta. Cây thông đỏ được nhân giống tại Trung tâm Nghiên cứu lâm sinh Lâm Đồng.Triển vọng ở nước taThông đỏ Việt Nam là Taxus wallichiana Taxaceae,cùng loại và có hàm lượng hoạt chất cao như thôngđỏ Pháp mà Sanofi Aventis dùng sản xuất taxotere.Hiện thông đỏ được phân bố ở các vùng như huyệnĐức Trọng, Đơn Dương, Lạc Dương, TP. Đà Lạt(Lâm Đồng)… trên độ cao 1.700m nhưng rất thưathớt. Năm 2006, TSKH Trần Khánh Viễn, Việt kiềuở Trung tâm Nghiên cứu khoa học Quốc gia Pháp(CNRS), đã trình bày “Dự án sản xuất thuốc genericchống ung thư taxol, taxotere (từ cây thông đỏ)…”.Một số tổ chức, nhà khoa học, sinh viên đã có cáckhởi động tích cực. Tuy nhiên, với kinh phí hạn hẹpnên các nghiên cứu không thể tiến xa hơn. Theonhận định của TS. Dương Tấn Nhật, Phân viện phóPhân viện Sinh học Đà Lạt thì “giá trị của cây thôngđỏ chỉ được khuấy động lên ngay thời điểm tìm thấychúng tại Việt Nam, nhưng cũng chỉ ở mức cảnh báovề nguy cơ tuyệt chủng, đặt vấn đề bảo tồn chứ chưanói đến phát triển”. Muốn sản xuất thuốc generictaxol, taxorete cần lượng nguyên liệu lớn và nhà máychiết xuất quy mô không nhỏ. Dù có lợi thế đi sau,tránh được vấp váp mò mẫm, thì cũng phải có một dựán tầm cỡ cấp nhà nước với kinh phí lớn có nhiều bộ,ngành tham gia. Không như vậy thì dù có tâm huyếtđến mấy cũng không thể làm được. Giải bài toán khónày phải chờ quyết sách của các nhà quản lý.