BỊNH RUN PARKINSON

Bịnh Parkinson được một bác sĩ người Anh, James Parkinson, sống vào thế kỷ thứ 19 (1817) phát hiện và mô tả những triệu chứng tay chân bị run hay bị co cứng. Nhưng mãi đến 1960, người ta mới tìm ra những hóa chất thay đổi trong não bộ tạo ra bịnh này.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
BỊNH RUN PARKINSON BỊNH RUN PARKINSONParkinson là ai?Bịnh Parkinson được một bác sĩ người Anh, James Parkinson, sống vào thế kỷ thứ19 (1817) phát hiện và mô tả những triệu chứng tay chân bị run hay bị co cứng.Nhưng mãi đến 1960, người ta mới tìm ra những hóa chất thay đổi trong não bộtạo ra bịnh này.Ai hay bị bịnh này?Bịnh này thường thấy ở những người cao niên ở lứa tuổi 55-60, tuy nhiên cónhững trường hợp xảy ra ở những người trẻ tuổi. Càng lớn tuổi, nguy cơ bị bịnhnày càng cao. Sự phổ biến (prevalence) của bịnh tương đối thấp, cỡ 1- 2% ngườibị bịnh này. Nam thường bị bịnh này nhiều hơn nữ. Người da trắng bị bịnh nàynhiều hơn là da vàng.Triệu chứng bịnh Parkinson- Run tay chân (tremor) khi ngồi yên là triệu chứng thông thường nhứt của bịnhnày. Khi nhìn tay bịnh nhân, ta có cảm giác như bịnh nhân để tay lên một vật trònlăn qua lăn lại (pill rolling tremor). Bịnh nhân cũng có thể bị rung môi và cằmnhưng đầu bị rung rất ít gặp.- Hoạt động cơ năng bị chậm lại (bradykinesia) làm trở ngại trong công việc hàngngày như tắm rửa, mặc quần áo. Khi bịnh nặng, ăn uống cũng trở n ên khó khăn.- Bắp thịt bị cứng lại (rigidity). Khi bác sĩ cầm tay bịnh nhân xếp vào thả ra thì cócảm giác có cái gì đó giựt giựt ghị lại như bánh xe răng cưa (cogwheel rigidity).Bắp thịt bị cứng lâu ngày có thể gây ra sự co thắt (cramps) gây đau đớn cho bịnhnhân. Ngoài ra, phản xạ giúp bịnh nhân đứng vững bị mất dần nên những bịnhnhân này dễ té.- Cách đi đứng (gait) của bịnh nhân rất khó khăn khi bị 3 nhóm triệu chứng kểtrên. Bịnh nhân đi từng bước nhỏ chậm chạp như người máy, không nhấc bướcchân lên (festinating gait), người nghiêng về phía trước, hai tay không đánh đưa vàkhi muốn dừng hay quay lại rất khó. Chữ viết cũng bị thay đổi nhỏ lại(micrographia). Nét mặt nhìn không có hồn, nháy mắt ít lại vì các cơ mặt bị cứnglại nên nhìn như mặt nạ (mask facie). Khi bịnh nặng hơn sẽ ảnh hưởng đến việc ănuống như khó khăn khi nuốt thức ăn. Bịnh nhân dễ bị sặc khi ăn và nguy cơ sưngphổi (pneumonia) do sặc thức ăn uống vào đường hô hấp rất cao, có thể dẫn đếntử vong.- Chúng ta có thể dùng chữ TRAP (bị nhốt, bị kẹt) để nhớ những triệu chứng bịnhParkinson: Tremor, Rigidity, Akinesia/bradykinesia, Postural instability.Bịnh này từ đâu ra?Các nhà khoa học liên kết sự suy giảm chất Dopamine với bịnh Parkinson.Dopamine là một chất dẫn truyền thần kinh (neurotransmitter) ở n ão bộ có nhiềuchức năng. Ngoài việc tạo cảm giác sung sướng khi ăn no chẳng hạn, sự xáo trộncủa Dopamine có thể gây ra bịnh tâm thần phân liệt (Schizophrenia) và bịnhParkinson. Tùy ở những vùng não mà chất Dopamine bị xáo trộn, nó gây ra nhiềubịnh hoàn toàn khác nhau.MPTP là một hóa chất vô tình được tạo ra trong lúc bào chế heroin. Khi hút nhầmphải MPTP, chất này gây tổn thương cho vùng não tạo ra Dopamine (substantianigra) từ đó sanh ra những triệu chứng giống bịnh Parkinson. Ngoài ra những bịnhnhân dùng những loại thuốc an thần như Haldol làm giảm chất Dopamine ở vùngnão kể trên cũng có thể gây ra triệu chứng bịnh này. Thuốc Reglan(Metoclopramide) chống buồn nôn cũng có thể làm giảm Dopamine và tạo triệuchứng Parkinson.Vì thế mà các khoa học gia kết luận rằng một trong yếu tố chính gây ra bịnh này làdo sự thiếu hụt chất Dopamine ở mạch thần kinh gọi là striatonigral pathway.Nguyên nhân bịnhNguyên nhân bịnh một phần do yếu tố di truyền, một phần do bịnh nhân hấp thụnhững chất độc ở môi trường như các chất diệt cỏ dại hay sâu bọ như chấtParaquat và Rotenone.Ngoài ra các chất công nghiệp dùng làm dung môi (solvent) như Toluene và N-Hexane cũng có thể gây ra bịnh này.Những người bị chấn thương sọ não có đến 4 lần nguy cơ sanh ra bịnh này. Ngườibịnh lú lẫn Alzheimer dementia đến giai đoạn nào đó bộ não bị tổn thương ở vùngsubstantia nigra sẽ biểu hiện những triệu chứng của Parkinson. Có một bịnh gọi làLewy body dementia, bịnh nhân có triệu chứng lú lẫn và đồng thời có triệu chứngParkinson. Người bị Parkinson ở giai đoạn cuối có thể sanh ra những triệu chứngcủa bịnh lú lẫn (dementia).Về yếu tố di truyền: người bịnh vướng phải cái di thể (gene) tạo chất Lewy body(LRRK2), chất này là một loại protein đọng lại ở tế bào thần kinh tạo sự thoái hóacủa tế bào thần kinh. Tùy ở vùng não bộ chất này đọng lại mà ta có những biểuhiện bịnh khác nhau. Ở bịnh lú lẫn Lewy body dementia thì chất này đọng lạitrước tiên ở vỏ não tạo hiện tượng lú lẫn (dementia) có trước triệu chứng run củaParkinson. Khi chất này ứ đọng trước tiên ở vùng sâu hơn (substantia nigra) thìtriệu chứng Parkinson xảy ra trước khi người bịnh lú lẫn (dementia), đến khi các tếbào thần kinh hư hỏng lan lên vùng vỏ não thì bịnh nhân sẽ có triệu chứng lú lẫn.Những triệu chứng tâm thần đi đôi với bịnh ParkinsonBịnh trầm cảm và lo âu thường hay xẩy ra ở những người bịnh Parkinson vì bịnhnày ở giai đoạn đầu không ...