BỘ SƯU TẦM MỸ THUẬT HIỆN ĐẠI CỦA IRAQ - CÒN ĐỢI NGÀY RA MĂT

Những gì còn sót lại của bộ sưu tầm mỹ thuật trứ danh dưới thời Saddam Hussein về mỹ thuật Iraq thế kỷ 20 đang được nhét trong 3 căn phòng tối tăm, ẩm mốc của một viện bảo tàng một thời uy nghi, hoành tráng trên phố Haifa ở thủ đô những tác phẩm được chất đống trong kho của Viện Bảo tàng Mỹ thuật hiện đại ở Baghdad Baghdad. Diện tích còn lại của tòa nhà lộng lẫy này một thời được coi là Trung tâm Mỹ thuật Đương đại thì giờ đây là nơi chứa toàn các...
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
BỘ SƯU TẦM MỸ THUẬT HIỆN ĐẠI CỦA IRAQ - CÒN ĐỢI NGÀY RA MĂT BỘ SƯU TẦM MỸ THUẬT HIỆN ĐẠI CỦA IRAQ - CÒN ĐỢI NGÀY RA MĂT Những gì còn sót lại của bộ sưu tầm mỹ thuật trứ danh dưới thời Saddam Hussein về mỹ thuật Iraq thế kỷ 20 đang được nhét trong 3 căn phòng tối tăm, ẩm mốc của một viện bảo tàng một thời uy nghi, hoành tráng trên phố Haifa ở thủ đô Baghdad. Diện tích còn lại của những tác phẩm được chất đống trong tòa nhà lộng lẫy này một thời kho của Viện Bảo tàng Mỹ thuật hiện được coi là Trung tâm Mỹ thuật đại ở Baghdad Đương đại thì giờ đây là nơi chứa toàn các loại văn phòng cùng các căn hộ, được củng cố bằng gạch, bao cát, dây kẽm gai...và cấm mọi người không được vào. Hàng trăm tác phẩm được chất trong một nhà kho nóng như hun, bám đầy bụi bậm, do một nhóm nhân viên nhiệt tình say mê, nhưng tuyệt vọng, phụ trách trông coi, trong điều kiện đóng gói bừa bãi lung tung, nhằm tránh cái nóng, và thái độ vô tình, dửng dưng, của giới quan chức Iraq đối với một phần quan trọng, nếu không muốn nói là ít được ngó ngàng tới, của di sản mỹ thuật quốc gia. Đó là tinh trạng của bộ sưu tầm mỹ thuật hiện đại của Iraq, tại cơ sở được mang cái tên mới Viện bảo tàng Quốc gia về Mỹ thuật Hiện đại vào năm 2006. Tuy vậy, cho đến nay nó cũng vẫn chỉ là một cơ sở tồn tại mà phần lớn như một ý tưởng mà thôi. Ngay cả việc nó còn tồn tại được cũng là nhờ những nỗ lực của nhóm các cán bộ, các giám tuyển mỹ thuật và các nghệ sĩ, những người đã vật lộn qua nhiều năm chiến tranh nhằm xây dựng lại cái mà ngay cả dưới thời chế độ độc tài đã từng được coi là một thành tích về giác ngộ mỹ thuật; đem lại giá trị hội họa và điêu khắc trong một thế kỷ theo các phong cách hiện đại chủ nghĩa, được tiếp nhận từ những phong trào mỹ thuật quốc tế, nhưng có chắt lọc qua cảm nhận của người Iraq và A-rập. Taha Wahaib là một nghệ sĩ điêu khắc tham gia “ủy ban các nghệ sĩ nhân dân” không chính thức, chuyên dành thời gian và tiền bạc cho việc phục hồi bộ sưu tầm mỹ thuật của viện bảo tàng này sau những sự kiện đầy tai họa tháng 4 năm 2003 ấy. Ông nói: “Đây không chỉ là một bộ phận của lịch sử chúng tôi. Nó còn là một phần của nhân loại nữa.” Cùng chung số phận với viện Bảo tàng Quốc gia Iraq nổi tiếng hơn nhiều là viện Bảo tàng Mỹ thuật hiện đại. Viện Bảo tàng Mỹ thuật Hiện đại này đã bị cướp phá hầu như nhẵn nhụi sau khi chế độ Saddam Hussein sụp đổ. Năm ngoái, viện Bảo tàng Quốc gia đã được Thủ tướng Nuri Kamal al-Maliki đến dự lễ khai trương trở lại tổ chức vô cùng long trọng, ngược lại Viện Bảo tàng Mỹ thuật Hiện đại nhận được rất ít quan tâm và kinh phí từ chính phủ mới vẫn còn đang bận rộn với chiến tranh, trận mạc, và từ các nhà tài trợ quốc tế. Nada Shabout, một giáo sư Mỹ gốc Iraq chuyên nghiên cứu lịch sử mỹ thuật tại trường Đại học Tổng hợp Bắc Texas, viết rất nhiều về mỹ thuật Iraq, có nói: “Chúng ta luôn nhìn những gì họ có thuộc về một quá khứ xa vời, một cái gì đó đã chết, đối lại với cái còn đang sống.” Bẩy năm sau chiến tranh nhấn chìm đất nước Iraq, di sản của những gì Giáo sư Nada Shabout gọi là mỹ thuật sống ấy vẫn còn bị thờ ơ, hờ hững, phần lớn vẫn bị lãng quên... Cơ sở một thời đã từng tổ chức các cuộc triển lãm lưỡng niên tác phẩm của các nghệ sĩ toàn khối A-rập, giờ đây chỉ còn là một cái “xác không hồn” của viện bảo tàng, bị chính quyền quên lãng, do còn phải cung ứng những dịch vụ thiết yếu nhất của cuộc sống như lương thực, điện nước, đấy là chưa kể đến an ninh quốc gia. Trong số 8.000 tác phẩm hội họa và điêu khắc của Viện bảo tàng, khoảng 7.000 đã bị cướp trắng trong 3 ngày hỗn loạn. Ngay cả lúc này đây, ông Wahab, một nghệ sĩ điêu khắc, vẫn còn rơi lệ khi kể lại những gì đã xảy ra. “Khi các bạn phải chứng kiến nền văn hóa, lịch sử của các bạn bị tàn phá theo cách đó – cho dù có chủ tâm hay không đi chăng nữa ... Những gì chúng tôi chứng kiến trên đường phố năm ấy thật là đau lòng !” Wahab nói, nghẹn ngào, bị gián đoạn, giọng trầm hẳn xuống ... Những năm tháng sau đó, các tác phẩm của bảo tàng bị cướp bắt đầu xuất hiện trên các đường phố, các khu chợ giời, do những người dân Iraq đem bán vì quá cần tiền cho cuộc sống. Hassan Qusay, một trong số những cán bộ quản lý bảo tàng, nói: “Họ không hề biết họ đã lấy đi những gì.” Hẳn là chẳng phải vì giá trị của các tác phẩm. ủy ban các nghệ sĩ nhân dân - gồm một số thành viên có tác phẩm được trưng trong bảo tàng này - bắt đầu mua lại tất cả những gì có thể. Ông Wahaib đã bỏ ra 100 đô-la mua lại một bức tượng gỗ của Jawad Salim, một trong những nghệ sĩ Iraq hiện đại chủ nghĩa nổi tiếng nhất (đã qua đời năm 1961). Bức tượng nhan đề Tình mẫu tử, thể hiện một hình người được cách điệu hóa, nâng niu một trái tim trên đầu, nhưng giờ đây trái tim này vẫn còn bị thất lạc. Ông Wahaib đã giấu kín bức tượng này trong niều năm - ở một nơi mà ông không tiện nói ra – cho tới khi ông quyết định đã đến lúc an toàn có thể trao trả được, và ông đã làm việc đó vào năm ngoái. Trong mấy năm, các nghệ sĩ đã cố gắng tìm kiếm và thu thập được hơn 400 tác phẩm, nhưng những chợ giời chuyên bán các đồ hôi của, trước kia nhan nhản ở các phố Baghdad, cuối cùng cũng cạn dần hoặc đi vào họat động bí mật. Hiện nay một số tác phẩm vẫn nằm trong tay các nghệ sĩ và các nhà sưu tầm hàng đầu, kể cả Ahmad Chalabi, một chính trị gia nổi tiếng dòng Shiite, ông đã mua được ít nhất 3 họa phẩm mà ông đang treo trong nhà. Ông chưa trao trả lại những tác phẩm ấy, vì ông vẫn còn nghi ngờ số phận của viện bảo tàng này. Ông nói: “Tôi hy vọng họ sẽ thành công, nh ...