CÁC CHẤT DẪN TRUYỀN THẦN KINH (Kỳ 2)

1. Dopamin2. Epinephrine3. Norepinephrrine (3 chất này cũng được tổng hợp bởi 1 tiền chất là tyrosine và được gọi là nhóm catecholamine).4. Serotonine5. Acetylcholine6. Histamine. Các enzyme cần thiết cho sự tổng hợp các amine sinh học lại được tổng hợp ở thân tế bào thần kinh sau đó đưa xuống các sợi trục. Như vậy thực chất việc tạo ra các chất dẫn truyền thần kinh này là ở tại nơi sẽ giải phóng ra chúng và trữlượng các amine sinh học luôn được đền bù nhanh chóng (các peptide thần kinh lại được tổng hợp ở...
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
CÁC CHẤT DẪN TRUYỀN THẦN KINH (Kỳ 2) CÁC CHẤT DẪN TRUYỀN THẦN KINH (Kỳ 2) II. CÁC AMINE SINH HỌC Có 6 chất Amine - sinh học là: 1. Dopamin 2. Epinephrine 3. Norepinephrrine (3 chất này cũng được tổng hợp bởi 1 tiền chất là tyrosine và được gọi lànhóm catecholamine). 4. Serotonine 5. Acetylcholine 6. Histamine. Các enzyme cần thiết cho sự tổng hợp các amine sinh học lại được tổnghợp ở thân tế bào thần kinh sau đó đưa xuống các sợi trục. Như vậy thực chất việctạo ra các chất dẫn truyền thần kinh này là ở tại nơi sẽ giải phóng ra chúng và trữlượng các amine sinh học luôn được đền bù nhanh chóng (các peptide thần kinh lạiđược tổng hợp ở thân tế bào sau đó mới được vận chuyển xuống các mạt đoạt sợitrục). 1. Dopamine: a. Các hệ thống dopaminergic của hệ thần kinh trung ương: Có 3 hệ thống dopaminergic quan trọng nhất trong các hoạt động tâmthần là: Hệ thống nhân đen thể vân, hệ thống trung não hồi viền và hệ thống uphễu. - Hệ thống nhân đen thể vân (Nigrostriatal trart) phóng chiếu từ các tế bàoở nhân đen (substantial nigra) để tới thể vân (coppus striatum). Khi các receptordopamine ở các mạt đoạn của hệ thống này bị khoá bởi các thuốc chống loạn thầncổ điển sẽ gây ra tác dụng phụ giống parkinson. Trong bệnh parkinson hệ nhânđen thể vân bị thoái hoá gây ra các triệu chứng về vận động. Người ta thấy có 1mối liên quan rõ rệt giữa bệnh parkinson và trầm cảm. Hệ thống nhân đen thể vâncó thể còn liên quan đến việc kiểm soát cảm xúc. - Hệ thống trung não hồi viền, trung với vỏ não: Phóng chiếu từ các thân tếbào ở vùng trần trung não (ventoal tegmentalarca - VTA) nằm sát ngay gần nhânđen, để tới gần hết các vùng vỏ não thuỳ trái và hệ viền. Hệ thống này có thể liênquan đến hệ quả điều trị của thuốc chống loạn thần. - Hệ thống u - phễu: Thân tế bào nằm ở vùng các hạt nhân (arcuate nucleus)và khu vực xung quanh não thất ở dưới đồi, phóng chiếm đến vùng phễu và thuỳtrước tuyến yên. Các bệnh nhân dùng thuốc chống loạn thần có thể bị bài tiếtprolactin, vì các receptor dopamine trong hệ thống này sẽ bị khoá làm tăng ức chếtác dụng của dopamine. b. Synapse hệ paminergic: Mạt đoạn sợi trục hệ dopaminergic là nơi tổng hợp ra dopamine từ acidamin tiền chất tyrosine. Quá trình tổng hợp này có vai trò của Tyrosinehydroxylase với sự điều hoà của các proteinkinases và protein phosphatases. Mộtkhi dopamine được tổng hợp, chúng sẽ được đưa vào các túi dự trữ trong synapsevà sau đó được giải phóng ra khe synapse khi có sự khử cực màng tế bào mạt đoạnsợi trục thần kinh. Tại synapse, dopamine sẽ đi theo 2 con đường chính: thứ nhấtdopamine sẽ được tái hấp thu trở lại neuron trước synapse và sau được giải phóngtiếp sau đó. Thứ hai, dopamine sẽ bị chuyển hoá. Có 2 men tham gia vào quá trìnhchuyển hoá này là monoamine oxidase (MAO) ở trong neuron và catechol - o -methyl transferase (COMT) ở khe synapse. Khi dopamine bị chuyển hoá bởiCOMT ở ngoài tế bào, các sản phẩm chuyển hoá này sẽ được tái hấp thu trở lại vàneuron và được chuyển hoá tiếp bởi MAO. (Có 2 loại MAO là MAOA và MAOB- MAOB là men chuyển hoá chọn lọc dopamine). Chất chuyển hoá đầu tiên củaDopamine là Homovanilic acid (HVA), người ta có thể nghiên cứu nồng độ HVAtrong dịch não tuỷ, trong máu hay nước tiểu để đánh giá hoạt động dopamine tronghệ thống thần kinh trung ương. c. Các receptor hệ dopaminergic: Có 5 loại Receptor dopamine và có thể chia làm 2 nhóm. Nhóm 1 gồmcác receptor D1 và D5, có tác dụng kích thích việc tạo ra AMP vòng. Receptor D5có ái lực với Dopamine mạnh hơn receptor D1. Nhóm 2 gồm các receptor D2, D3và D4. D2 có tác động ức chế tạo ra AMP vòng (D3 và D4 cũng có tác dụng tươngtự). D2 được phân bố tập trung ở nucleus accumbens và một số vùng khác nữa.Receptor D4 được thấy tập trung ở vùng vỏ não thuỳ trán. Trước kia người ta chorằng tác dụng của thuốc chống loạn thần liên quan chủ yếu với ái lực gắn kết củacác receptor D2. Ngày nay người ta đang nghiên cứu phải chăng chất đối kháng đặc hiệureceptor D3 và D4 sẽ có tác dụng chống loạn thần tốt hơn. d. Dopamine và các thuốc: Các thuốc chống loạn thần có hiệu quả nhờ sự phong toả các receptordopamine, đặc biệt receptor D2. Do vậy việc sử dụng các chất đối kháng receptorD2 kéo dài sẽ dẫn đến việc thay đổi số lượng các receptor dopamine, dẫn đến triệuchứng loạn động muộn. Các chất khác tác động đến hệ dopaminergic làAmphetamin và Cocaine. Amphetamin luôn giải phóng dopamine còn cocainephong toả sự tái hấp thụ dopamine, nghĩa là làm tăng số lượng dopamine tại khesynapse. Hệ dopaminergic đặc biệt có liên quan với cái được gọi là hệ thống tưởngthưởng của não (reward system). Điều này có thể cắt nghĩa khuynh hướng gâynghiện củ ...