các cụ trạng Việt Nam_ Phan Kế Bính

Trong các ông trạng nước ta, Nguyễn Hiền là ông trạng đỗ trạng nguyên sớm nhất - từ lúc mới có mười hai tuổi. Ông họ Nguyễn tên Hiền, quê làng Hà Dương, huyện Thượng nguyên, tỉnh Nam Định...
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
các cụ trạng Việt Nam_ Phan Kế BínhCAÙC CUÏ TRAÏNG VIEÄT NAM PHAN K BÍNH Tr ng Hi nTrong các ông tr ng nư c ta, Nguy n Hi n là ông tr ng tr ng nguyên s m nh t - t lúcm i có mư i hai tu i.Ông h Nguy n tên Hi n, quê làng Hà Dương, huy n Thư ng nguyên, t nh Nam nh(B c Vi t) th khoa năm Bính ng th i vua Thái Tôn nhà Tr n, n năm sau thi ình Tr ng.Lúc m i lên sáu, b y tu i, ông i h c nhà sư chùa, nhà sư m i bu i d y mư i t gi y,Nguy n Hi n h c qua là thu c làu.Theo sách Nam H i D Nhân c a Phan K Bính, m t hôm nhà sư t ng kinh v a xongvào phòng n m ngh , mơ th y Ph t giáng xu ng b o r ng: Nhà sư sao không b o Tr ngc cho lên chùa l n v i Ph t ? Nhà sư t nh d y, soi èn xem các tư ng Ph t thì th ysau lưng m i tư ng có ch Ph t 30 trư ng và sau mình hai tư ng h pháp thì có chPh t 60 trư ng Nh n xét ch thì chính ch Nguy n Hi n. Nhà sư qu m ng Nguy nHi n, b t ph i l y nư c t y i.Nguy n Hi n h c các sách, qua m t m t lư t là nh ngay. Thơ t phú sách, nói ra t c làvăn chương. Năm mư i m t tu i ã n i ti ng th n ng, b y gi có ngư i h c trò KinhB c tên là ng Tính, t th tài mình hơn c i. Nghe ti ng Hà Dương có th n ng nchơi t n nhà, th xem tài h c ra làm sao. Khi n ra m t bài phú:Ph ng hoàng sào vu A cát Kì lân du vu Uy n h uNghĩa là: Chim ph ng hoàng làm t trên A cát, con Kì lân chơi vư n Uy n l u.Nguy n Hi n c ngay b n câu d ch nghĩa như sau:Không ph i con rùa sông L c Th yKhông ph i con r ng sông M nh Hà y kia nư c H u hùng (hùng là con g u) óng ô gò Trác l c (l c nghĩa là con hươu).(B n câu trên, câu nào cũng có tên càm thú cho nên hay) ng Tính m i nghe ư c b n câu, ã l c u lè lư i nói r ng:- Thiên tài xin như ng b c tr tu i này !Năm y thi th khoa. Năm sau vào thi ình, vua ra bài phúc p t t kê m u phi h nghĩa là con v t t giã m gà v h . Văn Nguy n Hi n hay nh t, vua c y lên Tr n gNguyên, b y gi m i mư i hai tu i.Tr ng vào bái m ng vua trong sân r ng, vua th y còn bé lo t cho t, l y làm l h i r ng:- Tr ng nguyên h c ai nhà?Tr ng thưa r ng:Tâu b h , tôi sinh ra ã bi t ngay, còn ch nào không bi t thì h i nhà sư m t vài ch màthôi.Vua th y Tr ng ng i, chưa bi t l phép, ăn nói không ư c khiêm t n, m i cho v h cl phép, ba năm r i m i dùng làm quan.Nguy n Hi n v nhà không ư c bao lâu có s T u em m t bài thơ ng ngôn sang thnhân tài nư c Nam. Thơ r ng:Lư ng nh t bình u nh t ,Tú sơn iên o sơn.Lư ng vương tranh nh t qu c,T kh u tung hoành gian.Vua h i các quân th n thì không ai hi u nghĩa lý ra làm sao. Ph i sai hai quan văn võ nnhà ông Nguy n Hi n m i vào tri u h i. Hai quan s n làng Hà Dương, g p m t a tr trong nhà hàng, m t mũi phương phi. S gi h i gì a tr y không thèm áp l i.Mi c m t câu i nôm r ng:T là ch , c t gi ng u ch t là con, con ai con y? a tr i ng kh u ngay:Vu là chưng, b ngang lưng ch inh là a, a nào a này?S gi bi t a tr y là Tr ng Hi n, m i h i thăm n t n nhà thì th y Tr ng ang lúi cúi dư i b p, nhân c m t câu r ng:Ngô văn quân t vi n b o trù; hà tu n áoNghĩa là: Tôi nghe quân t xa ch b p nư c, l là ph i n nh vua b p.Tr ng ng kh u i r ng:Ngã b n h u quan cư inh n i; kh tam iêu canhNghĩa là: ta c t có ch c làm ư c T tư ng, nhưng còn t m n u n i canh. N u canh l tm n t i tay cũng như ch c làm tư ng.S gi th t ng i nhanh nh u và có ý cao, ch u là gi i, m i b y k ý vua xin m i vàoKinh.Tr ng nói r ng:- Thiên t trư c kia b o ta ch a bi t l phép, nhưng ch ng nh ng là Tr ng chưa bi t lphép, c n Thiên t cũng chưa bi t l phép.Nói th r i nh t nh không ch u i.S gi v tâu l i v i vua, vua ph i em xe ng a và l n ón, b y gi Tr ng m i i.Khi n kinh, vua ưa bài thơ c a T u ra h i. Tr ng Hi n c m bút vi t ra m t ch và gi ir ng:- Câu thơ th nh t nghĩa là ch nh t, ngư c suôi b ng u nhau; th nhì là b n ch san,ngư c suôi cũng là ch san c ; th ba hai ch vương tranh nhau trong m t nư c, th tưlà b n ch kh u ngang d c u là kh u c . Tóm l i ch là m t ch i n.Gi i xong, ưa cho s T u xem, s T u ph i ch u vì th vua c Nguy n Hi n làm Kim tvĩnh l c i phu; sau làm n Công b thư ng thư, không ư c bao lâu thì ông m t.Vua th y ngư i i tài như th mà không ư c th , thương ti t vô cùng. Huy n ông ynguyên tên là huy n Thư ng Hi n, vua m i kiêng tên ông y, i ra g i là Thư ngNguyên. L i c p cho năm m u ru ng tư i n, b t dân y ph i l p mi u th . Tr ng TrìnhTiên sinh húy là B nh Khiêm, hi u là B ch vân cư sĩ ngư i làng Trung am, huy n Vĩnhl i, t nh H i dương. Tiên th nhà ngài có âm c, i ông là Văn T nh ư c phong t ngThi u b o Tư qu n công, ...