Các loại thuốc an thần kinh mới

Neuroleptics (An thần kinh) · Là thuật ngữ được 2 nhà tâm thần học người Pháp là Jean Delay và Pierre Deniker đưa ra từ đầu những năm 50· Là thuật ngữ hàm ý nhấn mạnh tác động trên hoạt tính tâm thần vận động (Psychomotor activity). · Vẫn được dùng phổ biến trong tâm thần học hiện nay.2. Trên lâm sàng và y văn còn nhiều tên gọi khác nữa: · Antipsychotic: Thuốc chống loạn thần· Dopamine receptor antagonists: Thuốc đối vận receptor dopamin.· Major transquilizers: Thuốc bình thần mạnh· Antischizophrenia: Thuốc chữa TTPL. · Ataractics: Thuốc chống...
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Các loại thuốc an thần kinh mới Các thuốc an thần kinh mớiI- Khái niệm và thuật ngữ1. Neuroleptics (An thần kinh)· Là thuật ngữ được 2 nhà tâm thần học người Pháp là Jean Delay và PierreDeniker đưa ra từ đầu những năm 50· Là thuật ngữ hàm ý nhấn mạnh tác động trên hoạt tính tâm thần vận động(Psychomotor activity).· Vẫn được dùng phổ biến trong tâm thần học hiện nay.2. Trên lâm sàng và y văn c òn nhiều tên gọi khác nữa:· Antipsychotic: Thuốc chống loạn thần· Dopamine receptor antagonists: Thuốc đối vận receptor dopamin.· Major transquilizers: Thuốc bình thần mạnh· Antischizophrenia: Thuốc chữa TTPL.· Ataractics: Thuốc chống kích thích, náo động.3. Nhận xét· Các tên gọi này không phải là hoàn toàn đồng nghĩa với nhau (Reserpine có tácdụng chống loạn thần xong không phải là đối vận receptor D2 nh ư các ATK khácmà là tăng giải phóng các túi dự trữ trên synapse trong đó có cả Dopamine).· Lúc đầu thử nghiệm trên điều trị TTPL về sau thấy có tác dụng trên cả các trạngthái loạn thần cấp và mãn tính khác (TTPL, rối loạn cảm xúc loạn thần…)· Major transquilizers có thể nhầm lẫn với minor transquilizers (thuốc bình thản -Benzodiazepin).· Gần đây đã thấy rõ các thuốc có tác dụng điều trị TTPL và loạn thần không chỉtác dụng trên hệ Dopamine mà còn tác dụng trên cả hệ Serotonine, Histamin,Muscarin đó chính là cơ sở để tạo ra các ATK mới.4. Khái niệm về ATK cũ và mớia) ATK cũ, cổ điển (Classical neuroleptics)ATK truyền thống (Conventional neuroleptícs)ATK điển hình (Typical neuroleptícs)Là các ATK mà cơ chế tác động cơ bản là trên hệ Dopaminergic (có ái lực mạnhvới receptor D2 sau synapse)· Khi tác dụng trên receptor D2 ở vùng mesolimbic (trung não hồi viền) sẽ làmgiảm lượng Dopamine qua synapse và có tác dụng điều trị các triệu chứng dươngtính loạn thần trên lâm sàng.· Khi tác dụng trên receptor D2 ở vùng (Nigrostriatal) nhân đen, thể vân ® tranhchỗ của Dopamine đi qua synapse sẽ gây ra các triệu chứng ngoại tháp (EPS,neurological side effects).· Khi tác dụng trên receptor D2 ở vùng trung não - vỏ não (mesocortical pathway)sẽ làm giảm lượng Dopamine ở vùng này do vậy không có tác dụng mà còn làmnặng thêm các triệu chứng âm tính (vùng vỏ não thuỳ trán phụ trách tác dụng caocấp…).+ Tác động trên receptor D2 trên hệ thống ụ - phễu.(tuberoinfundibular pathway) ® làm giảm lượng Dopamine ở vùng này ® gây tăngtiết prolactin trong máu (hyperprolactinemia): gây vú to ở nam, chảy sữa rối loạnkinh nguyệt, giảm tình dục ở phụ nữ…Ø Trên thực tế lâm sàng qua 40 năm dùng ATK cổ điển thấy:· ATK cũ có tác dụng trên 50 - 70% các bệnh nhân loạn thần· Không có tác dụng với các triệu chứng âm tính của TTPL· 20 -25% các trường hợp là kháng thuốc hoặc không dung nạp điều trị· Đặc biệt có rất nhiều tác dụng phụ về thần kinh (còn gọi là Neurological sideeffects, hay triệu chứng ngoại tháp) gồm: dystonie, akathisia, parkinsonism, tardiredyskinesia, neuroleptic maligmant syndrome, sedatrion, lowered convulsivethreshold…). (non neurological side effects: tụt huyết áp tư thế, dị ứng thuốc,viêm gan nhiễm độc, giảm mất bạch cầu, vú to, tăng cân, rối loạn, mất kinh, giảmtình dục…). (Vì tác dụng phụ thần kinh này mà được gọi là ATK điển hình).b) ATK mới: - Thời gian? Thế hệ mới?- Không điển hình (atypical neuroleptics)- SDA (Serotonin - Dopamin Antagonists)với các đặc tính (tiêu chuẩn):· Ít hay không có nguy cơ gây ra các triệu chứng phụ thần kinh· Ít gây tác dụng tăng bài tiết sữa· Có cả tác dụng trên các triệu chứng dương tính và đặc biệt là các triệu chứng âmtính của TTPL· Có ái lực mạnh trên hệ Serotonergic (receptor 5-HT2) (mạnh hơn với thụ thể D2từ 6 - 10 lần). Ngoài ra còn có cả tác dụng trên các receptor Muscarine (khángcholinergic), Histaminergic (Sedation) và a-adrenergic (giảm mạnh hạ huyết áp)· Các loại ATK không điển hình:+ Clozapine+ Risperidol+ Olanzapine+ RimoxiprideTrong đó Clozapine và Risperidol là hai loại được nghiên cứu thử nghiệm lâmsàng rộng rãi nhất.II- Cơ chế tác động của các ATK mới1. Bảng so sánh giữa ATK cũ và mới về cơ chế tác động trên synapse thầnkinh:2. Cơ chế giải thích các ưu việt của ATK mới:· Bình thường Serotonin gắn vào thụ thể 5-HT2 thì sẽ ức chế giải phóng Dopamin.· ATK cổ điển có ái lực mạnh với D2 hơn 5-HT2 nên sẽ chèn vào thụ thể D2 ởvùng thể vân làm cho Dopamin không gắn vào được ® gây ra các triệu chứngngoại tháp.· SDA có ái lực với 5-HT2 làm cho Serotonin không gắn vào được 5-HT2 nênkhông ức chế được giải phóng Dopamin, dẫn đến làm tăng gắn kết Dopamin vàoD2 ở thể vân ® giảm triệu chứng ngoại tháp.· Do tác dụng đối vận mạnh với 5-HT2 các SDA sẽ hoạt hoá vùng vỏ não, thuỳtrước trán làm tăng tiết Dopamin ở vùng này và do vậy có tác dụng điều trị cáctriệu chứng âm tính của TTPL.III- Giới thiệu một số thuốc ATK mới1. Clozapine (Leponex)· Được tổng hợp từ 1960· Có tác dụng ưu tiên trên hệ Dopamin ở mesolimbic hơn là ở Striatal (thể vân) ®có tác dụng điều trị loạn thần· Có ái lực thấp với receptor D2 (bằng nghi ên cứu PET người ta thấy nếu 80% cácreceptor D2 bị gắn với thuốc thì sẽ gây ra triệu chứng ngoại tháp. Với Clozapinechỉ cần 30 - 60% các receptor D2 bị gắn kết đã có hiệu lực điều trị tốt).Þ Clozapine ít hoặc không có triệu chứng ngoại tháp.· Là thuốc không gắn kết chọn lựa: nghĩa là còn có cả tác dụng trên D1 D4, 5-HT2M và receptor a.· Có ái lực cao với các receptor 5-HT2 ở vỏ não thuỳ trán ® có tác dụng tốt vớicác triệu chứng âm tính.Ø Có 2 giai đoạn thử nghiệm lâm sàng về hiệu quả và tính dung nạp của Clozapine· Giai đoạn 1: được thử gnhiệm ở nhiều trung tâm với số lượng lớn bệnh nhânTTPL ảo giác Paranoid và triệu chứng âm tính. Clozapine liều 150 - 400 mg/ngàythấy có tác dụng tương đương với ATK cũ (Chlopromazine). Không thấy tác dụngngoại tháp xong lại thường gặp: tăng thân nhiệ ...