Các lý thuyết hành vi tâm lý trong lĩnh vực sức khỏe: Tiếp cận nền tảng cho nghiên cứu thực nghiệm

Bài viết nahwmf tổng kết, so sasnh, đánh giá, bình luận các lý thuyết hành vi tâm lý trong lĩnh vực sức khỏe, để đưa ra những gợi ý tiếp cận hượp lú khi nghiên cứu bằng cách tiếp cận bảy lý thuyết lớn về hành vi tâm lý trong lĩnh vực sức khỏe. Mời các bạn cùng tham khảo bài viết để nắm chi tiết nội dung nghiên cứu.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Các lý thuyết hành vi tâm lý trong lĩnh vực sức khỏe: Tiếp cận nền tảng cho nghiên cứu thực nghiệmCAÁC LYÁ THUYÏËT HAÂNH VI TÊM LYÁ TRONG LÔNH VÛÅC SÛÁC KHOÃE: TIÏËP CÊÅN NÏÌN TAÃNG CHO NGHIÏN CÛÁU THÛÅC NGHIÏåM . Nguyïîn Àònh Troång* TOÁM TÙÆT Baâi viïët nhùçm töíng kïët, so saánh, àaánh giaá, bònh luêån caác lyá thuyïët haânh vi têm lyá trong lônh vûåc sûác khoãe, àïí àûa ra nhûäng gúåi yá tiïëp cêån húåp lyá khi nghiïn cûáu bùçng caách tiïëp cêån baãy lyá thuyïët lúán vïì haânh vi têm lyá trong lônh vûåc sûác khoãe. Nhûäng phaát hiïån sau nghiïn cûáu cuãa baâi viïët laâ: lyá thuyïët TPB vaâ HBM laâ hai lyá thuyïët maånh nhêët trong haânh vi têm lyá úã lônh vûåc sûác khoãe vaâ haânh vi aáp duång lyá thuyïët thñch húåp. Tûâ àoá, cho thêëy yá nghôa cuãa nghiïn cûáu: Kïët quaã nghiïn cûáu seä cung cêëp möåt caái nhòn töíng quan vïì caác lyá thuyïët haânh vi têm lyá trong lônh vûåc sûác khoãe, caác nghiïn cûáu àiïín hònh trïn thïë giúái, caác àùåc àiïím cuãa möîi lyá thuyïët, tûâ àoá giuáp cho caác nhaâ nghiïn cûáu choån lyá thuyïët, tiïëp cêån húåp lyá cho nghiïn cûáu liïn quan àïën haânh vi têm lyá trong lônh vûåc sûác khoãe. 1. Giúái thiïåu 2. Möåt söë neát chñnh cuãa caác lyá thuyïët Ngaây nay, cuâng vúái sûå phaát triïín caác nghiïn 2.1. Lyá thuyïët SCT: Lyá thuyïët SCT àûúåccûáu trong lônh vûåc haânh vi têm lyá bònh thûúâng Bandura àûa ra nùm 1977. Theo lyá thuyïët SCTthò caác nghiïn cûáu haânh vi têm lyá trong lônh vûåc (Social Cognitive Theory) thò haânh vi con ngûúâisûác khoãe cuäng àaä phaát triïín maånh úã nûúác ngoaâi coá thïí thay àöíi búãi kiïím soaát caãm giaác caá nhên,tûâ nhûäng nùm 1970. Tuy nhiïn, úã Viïåt Nam vêën nïëu con ngûúâi tin rùçng hoå coá thïí haânh àöång àïíàïì nghiïn cûáu haânh vi têm lyá trong lônh vûåc sûác giaãi quyïët möåt vêën àïì thò hoå coá nhiïìu khuynhkhoãe vêîn chûa phaát triïín maånh. Coá thïí do Viïåt hûúáng laâm theo suy nghô àoá àïí thûåc hiïån haânhNam chûa quan têm nhiïìu àïën lônh vûåc naây hay vi cuãa mònh. Mö hònh lyá thuyïët SCT mö taã theovêîn chûa tiïëp cêån nhiïìu vúái lyá thuyïët haânh vi Hònh 1.têm lyá trong lônh vûåc sûác khoãe nïn àaä laâm haån Neát cú baãn cuãa lyá thuyïët SCT àûa ra caác yïëuchïë söë lûúång nghiïn cûáu? Baâi baáo naây seä xem töë quan troång aãnh hûúãng àïën haânh vi. Yïëu töëxeát laåi caác lyá thuyïët haânh vi têm lyá trong lônh àêìu tiïn laâ sûå tûå nhêån thûác hiïåu quaã (perceivedvûåc sûác khoãe möåt caách hïå thöëng àïí àûa ra möåt self-efficacy), tñnh hiïåu quaã liïn quan àïën niïìmtiïëp cêån húåp lyá khi lûåa choån lyá thuyïët nïìn nghiïn tin cuãa con ngûúâi trong nhûäng khaã nùng thûåccûáu. * NCS., ngaânh Quaãn lyá cöng nghiïåp, Trûúâng Àaåi hoåc Baách khoa - ÀHQG TP.HCM.60♦K H O A H OÏ C X AÕÕ H OÄ I V AØØ N H AÂ N V AÊ N Hònh 1: Mö hònh lyá thuyïët nhêån thûác xaä höåi (SCT) Mong àúåi kïët quaã: Thïí chêët (physical) Xaä höåi (social) Tûå àaánh giaá (self-evaluative) Tûå laâm chuã Nhûäng muåc tiïu Haânh vi (behavior) (self-efficacy) (goals) Caác yïëu töë cêëu truác xaä höåi (sociastructural factors) Caác höî trúå (facilitations) Caác raâo caãn (impediments) (Nguöìn: Bandura, 1997)hiïån haânh àöång cuå thïí àïí àaåt àûúåc möåt kïët quaã 2.2. Lyá thuyïët mö hònh chuyïín àöíi TTM:mong àúåi. Kïët quaã mong àúåi trong lyá thuyïët Lyá thuyïët naây àûúåc Procchaska vaâ DiclementeSCT liïn quan àïën niïìm tin con ngûúâi vïì nhûäng àûa ra àêìu tiïn nùm 1992, sau àoá àûúåc xem xeáthêåu quaã coá thïí coá tûâ haânh àöång cuãa hoå. Ngoaâi laåi vaâo nùm 1997, vaâ àûúåc Procchaska vaâ Velicerra, mö hònh cuäng àïì cêåp àïën muåc tiïu, nhêån thûác hoaân têët vaâo nùm 2002. Lyá thuyïët TTM (Thenhûäng cú ...