CÁC PHƯƠNG PHÁP THĂM DÒ HÌNH THÁI VÀ CHỨC NĂNG TUYẾN NỘI TIẾT

Các xét nghiệm thăm dò tuyến yên. Trong các xét nghiệm dưới đây chủ yếu nói tới các hormon do tuyến yên tiết ra để kích thích các tuyến ngoại vi:1.1. Thăm dò chức năng: + Thăm dò chức năng tiết TSH của tuyến yên:Test kích thích bằng TRH: tiêm tĩnh mạch 200g TRH sẽ làm tăng TSH (thyroid stimulating hormon), nồng độ TSH sẽ đạt tối đa sau tiêm 30 phút và trở về bình thường sau 2 giờ.Bình thường, TSH = 0,10 - 5mIU/l. TSH tăng khi có u hoặc phì đại tuyến yên và giảm khi...
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
CÁC PHƯƠNG PHÁP THĂM DÒ HÌNH THÁI VÀ CHỨC NĂNG TUYẾN NỘI TIẾT CÁC PHƯƠNG PHÁP THĂM DÒ HÌNH THÁI VÀ CHỨC NĂNG TUYẾN NỘI TIẾT1. Các xét nghiệm thăm dò tuyến yên.Trong các xét nghiệm dưới đây chủ yếu nói tới các hormon do tuyến yên tiết ra đểkích thích các tuyến ngoại vi:1.1. Thăm dò chức năng:+ Thăm dò chức năng tiết TSH của tuyến yên:Test kích thích bằng TRH: tiêm tĩnh mạch 200g TRH sẽ làm tăng TSH (thyroidstimulating hormon), nồng độ TSH sẽ đạt tối đa sau tiêm 30 phút và trở về bìnhthường sau 2 giờ.Bình thường, TSH = 0,10 - 5mIU/l. TSH tăng khi có u hoặc phì đại tuyến yên vàgiảm khi có suy chức năng tuyến yên.+ Thăm dò chức năng hormon tuyến thượng thận:Bình thường, nồng độ ACTH thay đổi theo nhịp ngày đêm từ khoảng 35ng/l tiếtcao nhất vào buổi sáng (8h sáng), ban đêm tiết thấp nhất vào khoảng 2 - 3h.Test kìm hãm tiết hormon tuyến thượng thận:Test dexamethason: cho bệnh nhân uống 1mg dexamethason vào lúc 0h. 8h sánghôm sau định lượng ACTH và cortisol. Bình thường, ACTH và cortisol sẽ giảm vìkhi cho corticoid thì tuyến yên sẽ bị ức chế không tiết ACTH. Trong trường hợp uhoặc phì đại tuyến yên thì ACTH và cortisol sẽ tăng cao.+ Thăm dò chức năng tiết GH: (hormon phát triển hay STH).Bình thường GH < 5ng/ml ở người lớn (lúc 8h sáng). GH tăng khi có u hoặc ph ìđại tuyến yên; GH giảm khi có suy tuyến yên.+ Thăm dò chức năng tiết prolactin:Bình thường, prolactin tăng cao nhất vào ban đêm, trở lại bình thường vào 6 - 8hsáng. Nữ: 10 - 13mg/l. Nam: 9 - 12mg/l.Prolactin tăng khi có u hoặc phì đại tuyến yên và giảm khi có suy chức năng tuyếnyên.1.2. Thăm dò hình thái:- Khám thị trường bằng máy đo thị trường (tuyến yên nằm gần giao thoa thị giác,nên khi khối u tuyến yên phát triển to ra sẽ chèn ép vào giao thoa thị giác gây bánmanh hoặc gây chèn ép các dây thần kinh vận nhãn làm tổn thương dây III gây sụpmi mắt hoặc dây VI gây lác trong.- Chụp X quang hố yên: có thể thấy hố yên rộng.- CT scanner hoặc cộng hưởng từ (MRI) có thuốc cản quang có thể thấy rõ khối u.2. Các xét nghiệm thăm dò tuyến giáp.+ Chuyển hoá cơ sở: đo mức tiêu thụ ôxy của người bệnh trong tình trạng đượcnghỉ ngơi hoàn toàn. Chuyển hoá cơ sở tăng trong cường chức năng tuyến giáp vàgiảm trong suy chức năng tuyến giáp (hiện nay xét nghiệm này ít sử dụng vì nóphụ thuộc vào các yếu tố khách quan bên ngoài).+ Phản xạ đồ gân gót:Nguyên lý: phản xạ đồ gân gót đo độ dãn của gân gót (gân Asin).- Dùng búa phản xạ gõ vào gân Asin cho đến khi gân gót dãn ra. Bình thườngphản xạ đồ gân gót có trị số 244  23ms. Nếu phản xạ đồ < 220ms gặp trongcường chức năng tuyến giáp và nếu tăng > 380ms gặp trong thiểu năng giáp trạng.+ Đường máu tăng > 7 mmol/l trong Basedow (bình thường 4,4 - 6 mmol/l) vàgiảm trong suy chức năng tuyến giáp.+ Cholesterol giảm trong cường giáp và tăng trong suy giáp (bình thường 3,9 -5,2mmol/l).+ CPK (creatin phosphat kinaza) huyết thanh tăng và LDH (lactat dehydrogenaza)có thể tăng trong suy chức năng tuyến giáp (ở những bệnh nhân suy chức năngtuyến giáp thường hay có triệu chứng vữa xơ động mạch).+ Định lượng hormon: bằng phương pháp miễn dịch phóng xạ (RIA). - T3 (tri-iodothyronin) toàn phần: trong huyết thanh bình thường là 1,2 -2,8nmol/l. - T4 (thyroxin) toàn phần 50 - 150nmol/l. - FT3 (T3 tự do): 0,4ng/dl. - FT4 (T4 tự do): 0,8 - 2,4ng/dl.Tùy từng phòng xét nghiệm, các trị số có thể khác nhau: các xét nghiệ m hormontuyến giáp tăng trong cường chức năng tuyến giáp và giảm trong suy chức năngtuyến giáp. 131+ Đo độ tập trung I tại tuyến giáp: là một nghiệm pháp để thăm dò chức năngtuyến giáp.Đồ thị 1. Đồ thị tập trung 131I ở người bình thường và bệnh nhân tuyến giáp.- Cho bệnh nhân uống 2 - 10 microCuri 131I (trước khi làm xét nghiệm phải ngừngcác thuốc có chứa iod trước đó một tháng), sau đó đo độ tập trung iod tại tuyếngiáp vào các thời điểm 2h, 6h và 24h.- Kết quả:. Bình thường chỉ số hấp thu ở các thời điểm: 2h = 15%; - 6h = 25%; - 24h = 40%.. Bệnh lý: 131 Độ tập trung I tăng trong: cường chức năng tuyến giáp, bướu giáp háoiod. Giảm trong suy giáp, đang điều trị các thuốc kháng giáp.+ Đánh giá kết quả của đồ thị:- Trong cường giáp:Đồ thị 2.Đồ thị tập trung 131I ở bệnh nhân cường chức năng tuyến giáp .. Dạng thứ 1: đồ thị lên nhanh trong những giờ đầu và vẫn giữ ở mức cao (thườnggặp ở những bệnh nhân mới bị bệnh), dự trữ kích tố còn nhiều.. Dạng thứ 2: đồ thị lên cao trong những giờ đầu, sau đó giảm nhanh và tạo thànhgóc thoát, dạng này thường gặp ở những bệnh nhân Basedow nặng, vai trò hormontuyến giáp đã cạn. 131I vào tuyến nhiều, được sử dụng để tổng hợp kích tố ngay vàđưa nhanh vào máu.- Trong suy giáp: đồ thị luôn ở mức thấp hơn bình thường.Đồ thị 3. Đồ thị tập trung 131I ở bệnh ...