Các rối loạn vận động ngoại tháp - TS. BS. Nguyễn Thi Hùng

"Các rối loạn vận động ngoại tháp" giới thiệu tới người đọc những kiến thức ban đầu về bệnh rối loạn vận động ngoại tháp, giải phẫu sinh lý hạch nền, phân loại lâm sàng, các bệnh thần kinh có rối loạn vận động ngoại tháp thường gặp, điều trị. Mời các bạn cùng tham khảo.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Các rối loạn vận động ngoại tháp - TS. BS. Nguyễn Thi Hùng CAÙC ROÁI LOAÏN VAÄN ÑOÄNG NGOAÏI THAÙP TS. BS. Nguyeãn Thi Huøng I. MÔÛ ÑAÀU: Thuaät ngöõ “ngoaïi thaùp”: chæ caùc ñaëc ñieåm veà giaûi phaãu vaø chöùc naêng cuûa heä thoáng vaän ñoäng ñöôïc ñieàu phoái chuû yeáu bôûi haïch neàn. Chöùc naêng sinh lyù haïch neàn laø ñieàu hoøa bieân ñoä, toác ñoä vaø söï khôûi ñoäng cuûa ñoäng taùc. Caùc roái loaïn vaän ñoäng ngoaïi thaùp: laø tình traïng baát thöôøng veà cöû ñoäng vaø tö theá do beänh lyù ôû vuøng haïch neàn. Roái loaïn ngoaïi thaùp ñöôïc phaân laøm 2 loaïi: Roái loaïn taêng ñoäng (run, muùa giaät, rung giaät cô, muùa vôøn, muùa vung, tic, loaïn tröông löïc) vaø Roái loaïn giaûm ñoäng (hoäi chöùng Parkinson).II. GIAÛI PHAÃU SINH LYÙ HAÏCH NEÀN: Caáu truùc haïch neàn goàm nhaân ñuoâi vaø beøo saãm (ñöôïc goïi chung laø theå vaân), nhaân caàu nhaït, nhaân tröôùc töôøng, chaát ñen vaø nhaân döôùi ñoài cuøng caùc caáu truùc lieân quan cuûa nhaân ñoù vaø nhaân löôùi trung naõo. Coù 3 ñöôøng daãn truyeàn chuû yeáu cuûa heä thoáng naøy: - Ñöôøng voû naõo – Haïch neàn – Ñoài thò – Voû naõo: Hai ñöôøng daãn truyeàn chính cuûa haïch neàn:  Ñöôøng tröïc tieáp: Laøm cöû ñoäng ñöôïc deã daøng: Voû naõo  Theå vaân  Nhaân caàu nhaït (phaàn trong) + Chaát ñen thaân naõo  Ñoài thò  Voû naõo.  Ñöôøng giaùn tieáp: ÖÙc cheá cöû ñoäng: Voû naõo Theå vaân  Nhaân caàu nhaït (phaàn ngoaøi)  Nhaân haï ñoài  Nhaân caàu nhaït (phaàn trong) + Chaát ñen thaân naõo  Voû naõo - Ñöôøng daãn truyeàn goàm caùc sôïi thaàn kinh Dopaminergic töø chaát ñen ñeán theå vaân. - Caùc ñöôøng lieân hôïp hoã töông giöõa nhaân caàu nhaït vaø nhaân döôùi ñoài thò. 125 Caùc chaát daãn truyeàn thaàn kinh chuû yeáu cuûa heä thoáng naøy laø: - Acetylcholine Page  Noàng ñoä cao ôû theå vaân.  Taùc duïng kích thích.  Ñöôïc toång hôïp töø loaïi teá baøo nhoû ôû theå vaân. - Dopamine  Noàng ñoä cao ôû chaát ñen thaân naõo (phaàn ñaëc), toång hôïp bôûi caùc teá baøo taïi phaàn ñaëc vaø phoùng chieáu ñeán theå vaân.  Taùc duïng öùc cheá thụ thể D2 vaø kích thích thụ thể D1.  Bình thöôøng coù söï quaân bình giöõa 2 loaïi chaát daãn truyeàn thaàn kinh naøy. - Gamma-Aminobutyric acid (GABA) - Serotonin - Glutamate ACh Dop Dop ACh ACh Dop Bình thöôøng Giaûm noàng ñoä Dopamine hay Giaûm noàng ñoä Aceylcholine taêng quaù möùc noàng ñoä hay taêng quaù möùc noàng ñoä Acetylcholine  Hoäi chöùng Dopamine  muùa giaät Parkinson126 PageIII. PHAÂN LOAÏI LAÂM SAØNG: 1. Roái loaïn vaän ñoäng taêng ñoäng: a. Run (tremor):  Laø ñoäng taùc baát thöôøng coù tính chaát dao ñoäng nhòp nhaøng, hai pha, ôû moät phaàn cô theå nhö chi treân, ñaàu, coå, löôõi, chi döôùi vôùi taàn soá haèng ñònh nhöng khaùc 127 nhau veà bieân ñoä.  Phaân loaïi: Page o Run tö theá. o Run ñoäng taùc. o Run khi nghæ.  Run coù theå gaëp trong caùc beänh lyù nhö: run tieåu naõo, run trong beänh Parkinson, run sinh lyù, run baûn theå, run trong beänh noäi tieát, beänh thaàn kinh ngoaïi bieân.128 b. Rung giaät cô (Myoclonus): Page  Ñoäng taùc baát thöôøng thöôøng gaëp ôû chaân hay tay vôùi caùc cöû ñoäng giaät leân ñoät ngoät, hieän töôïng giaät coù theå khu truù hay lan toûa. Rung giaät cô coù theå khu truù ôû moät phaàn cô theå, töøng phaàn cô theå, ña oå hay toaøn thaân.  Nguyeân nhaân thöôøng gaëp: Ñoäng kinh, thieáu döôõng khí sau sang chaán naõo boä, suy gan, haï Natri maùu, haï ñöôøng huyeát, bò ñieän giaät, tai bieán maïch maùu naõo, chaán thöông soï naõo, ngoä ñoäc Bismuth, kim loaïi naëngc. Muùa giaät (Chorea):  Ñoäng taùc baát thöôøng xuaát hieän ngaãu nhieân, khoâng chuû ñích, ñoäng taùc giaät naøy khoâng ñeàu, xaûy ra ôû caùc chi vaø vuøng maët.  Coù 2 loaïi cöû ñoäng: cöû ñoäng nhanh khoâng ñoaùn tröôùc ñöôïc, cöû ñoäng troâng gaàn gioáng rung giaät cô hay TIC, cöû ñoäng chaäm mang tính chaát xoaén vaën gioáng nhö loaïn tröông löïc cô. o Muùa giaät tieân phaùt:  Beänh Huntington, beänh thaàn kinh hoàng caàu, beänh muùa giaät di truyeàn laønh tính, beänh muùa giaät vôøn kòch phaùt... o Muùa giaät thöù phaùt:  Muùa giaät Sydeham, trong beänh töï mieãn, do thuoác, do beänh maïch maùu naõo, trong beänh nhieãm truøng, roái loaïn noäi tieát, roái loaïn chuyeån hoùa, nhieãm ñoäc, sau phaãu thuaät hay ñaët maùy taïo nhòp, trong hoäi chöùng caän ung thö...d. Muùa vung (Hemiballismus):  Laø caùc ñoäng taùc vung vaå ...