Các tai nạn vũ trụ: 10 vận may của loài người (4)

Sao Hỏa tấn công Một vụ va chạm liên hành tinh khủng khiếp nghe có vẻ chẳng có gì tốt đẹp – nhưng nếu không có nó, thì mọi thứ hóa ra rất khác với bây giờ.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Các tai nạn vũ trụ: 10 vận may của loài người (4) Các tai nạn vũ trụ: 10 vận may của loài người (4) Sao Hỏa tấn công Một vụ va chạm liên hành tinh khủng khiếp nghe có vẻ chẳng có gì tốt đẹp –nhưng nếu không có nó, thì mọi thứ hóa ra rất khác với bây giờ. Một trăm triệu năm trôi qua trong cuộc đời của mặt trời, bụi bặm còn lại từsự hình thành của nó dần dần đông lại thành các vật thể quay xung quanh trong hệmặt trời mới sinh. Có những cụm đá nhỏ ở gần mặt trời và những vật thể lớn hơn,băng giá hơn trong những khu vực hẻo lánh lạnh lẽo phía ngoài. Dẫu vậy, có ít cái đểphân biệt loại đá thứ ba đó của mặt trời với những loại đá khác. Đi tìm ánh trăng (Ảnh: KeystoneUSA-ZUMA/Rex Features) hệ mặt trời trong đó trái đất thời nằm nôi tự tìm thấy nó trong đó là một môitrường hay thay đổi, chứa đầy những cụm đá bay vù vù trên những quỹ đạo khôngtheo quy luật nào hết. Chừng 4,5 tỉ năm trước, một trong những khối đá này, mộtvật thể cỡ sao Hỏa, đã hạ gục hành tinh của chúng ta. Kết quả là một sự sắp xếp lạitoàn diện. Một số vật chất va chạm bám vào, trong khi phần còn lại thì bị ném tungvào quỹ đạo cùng với những mảnh vỡ trái đất bị xới tung lên bởi cú va chạm, nơinó hình thành nên mặt trăng. Nghe có vẻ như chẳng là một sự kiện gì đặc biệt thuận lợi. Nhưng may thay,nó mang lại một vệ tinh lớn bất thường so với hành tinh mẹ của nó. Không có cái gìkhác như thế trong hệ mặt trời, trong đó các vệ tinh là những vật thể tương đốinhỏ hoặc được bồi tụ dần từ các mảnh vỡ quỹ đạo, hoặc bị bắt giữ bởi sự đi qua.Câu chuyện tương tự diễn ra ở khắp mọi nơi. Những cú va chạm khủng khiếp trongnhững hệ mặt trời khác sẽ tạo ra nhiều bụi có thể nhìn thấy trước Kính thiên vănvũ trụ hồng ngoại Spitzer, mặc dù một vài hệ bụi như thế đã được tìm thấy, nhưngcác va chạm đủ lớn để tạo ra cái gì đó tương tự như mặt trăng có lẽ chỉ xảy ra trong5 đến 10% hệ mặt trời mà thôi. Tại sao vật chất hành xử như vậy? Vì kích cỡ của mặt trăng mang lại một bàntay hấp dẫn đều dặn giúp ổn định độ nghiêng của trục Trái đất. Điều đó ngăn cảnnhững sự thay đổi khủng khiếp trong phân bố của nhiệt mặt trời trên bề mặt củahành tinh, cái có thể dẫn tới những sự biến đổi khí hậu cùng cực, trong đó cónhững thời kì thường xuyên toàn bộ hành tinh bị băng giá bao phủ. Đó là mộtthuận lợi lớn cho chúng ta. “Các điều kiện có thể thật tồi tệ cho sự sống phức tạpgốc đất liền nếu không có mặt trăng và độ nghiêng trục biến đổi kịch tính”, theo lờiDavid Spiegel, một nhà khoa học hành tinh tại trường Đại học Princeton. Trái đất có thể vẫn xuất hiện sự sống nếu không có mặt trăng quá cỡ củanó – ngay cả với một bề mặt băng giá, thì nước bên dưới cũng có thể mang lại môitrường sống tươm tất cho các loài sinh vật biển, Spiegel nói. Chỉ có điều là bản thânchúng ta không thích nghi nổi mà thôi. Các tai nạn vũ trụ: 10 vận may của loài người (3) Thắp sáng ngôi sao của chúng ta Hydrogen, helium, bụi giữa các sao – đó là các thành phần của một hệ mặt trời.Chỉ việc khuấy trộn với nhau và thắp lửa lên thôi. Mặt trời của chúng ta (Ảnh: SDO/NASA) Vật chất chiếm ưu thế, và thực tế không thể đảo lùi nữa. Khi vũ trụ lạnh đi, cácnguyên tử và phân tử bền vững sớm hình thành. Một trăm triệu năm trôi qua, nhữngngôi sao đầu tiên, những khối khí hydrogen và helium khổng lồ, xuất hiện. Chúngsống nhanh và chết trẻ trong những vụ nổ khủng khiếp gieo mầm vũ trụ với nhữngnguyên tố nặng hơn, thành phần của những ngôi sao và thiên hà sau này. Trong sốnhững thiên hà đó là Dải Ngân hà. Chẳng có mấy điều đáng chú ý xảy ra tại mộttrong những góc khuất của nó, mãi cho đến 9 tỉ năm sau Big Bang. Cái gì tạo ra một hệ mặt trời? Hydrogen, helium và một đám rải rác bụi bặmchoán đầy không gian giữa các sao. Toàn bộ vật chất này đang lơ lửng xung quanhgóc vũ trụ của chúng ta với sự dồi dào phong phú trước 4,6 tỉ năm trước. Nhưngcần có thêm nhiều thứ nữa: một tia lửa làm bốc cháy đám mây khí trơ đó. Manh mối cho bản chất của tia lửa đó được bảo tồn trong các thiên thạch.Không giống như các tảng đá thường bị tan chảy và trộn lẫn có gốc gác thuộc vềhành tinh của chúng ta, các thiên thạch vẫn hầu như không thay đổi gì kể từ khichúng co đặc lại trong khi hệ mặt trời đang hình thành, bảo tồn cơ sở hóa học củanhững thiên niên kỉ đầu tiên đó. Một thiên thạch đặc biệt đã được phát hiện ra vào năm 2003 ở Bishunpur,Ấn Độ, chứa những lượng lớn sắt-60, một đồng vị phóng xạ phân hủy trong hơn vàitriệu năm thành nickel-60 bền vững. Vì sắt-60 có thời gian sống ngắn như vậy, nênchất khí giữa các sao thường chỉ giữ một vết tích của nó. Những lượng lớn sắt-60trong thiên thạch Bishunpur gợi ý rằng hệ mặt trời của chúng ta đã hình thành từmột mẻ vật chất phong phú hơn nhiều. Có khả năng mẻ vật chất này đã được thêm gia vị bởi một sao siêu mới ở gần,Những vụ nổ sao khủng khiếp này là một trong vài quá trình vũ trụ được biết tạora những lượng lớn các đồng vị phóng xạ nặng như sắt-60. Các sóng xung kích phátra từ một vụ nổ sao siêu mới có thể đã kích hoạt sự hình thành của mặt trời và cáchành tinh bởi sự nén đám mây khí nguyên thủy. Hoặc sự hình thành hệ mặt trời có thể là một câu chuyện êm dịu. Theonhững tính toán mới, một ngôi sao kềnh đỏ có kích cỡ vừa đủ có thể là đối thủ cạnhtranh với một sao siêu mới trong việc sản xuất sắt-60 và các nguyên tố phóng xạkhác với tỉ lệ thích hợp vừa vặn với các số liệu thiên thạch. Những nguyên tố nàyđược tôi luyện trong một lớp ở sâu bên trong của ngôi sao, được mang lên bề mặtbởi sự đối lưu, và phóng thích ra dưới dạng một phần của cơn gió sao khủng khiếpcũng có thể khuấy động bất kì đám mây khi nào ở gần đó. Cho dù là một vụ nổ hay là một sự phun trào, mặt trời là ngôi sao hiển nhiênnhất duy nhất mà loài người chúng ta mang ơn vì sự tồn tại của chính mình. ...