CÁC TẾ BÀO MIỄN DỊCH (Kỳ 5)

Các tế bào dạng lympho Các tế bào lympho là những tế bào bạch cầu chịu trách nhiệm chính trong đáp ứng miễn dịch. Ðặc điểm chính của chúng về phương diện miễn dịch là tính đa dạng, tính đặc hiệu, ký ức, nhận biết những gì là của bản thân và không phải của bản thân. Các tế bào lympho chiếm 20% đến 40% tổng số bạch cầu của cơ thể lưu hành trong máu, có khả năng di chuyển vào kẽ mô và các cơ quan dạng lympho. Dựa trên các dấu ấn bề mặt tế bào...
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
CÁC TẾ BÀO MIỄN DỊCH (Kỳ 5) CÁC TẾ BÀO MIỄN DỊCH (Kỳ 5) Các tế bào dạng lympho Các tế bào lympho là những tế bào bạch cầu chịu trách nhiệm chính trongđáp ứng miễn dịch. Ðặc điểm chính của chúng về phương diện miễn dịch là tínhđa dạng, tính đặc hiệu, ký ức, nhận biết những gì là của bản thân và không phảicủa bản thân. Các tế bào lympho chiếm 20% đến 40% tổng số bạch cầu của cơ thểlưu hành trong máu, có khả năng di chuyển vào kẽ mô và các cơ quan dạnglympho. Dựa trên các dấu ấn bề mặt tế bào người ta chia tế bào lympho thành 3loại lớn: các tế bào lympho B; tế bào lympho T; và các tế bào null. Cả 3 loại tế bàonày đều là những tế bào nhỏ, di động. Về mặt hình thái thì không thể phân biệtđược các loại tế bào này với nhau. Các tế bào B và tế bào T khi chưa phản ứng vớikháng nguyên thì được gọi là các tế bào nghỉ ngơi ở pha G0 của chu trình tế bào.Những tế bào nghỉ ngơi này là những tế bào lympho nhỏ có đường kính khoảng 6mm, bào tương của chúng hình thành một lớp mỏng xung quanh nhân. Những tếbào nghỉ ngơi này có nhiều chromatin đậm đặc, một số ít ty lạp thể và một hệthống lưới Golgi và lưới nội bào tương phát triển nghèo nàn. Sự tương tác của tếbào T hoặc tế bào B sẽ kích thích tế bào lympho bước vào các pha G1, S, G2 và Mcủa chu trình tế bào (hình 3.9). Khi diễn ra chu trình tế bào, các tế bào lympho to ra thành một nguyên bàocó đường kính 15 mm, được gọi là nguyên bào lympho. Những nguyên bàolympho có tỷ lệ bào tương/ nhân tăng lên và có nhiều phức hợp cơ quan của tếbào. Các nguyên bào lympho biệt hoá tiếp thành các tế bào thực hiện khác nhauhoặc một quần thể tế bào mang trí nhớ miễn dịch. Nhìn chung các tế bào thực hiệncó thời gian sống ngắn dao động từ vài ngày đến vài tuần. Các tế bào plasma (haycòn gọi là tương bào) là những tế bào thực hiện của quá trình biệt hoá lympho B.Những tế bào này có bào tương đặc trưng điển hình cho sự chế tiết tích cực: cólưới nội nguyên sinh phong phú phân bố thành các lớp dầy đặc và rất nhiều bộmáy Golgi. Các tế bào thực hiện của dòng lympho T gồm có các tế bào TH và TC.Các tế bào mang trí nhớ miễn dịch có đời sống dài, tồn tại ở pha G0 cho đến khiđược hoạt hoá bởi kháng nguyên đặc hiệu. Các dòng tế bào biệt hoá khác nhau hoặc các giai đoạn trưởng thành có thểphân biệt được nhờ sự xuất hiện của các phân tử trên màng tế bào và có thể nhậnbiết được các phân tử này bằng các kháng thể đơn clone đặc hiệu. Ðầu tiên mỗiphân tử trên màng được nhận diện bởi một kháng thể đơn clone được đặt tên bởicác nhà nghiên cứu phát hiện ra chúng. Ðiều này đã dẫn tới những tên gọi khácnhau cho cùng một phân tử màng. Năm 1982 hội thảo Quốc tế đầu tiên về cáckháng nguyên biệt hoá bạch cầu người đã được tổ chức để thống nhất thuật ngữgọi tên các phân tử màng của bạch cầu. Hội thảo này đã thống nhất rằng cần phảitập hợp tất cả các kháng thể đơn clone phản ứng với một phân tử trên màng đặcbiệt thành một nhóm và gọi nhóm này là cụm biệt hoá (Cluster of Differentiation,viết tắt là CD). Những kháng thể đơn clone mới có khả năng nhận biết được cácphân tử của màng bạch cầu đã được phân tích để xem chúng thuộc vào một nhómCD đã biết trước hay là một CD mới nếu như chúng nhận biết một phân tử mớicủa màng. Mặc dù thuật ngữ CD được đặt ra đầu tiên khi nghiên cứu những phântử màng bạch cầu của người. Nhưng hiện nay các phân tử thuần khiết của màng tếbào các loài khác như chuột nhắt cũng được đặt tên bằng thuật ngữ CD. Phụ lục 1liệt kê một số nhóm CD của bạch cầu người. Các tế bào lympho B Người ta gọi chúng là các lympho B vì chúng chín ở trong túi Fabricius(Bursa of Fabricius) ở loài chim. Chữ B cũng đúng với vị trí trưởng thành chủ yếucủa các tế bào này ở động vật có vú là tuỷ xương (bone marrow). Có thể phân biệtcác tế bào lympho B chín với các tế bào lympho khác bằng sự có mặt của các phântử globulin miễn dịch gắn trên màng tế bào (SIg viết tắt của chữ SurfaceImmunoglobulin). Các globulin này đóng vai trò là các thụ thể dành cho khángnguyên. Có khoảng 1,5´105 phân tử kháng thể trên màng của một tế bào B. Mỗimột phân tử có một vị trí kết hợp chính cho kháng nguyên. Tương tác thích hợpgiữa kháng nguyên và các thụ thể của chúng trên màng tế bào B là các kháng thểcùng với sự tương tác với tế bào T và đại thực bào sẽ tạo ra sự chọn lọc clone tếbào B. Tế bào B được chọn lọc sẽ phân chia và biệt hoá tạo ra một quần thể tế bàoplasma và tế bào mang trí nhớ miễn dịch. Các tế bào plasma không có các khángthể gắn trên màng, thay vào đó chúng chế tiết một cách chủ động một trong nămlớp kháng thể. Tất cả các tế bào thuộc dòng biệt hoá từ một tế bào B ban đầu sẽkết hợp đặc hiệu với cùng một loại kháng nguyên. Các tế bào lympho T Người ta gọi chúng là các lympho T vì chúng chín chủ yếu ở tuyến ức.Giống như các lympho B, các lympho T cũng có các thụ thể trên màng dành chokháng nguyên. Thụ thể trên màng tế bào T dành cho kháng nguyên về mặt cấu trúcthì khác các phân tử globulin miễn dịch nhưng cũng có một số đặc điểm cấu trúcgiống với phân tử globulin miễn dịch, đặc biệt nhất là ở cấu trúc ở vị trí kết hợpkháng nguyên của nó. Dấu hiệu để phân biệt thụ thể của tế bào T với các khángthể gắn trên màng tế bào B (SIg) đó là các thụ thể của tế bào T chỉ nhận diệnkháng nguyên khi kháng nguyên đó được kết hợp với phân tử MHC của chính tếbào đó. Việc tế bào T nhận diện kháng nguyên kết hợp với phân tử MHC của bảnthân chỉ ra một sự khác nhau cơ bản giữa đáp ứng miễn dịch qua trung gian tế bàovà đáp ứng miễn dịch dịch thể. Trong khi các tế bào B có khả năng gắn vào cáckháng nguyên hoà tan thì các tế bào T chỉ nhận diện các kháng nguyên được trìnhdiện bởi chính các tế bào của cơ thể. Kháng nguyên này có thể được trình diệncùng với các phân tử hoà hợp mô trên bề mặt các tế bào trình diện kháng nguyênhoặc trên các tế bào đã nhiễm virus, ...