Cách làm bài nghị luận xã hội

Khái niệm, đề tài, yêu cầu và các thao tác chính:a) Khái niệmNghị luận về một tư tưởng đạo lí là quá trình kết hợpnhững thao tác lập luận để làm rõ những vấn đề tư tưởngđạo lí trong cuộc đời.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Cách làm bài nghị luận xã hộiCách làm bài nghị luận xã hộiA/NGHỊ LUẬN VỀ MỘT TƯ TƯỞNG , ĐẠO LÝ1. Khái niệm, đề tài, yêu cầu và các thao tác chính:a) Khái niệmNghị luận về một tư tưởng đạo lí là quá trình kết hợpnhững thao tác lập luận để làm rõ những vấn đề tư tưởngđạo lí trong cuộc đời.b) Đề tàiĐề tài của nghị luận về tư tưởng, đạo lí là vô cùng phongphú, bao gồm:- Các vấn đề về nhận thức như lí tưởng, mục đích sống,…- Các vấn đề về tâm hồn, tính cách như:+ Lòng yêu nước, lòng nhân ái, vị tha, bao dung, độlượng,…+ Tính trung thực, dũng cảm, chăm chỉ, cần cù, thái độhòa nhã, khiêm tốn,…+ Thói ích kỉ, ba hoa, vụ lợi,...- Về các quan hệ gia đình như tình mẫu tử, anh em,...- Về quan hệ xã hội như tình đồng bào, tình thầy trò, bạnbè,…- Về cách ứng xử, những hành động của mỗi người trongcuộc sống.c) Yêu cầu- Hiểu được vấn đề cần nghị luận qua phân tích, giải thíchđể xác định vấn đè- Phân tích, chứng minh những biểu hiện cụ thể của vấnđề, thậm chí so sánh, bàn bạc, bãi bỏ,… nghĩa là biết ápdụng nhiều thao tác lập luận.- Phải biết rút ra ý nghĩa của vấn đề.- Người thực hiện nghị luận phải có lí tưởng và đạo lí.d) Các thao tác lập luận cơ bảnCác thao tác lập luận cơ bản thường được sử dụng trongkiểu bài này là giải thích, phân tích, chứng minh, so sánh,bác bỏ, bình luận.2. Cách làm bàia) Mở bài- Giới thiệu vấn đề được đưa ra bình luận.- Nêu luận đề: dẫn nguyên văn câu danh ngôn hoặc nộidung bao trùm của danh ngôn.- Giới hạn nội dung và thao tác nghị luận sẽ triển khai.b) Thân bài- Giải thích tư tưởng, đạo lí cần nghị luận (nêu các khíacạnh nội dung của tư tưởng, đạo lí này).- Phân tích, chứng minh, bình luận các khía cạnh ; bác bỏ,phê phán những sai lệch (nếu có).- Khẳng định chung, nêu ý nghĩa, liên hệ thực tế, rút ra bàihọc nhận thức và hành động.- Lấy dẫn chứng minh họa (ngắn gọn, tiêu biểu, dễ hiểu).c) Kết bàiTóm tắt các ý, nhấn mạnh luận đề đã nêu ở đầu bài nhằmchốt lại bài viết hoặc dẫn thơ, văn để mở rộng, gợi ý thêmcho người đọc về vấn đề đang bàn luận.3. Tổng kếtMuốn làm bài văn nghị luận về một tư tưởng, đạo lí, trướchết hãy tìm hiểu sâu về tư tưởng, đạo lí được đem ra bànbạc.Tìm hiểu tư tưởng, đạo lí bằng cách phân tích, giải thíchtheo từng ý, từng vế của vấn đề được nêu.Phát biểu nhận định, đánh giá của mình về tư tưởng, đạolí đó.Nêu các luận cứ và phân tích các luận cứ để khẳng địnhnhận định, đánh giá của mình.4. Ví dụLập dàn ý cho đề bài sau (đề 1 SGK Ngữ văn Nâng cao,tập 1, trang 175):Lí tưởng là ngọn đèn chỉ đường. Không có lí tưởng thìkhông có phương hướng kiên định, mà không có phươnghướng thì không có cuộc sống (Lép Tôn-xtôi).Anh (chị) hãy nêu suy nghĩ về vai trò của lí tưởng nóichung và trình bày lí tưởng riêng của mình.a) Mở bài- Giới thiệu về ý kiến của L.Tôn-xtôi.- Nêu nội dung câu nói của L.Tôn-xtôi:+ Lí tưởng là ngọn đèn chỉ đường ; không có lí tưởng thìkhông có cuộc sống.+ Nâng cao vai trò của lí tưởng lên một tầm cao ý nghĩacủa cuộc sống. Ở đây đòi hỏi phải giải thích mối quan hệgiữa lí tưởng và ngọn đèn, phương hướng và cuộc sống.- Yêu cầu của đề: suy nghĩ về vai trò của lí tưởng nóichung đối với mọi người và lí tưởng riêng của mình.b) Thân bài- Giải thích câu nói của L.Tôn-xtôi về vai trò của lí tưởngđối với cuộc sống:+ Lí tưởng là ước mơ, khát vọng định hướng cuộc sống.Lí tưởng xấu có thể làm hại cuộc đời của một người vànhiều người. Không có lí tưởng tốt đẹp thì không có cuộcsống tốt đẹp.+ Lí tưởng tốt đẹp, thực sự có vai trò chỉ đường vì đó là lítưởng vì dân, vì nước, vì gia đình và hạnh phúc bản thân.Lí tưởng tốt đẹp có vai trò chỉ đường cho chính sự nghiệpcụ thể mà mỗi người theo đuổi: khoa học, giáo dục, anninh, kinh doanh,…- Nêu suy nghĩa tán thành hay không tán thành đối với ýkiến của nhà văn Nga.- Nêu lí tưởng riêng của mình: vấn đề bức thiết đặt ra chomỗi HS tốt nghiệp THPT là chọn ngành nghề, một ngưỡngcửa để bước vào thực hiện lí tưởng.c) Kết bàiKhẳng định vai trò của lí tưởng trong cuộc sống mỗi conngười mỗi thế hệ, mỗi dân tộc.B/NGHỊ LUẬN VỀ MỘT HIỆN TƯỢNG ĐỜI SỐNG1. Khái niệmHiện tượng là cái xảy ra trong không gian, thời gian màngười ta nhận thấy. Những gì không hiện ra bên ngoài,những gì không có hình dạng hay trạng thái, con ngườikhông cảm nhận, quan sát được đều có thể coi là hiệntượng. Đây là chỗ phân biệt hiện tượng (bên ngoài) vớibản chất (bên trong) và với vấn đề (không hình trạng), dẫucho chúng ta vẫn thường xuyên bình luận cả hiện tượnglẫn vấn đề.Khi nói hiện tượng đời sống thì hai chữ đời sống ở đâyđược dùng trong sự phân biệt với văn học, khoa học, vớisách vở nói chung. Vì vậy, nói đến hiện tượng đời sống lànói đến những cái xả ...