Cách mô tả biểu đồ, hình ảnh và bảng số liệu

Cách nói và diễn giải kết quả (qua biểu đồ và bảng số liệu) đóng vai trò quan trọng trong việc thuyết phục khán giả. Nói cho cùng, một bài báo khoa học có thuyết phục hay không chính là ở dữ liệu, chứ những thảo luận “nhăng nhít” là ý kiến và chẳng thuyết phục ai. Báo cáo khoa học mà không có số liệu là báo cáo … chay. Thuyết phục phải qua bằng chứng thực tế. Nhưng có số liệu rồi, nói như thế nào để thuyết phục đồng nghiệp? Trong bài này tôi sẽ trình bày...
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Cách mô tả biểu đồ, hình ảnh và bảng số liệu Cách mô tả biểu đồ, hình ảnh và bảng số liệuCách nói và diễn giải kết quả (qua biểu đồ và bảng số liệu) đóng vai trò quan trọngtrong việc thuyết phục khán giả. Nói cho cùng, một bài báo khoa học có thuyết phụchay không chính là ở dữ liệu, chứ những thảo luận “nhăng nhít” là ý kiến và chẳngthuyết phục ai. Báo cáo khoa học mà không có số liệu là báo cáo … chay. Thuyếtphục phải qua bằng chứng thực tế. Nhưng có số liệu rồi, nói như thế nào để thuyếtphục đồng nghiệp? Trong bài này tôi sẽ trình bày cách nói và ứng xử trong trả lời saocho thuyết phục. Không nói ra, ai cũng biết khoa học khác với thương mại. Điều này có nghĩa là cầnphải phân biệt giữa vai trò của nhà khoa học và người bán hàng (salesman). Ngườibán hàng có mục tiêu bán sản phẩn, họ không làm nghiên cứu. Người bán hàng dùngslides của người khác, kết quả nghiên cứu của người khác mà họ không quen haykhông hiểu. Người bán hàng còn có nhiệm vụ quảng cáo, nên họ chỉ có nhiệm vụ đọcslide của người khác, chứ không cần hiểu slide đó nói gì. Họ cũng chẳng cần am hiểuvấn đề, bởi vì chức năng của họ là quảng cáo cho người khác. Vai trò nhà khoa họckhông phải vai trò của người bán hàng, vì chức năng của khoa học là phải nghiên cứu.Nhà khoa học trình bày kết quả nghiên cứu của chính họ cộng với đồng nghiệp củahọ. Một bài nói chuyện của nhà khoa học do đó phải có những số liệu của chính họ vàsố liệu của đồng nghiệp, nhưng họ dùng số liệu đồng nghiệp hoặc là yểm trợ cho luậnđiểm của họ hay để làm thông tin nền. Nhà khoa học phải tự mình soạn slides, theophong cách của mình, và phải am hiểu mình nói cái gì. Nếu slides của đồng nghiệp thìnhà khoa học cũng phải tỏ ra am hiểu vấn đề, có khả năng diễn giải ra ngoài những gìviết trên slides chứ không phải chỉ đọc. Nhà khoa học cũng quảng cáo, nhưng quảngcáo cho nghiên cứu của chính họ chứ không phải của người khác.Trong hội nghị khoa học, có nhiều dạng báo cáo, nhưng tựu trung lại có hai dạng: mộtbài tổng quan (review) được ban tổ chức mời nói, và bài báo cáo nghiên cứu (originalpresentation) để trình bày kết quả nghiên cứu. Dù là dạng nào thì người báo cáo phảitỏ ra vai trò khoa học của mình. Điều này có nghĩa là – xin nhấn mạnh một lần nữa –những slides phải là của mình soạn ra, chứ không phải của người khác. Đó là nhữngkết quả nghiên cứu của chính mình, chứ không phải của người khác mà mình chỉ cóplại. Một bài tổng quan, người trình bày có thể sử dụng kết quả của người khác, nhưngbắt buộc phải có những kết quả của chính mình. Ít ra, phải 30% dữ liệu là của mình.Đó là vai trò của người báo cáo khoa học. Do đó, khi báo cáo, nhà khoa học phảicó cái gì của mình, chứ không đơn thuần cóp của người khác. Vì là dữ liệu của mình,nên mình phải tỏ ra am hiểu biết cách diễn giải. Nói một cách ví von là nhà khoa họcphải “sống” với những dữu liệu của mình, phải biết từ A đến Z, chứ không phải chỉbiết bề mặt qua con chữ. Khi đã biết thì việc nói không còn là vấn đề khó khăn nữa.Nhưng đối với người không quan tiếng Anh thì cần phải học cách nói như những chỉdẫn dau đây.Cách nói về bảng số liệuSố liệu là linh hồn của một báo cáo khoa học. Báo cáo khoa học mà không có số liệulà báo cáo chay, chẳng ai tin, chẳng thuyết phục được ai. Số liệu thường được trìnhbày bằng 2 dạng chính: bảng và biểu đồ. Nhưng không như một bài báo khoa học(bảng số liệu có thể rất phức tạp), bảng số liệu trong powerpoint phải hết sức “chiếnlược” và đơn giản. Đơn giản nhưng đi thẳng vào vấn đề. Nên nhớ rằng khán giả chỉ có30 giây để lĩnh hội một slide; nếu trong vòng 30 giây họ không hiểu thì xem như tácgiả đã thất bại. Do đó, nguyên tắc số 1 của trình bày số liệu là đơn giản, dễ hiểu, vàchiến lược.Trước khi quyết định thiết kế bảng số liệu, bạn phải hỏi: tôi cần bảng này không? Cócách nào trình bày tốt hơn? Một bảng số liệu chỉ có hai con số [chẳng hạn như] 35%nam và 65% nữ chẳng những không cần thiết mà còn … vô duyên. Không cần thiết làvì có thể viết, thay vì cần đến bảng số liệu. Vô duyên là vì 35% nam thì chắc chắnphải 65% nữ, vậy thêm làm gì cho mất thì giờ?! Ấy thế mà những trình bày như thếnày rất phổ biến ở người Việt chúng ta!Mỗi bảng số liệu phải có tựa đề (title). Tựa đề phải nói lên một điểm chính, và để khángiả biết bảng số liệu nói lên điều gì. Cột và dòng cũng phải có tiêu đề (label). Mộtbảng số liệu mà không có những tiêu đề thì không ai hiểu nổi. Tất cả những viết tắtphải được giải thích ngắn gọn ở phần chú thích (phía dưới mỗi bảng số liệu). Các sốliệu phải có đơn vị đo lường (thường ghi trong ngoặc đơn). Nếu số liệu là các giá trịthống kê như “65 ± 12” thì tác giả phải định nghĩa hai con số đó là gì? Có phải làmean ± standard deviation, hay median ± standard error?Một bảng số liệu trong powerpoint không nên có hơn 4 cột và 5 dòng. Nên nhớ rằngsố cột phải ít hơn số dòng. Tuy nhiên, trong thực tế, vẫn có những bảng số liệu phứctạp và khó có cách giảm số cột và số dòng, ...