Cách xử lý mặt trái của thuốc giảm đau morphin

Cách xử lý “mặt trái” của thuốc giảm đau morphinNgười ta đã tính có tới 50% bệnh nhân đến gặp thầy thuốc vì triệu chứng đau. Bởi vậy, dù chỉ là thuốc chữa triệu chứng, nhưng thuốc giảm đau vẫn cần phối hợp dùng trong điều trị. Tổ chức Y tế Thế giới khuyến cáo nên dùng thuốc theo bậc thang giảm đau, trong đó với các trường hợp đau nặng (bậc 3) như đau do ung thư, do bỏng nặng hoặc chấn thương nặng... thì phải dùng đến morphin và các dẫn chất của nó. Thuốc dễ gây ra...
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Cách xử lý mặt trái của thuốc giảm đau morphin Cách xử lý “mặt trái” của thuốc giảm đau morphinNgười ta đã tính có tới 50% bệnh nhân đến gặp thầy thuốc vì triệu chứng đau.Bởi vậy, dù chỉ là thuốc chữa triệu chứng, nhưng thuốc giảm đau vẫn cần phốihợp dùng trong điều trị. T ổ chức Y tế Thế giới khuyến cáo nên dùng thuốc theobậc thang giảm đau, trong đó với các trường hợp đau nặng (bậc 3) như đau doung thư, do bỏng nặng hoặc chấn thương nặng... thì phải dùng đến morphin vàcác dẫn chất của nó. Thuốc dễ gây ra hiện tượng quen thuốc, nghiện thuốc, vìvậy chỉ sử dụng khi có sự chỉ định của thầy thuốc, dùng đúng liều lượng và đúngthời gian ấn định.Tác dụng của morphinTác dụng giảm đau: Morphin có tác dụng chọn lọc với tế bào thần kinh trung ương, đặcbiệt là vỏ não. Thuốc giảm đau mạnh do làm tăng ngưỡng nhận cảm giác đau, thuốccòn làm giảm các đáp ứng phản xạ với đau. Morphin ức chế tất cả các điểm chốt trênđường dẫn truyền cảm giác đau của hệ thần kinh trung ương như tủy sống, hành tủy,đồi thị và vỏ não. Tác dụng giảm đau của morphin được tăng cường khi dùng cùngthuốc an thần kinh.Tác dụng gây ngủ: Morphin làm giảm hoạt động tinh thần và gây ngủ. Với liều cao cóthể gây mê và làm mất tri giác.Tác dụng trên hô hấp: Morphin ức chế trung tâm hô hấp ở hành tuỷ, làm trung tâm nàygiảm nhạy cảm với CO2 nên cả tần số và biên độ hô hấp đều giảm. Khi nhiễm độc, nếuchỉ cho thở O2 ở nồng độ cao, có thể gây ngừng thở. Morphin còn ức chế trung tâm honhưng tác dụng này không mạnh bằng codein, pholcodin, dextromethorphan...Ngoài ra, morphin còn có tác dụng làm mất thăng bằng cơ chế điều nhiệt của cơ thể,tác động lên hệ thống nội tiết, gây co đồng tử, gây buồn nôn và nôn nhất là khi dùngliều cao. Thuốc có thể làm hạ huyết áp, ức chế trung tâm vận mạch, làm giảm nhu độngruột, giảm tiết các dịch tiêu hóa, tăng trương lực cơ trơn ngoài ống tiêu hóa nên có thểgây bí đái hoặc làm xuất hiện cơn hen ở người có tiền sử bệnh hen…Tác dụng không mong muốn: Thường gặp nhất là buồn nôn và nôn, táo bón, ức chếthần kinh, co đồng tử, bí đái... có thể gặp các biểu hiện khác với mức độ ít hơn như ứcchế hô hấp, ngứa, toát mồ hôi, lú lẫn, ác mộng, ảo giác, co thắt túi mật, co thắt phếquản... Trong trường hợp morphin tiêm ngoài màng cứng ít gây buồn nôn, nôn, co thắtđường mật hoặc đường niệu hơn khi dùng qua các đường khác. Morphin được sử dụng giảm đau do ung thư giai đoạn cuối.Morphin được dùng khi nào?Theo khuyến cáo của Tổ chức Y tế Thế giới, chỉ sử dụng morphin cho các trường hợpđau bậc 3, không đáp ứng với các loại thuốc giảm đau thông thường khác nhưngkhông được dùng thuốc quá 7 ngày. Riêng với các trường hợp đau do ung thư giaiđoạn cuối có thể dùng thuốc dài hơn 7 ngày.Tuy nhiên, thuốc không được sử dụng trong các trường hợp sau: Trẻ em dưới 30 thángtuổi, bệnh nhân đau bụng cấp không rõ nguyên nhân; bệnh nhân suy hô hấp, suy gannặng; bệnh nhân có chấn thương não hoặc tăng áp lực nội sọ; bệnh nhân có tiền sửhen phế quản; bệnh nhân ngộ độc rượu cấp.Cần hết sức thận trọng khi dùng morphin ở người cao tuổi, suy gan, suy thận, thiểunăng tuyến giáp, suy thượng thận, người có rối loạn tiết niệu - tiền liệt, người có bệnhnhược cơ. Không nên dùng morphin trong thời kỳ mang thai và cho con bú; người làmviệc trên cao hoặc vận hành xe - máy.Biểu hiện ngộ độc do morphin và cách xử tríVới các trường hợp ngộ độc cấp: Các biểu hiện của ngộ độc cấp do morphin xuất hiệnrất nhanh: người bệnh thấy nặng đầu, chóng mặt, miệng khô, mạch nhanh và mạnh,nôn. Sau đó ngủ ngày càng sâu, đồng tử co nhỏ và mất phản ứng với ánh sáng. Thởchậm, nhịp thở Cheyne - Stokes, có thể chết nhanh trong vài phút sau tiêm hoặc 1 - 4giờ sau uống trong trạng thái ngừng thở, mặt tím xanh, thân nhiệt hạ, đồng tử giãn vàtrụy mạch. Nếu hôn mê kéo dài có thể chết vì viêm phổi. Do vậy, cần nhanh chóng đưabệnh nhân tới bệnh viện, tùy theo điều kiện trang bị để áp dụng các biện pháp đảm bảothông khí thích hợp, kết hợp với truyền dịch và dùng thuốc giải độc naloxon.Với các trường hợp ngộ độc mạn: Có hai biểu hiện chính cần quan tâm là tình trạngquen thuốc và tình trạng nghiện thuốc.Quen thuốc phụ thuộc vào liều dùng và sự dùng lặp lại. Người quen thuốc có thể dùngmorphin với liều cao hơn nhiều so với người bình thường.Nghiện thuốc: Xuất hiện do dùng morphin ngoại sinh kéo dài. Người nghiện morphinthường có rối loạn về tâm lý, lười biếng, ít chú ý vệ sinh thân thể. Hay bị táo bón, cođồng tử, mất ngủ, chán ăn, sút cân, thiếu máu, khả năng đề kháng kém, vì vậy họ dễ bịchết vì các bệnh truyền nhiễm.Để cai nghiện morphin, người nghiện cần được cách ly, kết hợp giữa lao động chân tayvới tâm lý liệu pháp và dùng thuốc. Trong thực tế dù đã cai được cũng dễ bị nghiện lại.Do vậy cần hết sức quan tâm đến các giải pháp tái hòa nhập cộng đồng cho ngườinghiện, tạo môi trường sống, môi trường làm việc, sinh hoạt lành mạnh đề giảm nguycơ tái n ...