Cải cách pháp luật Việt Nam về đất đai

Bài viết trình bày những vấn đề lý luận nền tảng, kinh nghiệm quốc tế về chính sách và pháp luật đất đai, đồng thời phê bình pháp luật đất đai của Việt Nam để tập trung làm rõ các định hướng chủ yếu trong việc cải cách căn bản pháp luật của Việt Nam về đất đai, kể cả về kỹ thuật pháp lý.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Cải cách pháp luật Việt Nam về đất đai CẢI CÁCH PHÁP LUẬT VIỆT NAM VỀ ĐẤT ĐAI PGS. TS. Ngô Huy Cương Khoa Luật- Đại học Quốc gia Hà Nội Giới thiệu Chính sách và pháp luật về đất đai ở Việt Nam đã ngày càng nhanhchóng tỏ ra bất cập, trong khi, hiện nay trên thế giới, người ta luôn luôn xemchính sách về đất đai là một chính sách công hàng đầu ở tất cả các nước, nhấtlà ở những nước đang phát triển, những nước có nền kinh tế chuyển đổi. Vậyviệc sửa đổi hay cải cách căn bản và toàn diện chính sách và pháp luật về đấtđai ở Việt Nam là một nhu cầu bức bách để giảm bớt sự bất bình đẳng, căngthẳng và xung đột trong đời sống xã hội mà có nguy cơ ảnh hưởng tới cả anninh và quốc phòng. Bài viết trình bày những vấn đề lý luận nền tảng, kinh nghiệm quốc tếvề chính sách và pháp luật đất đai, đồng thời phê bình pháp luật đất đai củaViệt Nam để tập trung làm rõ các định hướng chủ yếu trong việc cải cách cănbản pháp luật của Việt Nam về đất đai, kể cả về kỹ thuật pháp lý. Bài viết sử dụng các phương pháp mô tả và phân tích luật học, địnhdanh pháp lý, phân loại pháp lý, quan hệ pháp luật hóa các quan hệ xã hội, sosánh pháp luật… Nội dung chủ yếu của bài viết được chia thành ba mục: (i)Mục I nói về “Nền tảng lý luận của chính sách và pháp luật đất đai”; (ii) Mục IInói về “Phê bình pháp luật đất đai hiện hành của Việt Nam; và (iii) Mục III nóivề “Định hướng cải cách pháp luật đất đai của Việt Nam”. I. Nền tảng lý luận của chính sách và pháp luật đất đai 1. Vai trò và ý nghĩa chung của chính sách đất đai và chỉnh sửa chínhsách đất đai Chính sách đất đai luôn là một chính sách công hàng đầu, nhất là ởnhững nước đang phát triển hiện nay. Nó đã từng có vai trò cực lớn mang tínhchất quyết định, làm thay đổi nền tảng đời sống xã hội ở những nước tiến hànhcách mạng xã hội chủ nghĩa trước kia. 6 Định nghĩa vắn tắt của ba tổ chức quốc tế (bao gồm: African Union,African Development Bank, và Economic Commission for Africa) về chínhsách đất đai như sau: “Chính sách đất đai là một tập hợp các nguyên tắc đượcthỏa thuận để điều chỉnh quyền sở hữu (hoặc để tiếp cận tới), việc sử dụng vàquản lý tài nguyên đất nhằm nâng cao sức sản xuất và đóng góp cho sự pháttriển xã hội, kinh tế, chính trị và môi trường và làm giảm đói nghèo.”1 Địnhnghĩa này không chỉ cho thấy những nội dung chủ yếu của chính sách đất đai,mà còn cho thấy qui trình dân chủ trong việc thiết kế và quyết định chính sáchthông qua đồng thuận xã hội. Đất đai của một quốc gia là nơi chung sống củacả cộng đồng chính trị xây dựng nên quốc gia đó, cho nên tạo được sự đồngthuận trong việc thiết lập chính sách đất đai là vô cùng cần thiết cho sự bình ổnvà phát triển của cộng đồng ấy. Chính sách đất đai, theo một nghiên cứu của Ngân hàng Phát triển ChâuÁ (Asian Development Bank), luôn được bàn luận trong bối cảnh phát triểnnông nghiệp; và qua đó người ta tìm thấy ở đó sự công bằng xã hội, “sức khỏechính trị” (political health), sự gia tăng của sản lượng nông nghiệp và sự duy trìphát triển toàn diện2. Nhưng những nhận xét đó có lẽ chỉ là những nhận xét vềvai trò của chính sách đất đai tại những nước có nền chính trị ổn định. Nếu xét đất đai từ giác độ là đối tượng của các quyền, thì có thể thấy sởhữu những thửa đất có sự khác biệt khá nhiều so với sở hữu những tài sản khácvì sở hữu đất không chỉ đơn thuần là một vấn đề pháp lý, mà còn là một vấn đềkhông thể bỏ qua của môi trường tự nhiên, công bằng xã hội và kinh tế, kể cảan ninh và quốc phòng. Vì thế, nói về thiết kế và quyết định chính sách đất đai ở những nướcđang phát triển, nhiều nhà nghiên cứu chính sách quốc tế khuyến nghị: “Các chính sách đất đai là một yếu tố then chốt của những chính sách công. Chúng có tầm ảnh hưởng to lớn về chính trị, kinh tế và xã hội1 Africa Union-African Development Bank-Economic Commission for Africa, Land Policy in Africa:North Africa Regional Assessment, Edited and designed by the ECA Publications and ConferenceManagement Section (PCMS), Addis Ababa, Ethiopia, 2010, p. VIII. Nguyên văn: “Land policy”: theset of agreed principles to govern ownership (or access to), use and management of land resources toenhance their productivity and contribution to social, economic, political and environmentaldevelopment and poverty alleviation.”2 R. S. Deshpande, Emerging Issues in Land Policy, Asian Development Bank, New Delhi, 2007, p. 1. 7 bởi vì chúng xác định cách thức mà theo đó mọi người quan hệ với nhau trong lĩnh vực đất đai và tài nguyên thiên nhiên. Chúng có thể là bao gồm hoặc loại trừ, tiếp cận tới đất đai, nhà ở và tài nguyên thiên nhiên linh động hơn hoặc khắt khe hơn, và giúp củng cố hòa bình hoặc gia tăng căng thẳng và xung ...