Cải cách tư pháp ở một số quốc gia trên thế giới và vài suy nghĩ về cải cách tư pháp hình sự ở Việt Nam

Trong bài viết này, nhóm tác giả sẽ nghiên cứu chiến lược cải cách tư pháp hình sự ở một số quốc gia phát triển trên thế giới gồm Trung Quốc, Nhật Bản, Nga và Anh để có cái nhìn tổng quan về cải cách tư pháp hình sự trên thế giới, từ đó nêu lên vài suy nghĩ về cải cách tư pháp hình sự ở Việt Nam trong tương quan với các quốc gia khác trên thế giới.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Cải cách tư pháp ở một số quốc gia trên thế giới và vài suy nghĩ về cải cách tư pháp hình sự ở Việt Nam CẢI CÁCH TƯ PHÁP Ở MỘT SỐ QUỐC GIA TRÊN THẾ GIỚI VÀ VÀI SUY NGHĨ VỀ CẢI CÁCH TƯ PHÁP HÌNH SỰ Ở VIỆT NAM Lê Thị Khánh Linh Lê Ngọc Phú TÓM TẮT: Cải cách tư pháp hình sự là một nội dung quan trọng của cái cách tư phápvà đã được tiến hành ở nhiều quốc gia trên thế giới. Tuỳ vào điều kiện lịch sử, chính trị vàđặc điểm của pháp luật mà mỗi nước có một chiến lược và mục tiêu cải cách khác nhau. ỞViệt Nam, cải cách tư pháp được bắt đầu từ năm 2005 với Nghị quyết số 49/NQ-TW của BộChính trị về chiến lược cải cách tư pháp đến năm 2020. Trong bài viết này, nhóm tác giả sẽnghiên cứu chiến lược cải cách tư pháp hình sự ở một số quốc gia phát triển trên thế giớigồm Trung Quốc, Nhật Bản, Nga và Anh để có cái nhìn tổng quan về cải cách tư pháp hìnhsự trên thế giới, từ đó nêu lên vài suy nghĩ về cải cách tư pháp hình sự ở Việt Nam trongtương quan với các quốc gia khác trên thế giới. Từ khóa: Cải cách tư pháp hình sự, Trung Quốc, Nhật Bản, Nga, Anh ABSTRACT: Criminal justice reform is an important part of judicial reform and hasbeen carried out in many countries around the world. Depending on historical, politicalsituations and legal systems, each country has a different reform strategy and goal. InVietnam, judicial reform was started in 2005 with Resolution No. 49/NQ-TW of thePolitburo on the strategy of judicial reform until 2020. In this article, the authors willresearch the criminal justice reform strategy in some powerful countries including China,Japan, Russia and the UK to have an overview of criminal justice reform in the world,thereby giving some thoughts on criminal justice reform in Vietnam. Keywords: Criminal justice reform, China, Japan, Russia, the UKI. Cải cách tư pháp hình sự ở Trung Quốc Từ sau khi cải cách và mở cửa, kinh tế - xã hội Trung Quốc phát triển nhanh chóng,nhận thức của người dân về nhà nước pháp quyền cũng được nâng cao rõ rệt, môi trường tư ThS. NCS. Giảng viên Trường Đại học luật, Đại học Huế; Email: linhltk@hul.edu.vn Giảng viên Trường Đại học Luật, Đại học Huế; Email: phuln@hul.edu.vn 107pháp có nhiều thay đổi sâu sắc làm phát sinh nhiều tình huống và vấn đề mới, trong khi đócơ chế hoạt động của hệ thống tư pháp dần bộc lộ ra những điểm chưa hoàn hảo, chưa phùhợp, đặt ra nhu cầu cấp thiết về cải cách tư pháp. Ngay từ những năm 1980, Trung Quốc đãbắt đầu cải cách phương pháp xét xử và chuyên nghiệp hóa tư pháp, tập trung vào tăngcường chức năng xét xử của tòa án, mở rộng tính công khai trong xét xử, tăng tỷ lệ luật sưbào chữa, bồi dưỡng đội ngũ thẩm phán và công tố viên chuyên nghiệp. Từ năm 2004, TrungQuốc đưa ra một kế hoạch thống nhất, triển khai và thực hiện các cải cách tư pháp quy môlớn, bắt đầu từ những vấn đề nổi cộm mà người dân phản ánh mạnh mẽ và các vấn đề khácảnh hưởng đến công lý tư pháp, phù hợp với yêu cầu thực thi pháp luật công bằng và nghiêmminh. Năm 2008, Trung Quốc bắt đầu một vòng cải cách tư pháp mới, bước vào giai đoạntập trung hoá và tiến bộ hoá27. Cải cách tư pháp hình sự là một nội dung quan trọng của cảicách tư pháp Trung Quốc, tập trung vào một số nội dung chính sau:1. Từ “Nghiêm khoan kết hợp” đến “Khoan nghiêm kết hợp”. Đây là một bước nhảy vọt về chất trong công cuộc cải cách tư pháp hình sự, nghiêm làtrừng phạt còn khoan là khoan hồng. Khi thứ tự con chữ được thay đổi trong tôn chỉ của hoạtđộng, nó phản ánh sự thay đổi to lớn trong quan niệm về tư pháp hình sự của Trung Quốc.Trong quá khứ, khi các Thẩm phán Trung Quốc xử án, mức án được đưa ra khá cao, cácThẩm phán thường chú trọng đến sai lầm của bị cáo hơn là những hành vi có ích cho xã hộimà bị cáo đã làm. Kể từ năm 2000, đặc biệt là từ năm 2010, khi Toà án Nhân dân Tối caođưa ra “Một số ý kiến về việc quán triệt thực hiện chính sách hình sự kết hợp giữa khoanhồng và nghiêm khắc”, bản ý kiến này đã đóng vai trò chỉ đạo trong việc hướng dẫn hainguyên tắc quan trọng của pháp luật hình sự. Trong quá trình cải cách tiêu chuẩn hoá việctuyên án, quán triệt rằng khi định lượng hình phạt cần phải lấy các tình tiết khoan hồng củabị cáo để đánh giá toàn diện. Trong hơn 40 năm qua, tỷ lệ tuyên án phạt tù từ trên 5 nămđến tử hình ở Trung Quốc đã giảm xuống rõ rệt. Vào những năm 1980, tỷ lệ này là 40%,trong những năm gần đây, tỷ lệ đã giảm xuống còn từ 10% đến 20%2. Tôn trọng và bảo vệ quyền con người27 Văn phòng Thông tin Quốc vụ viện Cộng hòa Nhân dân Trung Hoa, Cải cách tư pháp của Trung Quốc,Nxb Ngoại văn, Tháng 10 năm 2012 108 Luật Tố tụng Hình sự Trung Quốc từ năm 1979 đến năm 1996 có thể được coi là mộtsự tấn công mạnh vào tội phạm. Đến năm 2012, Luật Tố tụng hình sự được sửa đổi, nhiệmvụ của tố tụng hình sự đã bổ sung thêm nội dung “tôn trọng và bảo vệ quyền con người”.Với những từ này, luật tố tụng hình sự không chỉ nhấn mạnh việc trấn áp tội phạm mà cònnhấn mạnh đến việc bảo vệ quyền của những người bị giam giữ, cùng với đó là các biệnpháp nhằm bảo vệ quyền lợi hợp pháp của bị can và bị cáo. Các Quyết định về một số vấnđề chính của cải cách sâu rộng toàn diện và Quyết định về một số vấn đề chính thúc đẩytoàn diện nhà nước pháp quyền được thông qua tại các phiên họp toàn thể lần thứ ba và thứtư của Ban Chấp hành Trung ương Đảng Cộng sản Trung Quốc lần thứ XVIII đã đề cậpnhiều đến việc xây dựng và hoàn thiện hệ thống tư pháp bảo vệ quyền con người28. Bảo vệ quyền con người trong lĩnh vực tư pháp hình sự ở Trung Quốc gồm 2 nội dungchính: Thứ nhất, đảm báo người vô tội sẽ không phải chịu trách nhiệm hình sự và người cótội được ...