CÁI DỄ THƯƠNG CỦA ĐỒNG DAO QUẢNG NAM

Trên đường vào Nam, tổ tiên chúng ta đã mang theo bài hát trò chơi, trò diễn..., cùng lúc, có những sáng tạo mới về đời sống tinh thần, về công việc lao động ở vùng đất mới này. Đi theo ông bà, cha mẹ, trí nhớ của con nít - ở những lứa tuổi từ 6 - 7 tuổi đến 11-12 tuổi, vẫn gắn bó với Chào con rắn, Ma gia đuổi bắt, Đánh nẻ, Đập chuồn chuồn, Gọi nghé, Cù cưa cút kít. Dừng chân ở đất Quảng Nam, người lớn sáng tác cho con nít. Con nít...
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
CÁI DỄ THƯƠNG CỦA ĐỒNG DAO QUẢNG NAM CÁI DỄ THƯƠNG CỦA ĐỒNG DAO QUẢNG NAM Trên đường vào Nam, tổ tiên chúng ta đã mang theo bài hát trò chơi, trò diễn..., cùng lúc, có những sáng tạo mới về đời sống tinh thần, về công việc lao động ở vùng đất mới này. Đi theo ông bà, cha mẹ, trí nhớ của con nít - ở những lứa tuổi từ 6 - 7 tuổi đến 11-12 tuổi, vẫn gắn bó với Chào con rắn, Ma gia đuổi bắt, Đánh nẻ, Đập chuồn chuồn, Gọi nghé, Cù cưa cút kít. Dừng chân ở đất Quảng Nam, người lớn sáng tác cho con nít. Con nít thay đổi, thêm bớt vốn liếng đồng dao và sáng tác, làm giàu có thêm cái kho tàng chơi hát-học-vui của mình. Đồng dao là thể loại ca hát hồn nhiên, bình dị, mà em bé nào cũng biết và yêu thích. Con nít yêu đồng dao như yêu cảnh thiên nhiên của đồng quê, yêu ánh nắng chan hòa làm rực rỡ thêm cảnh sắc thiên nhiên. Đồng dao làm cho tâm hồn các em thêm đẹp, thêm tươi. Mỗi người chúng ta khi nhớ lại tuổi thơ của mình với bao kỷ niệm êm đẹp, chắc hẳn không ai quên được kỷ niệm về những câu hát ấy. Ngày ấy, ta thường mượn câu hát, câu vè để diễn đạt suy nghĩ của mình.Tại sao lại như vậy nhỉ ? Có lẽ vì những câu hát ấy thật dễ hiểu, thật ngộ nghĩnh đối với tuổi thơ. Có hai cô bé rủ nhau đi học cùng đường, ai cũng muốn cho là đi đường mình thì thích hơn. Thế là có câu hát để dọa nhau : Tau đi ngõ ni có hương có hoa Mi đi ngõ nớ có ma đón đường! Cô bạn kia chẳng chịu thua kém, khi trả lời lại : Tau đi ngõ ni có bụi tùm hum Mi đi ngõ nớ có hùm chụp mi! Hai đứa đi hai ngả. Chẳng đứa nào gặp ma, gặp hùm. Nhưng, nếu lần sau có diễn lại cảnh này, thì những câu hát trên vẫn được lặp lại một cách hào hứng như chưa từng hát bao giờ. Có lẽ đây cũng chính là một đặc điểm của thể loại. Các em có thể hát đi hát lại hàng trăm lần chỉ một câu đó mà không thấy nhàm chán. Cách ví von, lối nói có vần điệu đã gây được hứng thú khi các em hát những câu ấy. Các em đứng vòng quanh, chơi - hát Phủi tóc bạn, hát nói : Đầu đứa mô có rơm có rác Kêu tau bằng bác, tau phủi đầu cho Kêu tau bằng o, tau cho cái này. Vừa vỗ tay vừa nhảy tưng tưng theo câu hát, hát đi hát lại nhiều lần. Và, tau cho cái này, có nghĩa là cho một quả thụi đáng yêu vào mạng sườn hoặc lưng bạn. Đôi khi, muốn hát - chơi bài này, một em nào đó đã cố ý kín đáo cho một cộng rơm hoặc một chiếc lá lên đầu tóc bạn mình, để cả nhóm nhảy vòng quanh bạn vô ý đó như một trò chơi thú vị. Mùa hè, ở rừng, nhận ra khu nào lắm ve ve, tối đến, các em rủ nhau đi bắt ve ve, rang ăn. Đợi thiệt tối, các em nhóm một đống lá khô, châm lửa, xúm xít ngồi chồm hổm quây hình vòng tròn, vỗ tay vào miệng thành tiếng oa oa òa òa, rồi hát nói từng âm. Các em dùng vòm miệng như một hộp cộng hưởng. Những tiếng oa oa òa òa, tiếng hát rung lên dập dồn, lung linh - âm điệu và màu âm là lạ, mơ hồ. ánh sáng lôi cuốn, hấp dẫn. Oa oa òa òa Oa oa òa òa Hu hu ve ve Xuống đây mà nghe Ăn xôi, ăn chè Ăn mít, ăn me Không xuống không nghe Tau đánh mi què Tau ví chạy re Oa oa òa òa, oa oa òa òa Từng đôi em một, ngồi bệt trên đất. Tay nắm tay, bàn chân chỏi vào nhau, hát - chơi : Cù cưa kút kít Con nít rúc ra Ông già rúc vô cù cưa kút kít Con nít may ra Bà già may vô Cù cưa kít kít Ăn ít no lâu Ăn nhiều tức bụng Cù cưa kút kít Con nít nhà ai Thì về nhà nấy. Nhưng, chưa ai vội về nhà nấy được. Có bạn nào đó, do bụng bị ép vào đẩy ra đã té tủm. Một em vừa hát vừa chỉ vào từng bạn : Xù xì xụt xịt ốc mít lùi tro Ăn no té tủm Ba ông quan chánh Xúm đánh phèn la Biểu phải chỉ ra Đứa mô té tủm ? Đứa mô té tủm ? Đồng dao thế giới không có câu hát này. ở nhà quê, trẻ em yêu thương con nghé. Từ Bắc vào Nam, nhiều câu hát gọi nghé. Con nít Quảng Nam gọi nghé : Huê...huê... Huê con nghé nhỏ Lạc đàn theo chó Lạc ngõ theo trâu Nghe mẹ rống đâu Đâm đầu mà nhảy Huê...huê...Huê...huê... Huê con nghé nhỏ Ham cỏ bỏ bầy Huê con nghé nhỏ Ham chơi xa đàn lạc mẹ Huê...huê... Có thể nghe thấy ở đồng dao chất liệu hò khoan trộn chút ít vè hơi oán, hô thai và cái chất của lý tươi sáng, hóm hỉnh ở sắc bùa. Con nít ở nhà quê chơi- hát-học-vui nhiều. Còn gì thú vị bằng một buổi sáng đẹp trời, các em vắt vẻo trên lưng trâu, dong chúng ra đồng. Đàn trâu được thả trên một bãi cỏ xanh mượt, mải mê gặm cỏ. Còn các em, lúc này hoàn toàn thảnh thơi, tụ tập nhau lại một góc bãi cỏ, chơi trò chưng cộ. Trò chơi-hát này như sau : một lớp ngồi dưới cầm tay nhau xếp thành vòng tròn, rối nhiều lớp nữa cũng cầm tay nhau, ngồi chồng lên vai lớp dưới, cùng hô dố dậy, tất cả đều đứng lên thành trụ cao, vừa đi vòng tròn, vừa hát. Đồng dao này có hai khúc : một khúc thiết thực nói về trẻ chăn trâu với mùa màng, một khúc kể những vật thường thức ở nông thôn. Khúc I : Dố dậy, dố dậy Cây gậy bốn phương Ra đường mạnh mẽ Bầy trẻ chăn trâu Bay lâu thẳng cánh Nó mạnh như sên Đi trên mặt nước Đi trước đón rồng ông đi có cồng Bà đi có mõ Trên trời nghe rõ Làm gió làm mưa Làm mùa bát ngoạt Dố dậy, dố dậy! Khúc II : Trời mưa lâm dâm Cây trâm có trái Con gái có duyên ...