Cần làm rõ nội dung, điều kiện đổi mới phương pháp dạy học - Đặng Đình Cung

Nhằm giúp quý thầy cô và các bạn có thêm tài liệu tham khảo, mời các bạn cùng tham khảo nội dung bài viết "Cần làm rõ nội dung, điều kiện đổi mới phương pháp dạy học" dưới đây, Nội dung bài viết giới thiệu đến các bạn những điều kiện đổi mới phương pháp dạy học. Hy vọng đây là tài liệu tham khảo hữu ích cho các bạn.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Cần làm rõ nội dung, điều kiện đổi mới phương pháp dạy học - Đặng Đình CungKỶ YẾU HỘI NGHỊ KHOA HỌC “ĐỔI MỚI PHƯƠNG PHÁP GIẢNG DẠY ĐẠI HỌC” 2009 CẦN LÀM RÕ NỘI DUNG, ĐIỀU KIỆN ĐỔI MỚI PHƯƠNG PHÁP DẠY HỌC ĐẶNG ĐÌNH CUNG ∗ I. Thuật ngữ phương pháp (method, methodology) trên internet, được giảithích ở 61 cuốn từ điển khác nhau bằng tiếng Anh. Theo cách hiểu phổ biến,phương pháp được hiểu là “cách thức làm một việc gì đó” và “hệ thống cácnguyên tắc và cách thức cụ thể để tiến hành một việc gì đó” (CambridgeInternational Dictionary of English). Phương pháp dạy học (teaching method,teaching methodology) được hiểu ở cả hai nghĩa: a. Đó là các cách thức đơn lẻáp dụng để dạy học và b. Đó là một hệ thống bao gồm các nguyên tắc dạy họcvà cách thức cụ thể tiến hành hoạt động dạy học. Trong lịch sử giáo dục tính từ thời Cổ đại đến nay, tùy theo từng giai đoạnphát triển của lịch sử, đã từng tồn tại nhiều phương pháp dạy học khác nhau.Trước đây, phương pháp dạy học chủ yếu là làm cho người học bắt chước(imitating) hành vi của người dạy thông qua quan sát và đóng vai. Do đó, ngườithầy đã đóng vai trò then chốt và quyết định quá trình dạy học. Thầy vừa lànguồn thông tin hầu như duy nhất, vừa là phương tiện duy nhất truyền đạt thôngtin đó. Vì vậy, tồn tại quan niệm “Không thầy đố mày làm nên”, lấy thầy làmtrung tâm của quá trình dạy học (teacher-centred) Tuy nhiên, xã hội phát triển, các nguồn thông tin phong phú hơn. Cácphương tiện truyền tin cũng phong phú hơn nhờ cuộc cách mạng KHKT, đặcbiệt là cuộc cách mạng công nghệ thông tin. Vai trò người thầy đã thay đổi.Thầy không còn là nguồn thông tin duy nhất và cũng không còn là phương tiệntruyền tin duy nhất nữa. Người học có thể tiếp cận nhiều nguồn thông tin khácnhau từ báo chí, radio, đến Internet thông qua nhiều phương tiện nghe nhìn khácnhau. Người học trở thành chủ thể của quá trình dạy học. Mọi hoạt động, mọicách thức áp dụng đều phải hướng tới đối tượng này, tính đến trình độ nhận∗ Th.S. Phòng Đào tạo 39thức, môi trường học tập, mục tiêu học tập, đặc thù văn hóa… của người học.Vì vậy xuất hiện phương pháp dạy học lấy người học làm trung tâm (learner-centred). Nhìn tổng thể, các hoạt động dạy học, dù áp dụng phương pháp nào đinữa, đều phải sử dụng các cách thức hoặc kĩ xảo cụ thể nào đó. Giới giáo họcpháp chia các cách thức trong dạy học thành 5 nhóm sau đây. 1. Dùng câu hỏi để dạy học (questioning). Cách dạy này dùng câu hỏi để người học suy nghĩ và trả lời như khi thi hoặc kiểm tra. 2. Giảng giải (explaining). Người dạy giải thích vấn đề cho người học bằng nhiều hình thức khác nhau. Đọc bài giảng (lecturing) là một dạng phổ biến của nhóm này. 3. Làm mẫu (modeling). 4. Phối hợp (collaborating). Người dạy tổ chức người học hoạt động theo đôi, nhóm để có sự tương tác lẫn nhau giữa người học. 5. Trình diễn (demonstrating). Người dạy dùng các phương tiện nghe-nhìn như đèn chiếu, computer… để truyền đạt có hiệu quả hơn nội dung giảng dạy. Cũng cần phải nhấn mạnh rằng tùy từng phương pháp dạy học mà ngườidạy áp dụng từng nhóm cách thức khác nhau và gia giảm mức độ sử dụng từngcách thức riêng biệt. Ví dụ, các môn có tính lí thuyết, dĩ nhiên nhóm phươngthức giảng giải rất cần thiết tiếp sau là nhóm trình diễn và phối hợp. Ở các mônmang tính thực hành, hình thành kĩ năng thì giảng dải không thể chiếm ưu thế.Thay vào đó là nhóm phối hợp, làm mẫu… Chính phương pháp theo cách hiểulà một hệ thống các nguyên tắc dạy học đã lựa chọn cách thức và mức độ ápdụng cách thức ấy. Ngược lại, chính các cách thức cụ thể sẽ góp phần đạt đượcmục tiêu định trước trong nguyên tắc dạy học. Ví dụ, khi xác định lấy người họclà trung tâm, các hoạt động phải xoay quanh người học, phát huy cao độ tính chủđộng của người học, tạo sự tương tác hai chiều giữa người dạy và người học và40KỶ YẾU HỘI NGHỊ KHOA HỌC “ĐỔI MỚI PHƯƠNG PHÁP GIẢNG DẠY ĐẠI HỌC” 2009giữa người học với nhau. Vì thế, cách thức đọc-chép gây thụ động cho ngườihọc sẽ đóng vai trò thứ yếu. ngược lại những cách thức như phối hợp, thảo luận,đặt câu hỏi … sẽ góp phần đạt được mục tiêu đề ra hiệu quả hơn. Làm khác đi,sẽ không có hiệu quả. Đó chính là sự gắn bó giữa phương pháp với cách hiểu 1và phương pháp với cách hiểu 2. II.1. Khi đặt vấn đề phải đổi mới phương pháp dạy học, chúng ta đã mặcnhiên công nhận những khả năng sau đây: a. Phương pháp dạy học hiện tại đã lạc hậu, không thể đáp ứng được yêu cầu thực hiện mục tiêu đã đề ra và cần phải có một phương pháp dạy học khác tốt hơn, phù hợp hơn để có thể đạt được mục tiêu ấy. b. Một hoặc một số thành tố của phương pháp dạy học hiện nay đã lạc hậu ...