CHẨN ĐOÁN, ĐIỀU TRỊ TẮC ĐỘNG MẠCH MẠC TREO

Tắc nghẽn động mạch mạc treo tràng trên (ĐMMTTT) cấp đã được mô tả lần đầu tiên từ năm 1875(1), nguyên nhân thường gặp là huyết khối và thuyên tắc ĐMMTTT, chiếm khoảng 60-70% các trường hợp(15,35). Xuất độ của bệnh thiếu máu mạc treo cấp chiếm khoảng 0,1% tổng số bệnh nhân nhập viện và có xu hướng tăng lên dần(5,22,34).
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
CHẨN ĐOÁN, ĐIỀU TRỊ TẮC ĐỘNG MẠCH MẠC TREO CHẨN ĐOÁN, ĐIỀU TRỊ TẮC ĐỘNG MẠCH MẠC TREO Tắc nghẽn động mạch mạc treo tràng trên (ĐMMTTT) cấp đã được mô tảlần đầu tiên từ năm 1875(1), nguyên nhân thường gặp là huyết khối và thuyên tắcĐMMTTT, chiếm khoảng 60-70% các trường hợp(15,35). Xuất độ của bệnh thiếumáu mạc treo cấp chiếm khoảng 0,1% tổng số bệnh nhân nhập viện và có xuhướng tăng lên dần(5,22,34). Chẩn đoán thiếu máu mạc treo cấp rất cần thiết nhưng cũng là một thách đốtrên lâm sàng, chẩn đoán sớm trước khi ruột hoại tử và điều trị thích hợp sẽ giúp hạthấp tỉ lệ tử vong sau mổ. Việc chẩn đoán sớm gặp nhiều khó khăn do triệu chứnglâm sàng không điển hình và các xét nghiệm thường quy thường không đặc hiệu đểchẩn đoán. Vì khả năng chịu đựng thiếu máu của ruột kém (chỉ 120-180 phút)(19), dovậy đòi hỏi phải chẩn đoán nhanh và chính xác để có hướng điều trị thích hợp, monggiảm được tỉ lệ tử vong cho bệnh nhân(5,22,34). Mặc dù đã có nhiều cải thiện trong chẩn đoán nhờ áp dụng các phương tiệnchẩn đoán hiện đại, kèm với việc phối hợp các phương pháp điều trị nội khoa, canthiệp nội mạch và phẫu thuật trong tắc động mạch mạc treo, nhưng tỉ lệ tử vongcủa các nghiên cứu gần đây vẫn còn cao, khoảng 70-90%(20,36). Vì vậy, chúng tôimuốn điểm lại y văn về vấn đề chẩn đoán và điều trị tắc động mạch mạc treo. Phân loẠi Thiếu máu mạc treo được định nghĩa là một tình trạng tưới máu không đủcho nhu cầu chuyển hoá của bất cứ cơ quan chính yếu nào được cung cấp máu bởituần hoàn mạc treo bao gồm dạ dày, gan, túi mật và tụy, lách, ruột non, đạitràng(26). Về kinh điển, thiếu máu mạc treo được phân loại theo 4 nhóm nguyênnhân đó là thuyên tắc (embolus) động mạch mạc treo tràng trên (ĐMMTTT),huyết khối (thrombosis) ĐMMTTT, thiếu máu mạc treo không do tắc nghẽn (non -occlusive mesenteric ischaemia) và huyết khối tĩnh mạch mạc treo (Hình 1). Đốivới thiếu máu đại tràng do bởi thiếu máu động mạch mạc treo tràng dưới (viêm đạitràng thiếu máu) hoặc sự chèn ép ruột từ bên ngoài cùng với sự tạo huyết khối tĩnhmạch mạc treo thứ phát thì có sự khác biệt cả về mặt nguyên nhân và biểu hiệnlâm sàng(2,5). Ở bài này chúng tôi chỉ đề cập đến tắc ĐMMTTT cấp do thuyên tắc hayhuyết khối. Hình 1: Phân loại thiếu máu ruột(16). LỊch sỬ Tắc nghẽn ĐMMTTT cấp do thuyên tắc hay huyết khối (tắc ĐMMTTTcấp) được thừa nhận như là một nguyên nhân gây ra thảm kịch từ ổ bụng dẫn đếntử vong từ năm 1875, khi Litten dựa trên những nghiên cứu thực nghiệm kinh điểnvề những hậu quả của việc thắt mạch máu mạc treo. Sự hồi phục sau khi cắt ruộthoại tử do tắc mạch máu mạc treo đã được Elliot báo cáo lần đầu năm 1895. Toànbộ các bệnh nhân được cứu sống do tắc mạch máu mạc treo được báo cáo trong yvăn tăng dần từ 24 trường hợp vào năm 1921 (Klein) lên đến 217 trường hợp vàonăm 1953 (Mersheimer). Lấy huyết khối làm tái lưu thông mạch máu ruột thành công trong thuyêntắc ĐMMTTT cấp được Klass thực hiện lần đầu tiên năm 1951, nhưng sau đóbệnh nhân này đã tử vong do nhồi máu cơ tim cấp. Stewart báo cáo một trườnghợp phẫu thuật lấy huyết khối kèm với cắt bỏ 50 cm hồi tràng được thực hiệnthành công năm 1951 và bệnh nhân nam, 65 tuổi này được cứu sống thêm 5 năm.Trường hợp đầu tiên cắt bao trong động mạch và làm cầu nối động mạch chủ –động mạch mạc treo trong cấp cứu được thực hiện thành công lần lượt vào năm1958 (Shaw) và năm 1973 (Ribet). Truyền thuốc ly giải huyết khối vào động mạchmạc treo chọn lọc, phối hợp streptokinase và heparin, đã được thực hiện thànhcông lần đầu tiên năm 1979 (Jamieson) và bệnh nhân này được xuất viện màkhông cần mổ bụng(1,3). XuẤt đỘ Dựa trên các nghiên cứu hồi cứu của các loạt bệnh lâm sàng đã cho thấyrằng bệnh thiếu máu mạc treo cấp là ít gặp, chiếm khoảng 0,1% tổng số bệnh nhânnhập viện và có xu hướng tăng lên dần(5,22,34). Trong các nghiên cứu gần đây tuổi trung bình của bệnh nhân mắc bệnh nàylà 67-68 tuổi, và phụ nữ có xuất độ cao hơn, chiếm khoảng 56-70%(10,12,28). Bảng 1: Các báo cáo gần đây về thiếu máu mạc treo cấp Tác N Dân T S T % % %giả số uổi TB ố BN gian N tắc TV mổ ăm cứu ĐM cấp Mỹ Edw 2 6 7 19 1 6 1ards 003 8 6 99-2000 00 2 00 Tác N Dân T S T % % %giả số uổi TB ố BN gian N tắc TV mổ ăm cứu ĐM ...