Chấn thương ở người cao tuổi

Sự gia tăng số người cao tuổi (NCT), đồng nghĩa với sự gia tăng chấn thương ở người cao tuổi (CTNCT). Cấp cứu CTNCT cần tiến hành đồng loạt các thương tổn trên nền tảng nhiều bệnh tật của họ, cũng như cần áp dụng các điều trị đặc hiệu cho NCT. Nguyên nhân NCT bị chấn thương thường do các nguyên nhân như ngất vì tụt huyết áp, hạ đường huyết, thiếu oxy…
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Chấn thương ở người cao tuổi Chấn thương ở người cao tuổiSự gia tăng số người cao tuổi (NCT), đồng nghĩa với sựgia tăng chấn thương ở người cao tuổi (CTNCT). Cấpcứu CTNCT cần tiến hành đồng loạt các thương tổntrên nền tảng nhiều bệnh tật của họ, cũng như cần ápdụng các điều trị đặc hiệu cho NCT.Nguyên nhânNCT bị chấn thương thường do các nguyên nhân như ngấtvì tụt huyết áp, hạ đường huyết, thiếu oxy… do tai nạn giaothông. Giống như ở trẻ em, NCT bị ngược đãi chấn thươnglà vấn đề đáng lưu ý, họ cũng dễ bị chấn thương khi đánhnhau. Đặc biệt, té ngã thường gặp ở lứa tuổi 65 - 75… NCTbị bệnh tật cũng nhiều khi dẫn đến chấn thương. Vấn đềtiền sử bệnh của họ cần được khai thác chính xác. Việc hỏibệnh cần theo thứ tự các thông tin về chấn thương, tiền sửbệnh, thuốc họ đang dùng, các hiện tượng dị ứng gần đây.Các thông tin này có thể thu được từ: gia đình, thầy thuốcgia đình, người nhận bệnh đầu tiên… Dấu hiệu sinh tồn ởCTNCT cần được theo dõi sát, trong cấp cứu cần cảnh giácvới nhịp tim “bình thường” ở CTNCT. Nhịp tim bìnhthường khi đang diễn tiến với tình trạng đau, hạ huyết áp,sợ hãi, có thể sự bình thường này sẽ thay đổi đột ngột đểtrở thành “không bình thường”. Các dược chất ß – blocancó thể che dấu nhịp tim nhanh, làm chậm trễ hồi sức cấpcứu. Người cao tuổi dễ bị chấn thương trong sinh hoạt hàng ngàyThay đổi bệnh lý giải phẫu ở người lớn tuổi làm khó khăncấp cứu, hồi sức ban đầu, cũng như làm tăng tỷ lệ tử vong,tàn phế. Cần lưu ý việc sử dụng răng giả, thoái hóa cột sốngcổ, viêm khớp thái dương hàm, các thương tổn ở CTNCTnhư chấn thương chỉnh hình, chấn thương đầu nhẹ nhiềukhi không quá trầm trọng của hồi sức ban đầu nhưng nhữngvấn đề này sẽ hợp lại, dẫn tới tử vong, thương tật sau này.Vì vậy sự ổn định ở CTNCT có thể sụp đổ mà không cómột cảnh báo nào.Các chấn thươngChấn thương đầu: đánh giá tri giác ở NCT thường dễ sailầm và rất khó khi họ có sa sút trí tuệ, suy nhược của tuổigià.Máu tụ ngoài màng cứng: ít gặp ở NCT, họ thường có máutụ dưới màng cứng, đặc biệt máu tụ dưới màng cứng mạntính “xuất hiện vài tuần, vài tháng sau chấn thương”. Nênlàm CT não cho tất cả chấn thương đầu ở NCT, họ cầnđược theo dõi ở chuyên khoa chấn thương thần kinh khi bịchấn thương cũng như một thời gian sau khi ra viện.Chấn thương cột sống cổ ở NCT khác người trẻ, họ thườngbị thương tổn ở cột sống cổ C1 và C2. Khi NCT bị chấnthương có than đau cổ, họ cần được bất động cổ ngay, chođến khi họ được chẩn đoán cổ, cột sống không bị gì. Thoáihóa cột sống cổ có thể che giấu xương nứt trên X-quangthường nên làm CT hay MRI. Chấn thương ngực, chấnthương kín có thể làm gãy xương sườn do sự thoái hóaxương ở NCT. Đau do gãy xương sườn, cùng với sự suygiảm về hô hấp ở NCT sẽ dẫn tới các biến chứng phổi. Cácchấn thương nặng như: tràn khí màng phổi, dập phổi, mảngsườn di động, chấn thương tim sẽ dẫn đến mất bù trong hồisức. Phân tích khí máu động mạch cần làm sớm để đánh giáchức năng phổi.Chấn thương bụng: khám bụng ở NCT rất khác biệt vớingười trẻ. Khi khám lâm sàng, thấy bụng rất bình thường,nhưng việc theo dõi một tổn thương trong ổ bụng vẫn cầnquan tâm tiếp tục, khi có kèm theo gãy khung chậu, xươngsườn xuất hiện ở chấn thương NCT.Ở bệnh nhân NCT có mổ bụng, việc dính các tạng trongbụng là yếu tố nguy hiểm khi chọc dò ổ bụng. Nếu siêu âmcó máu ổ bụng, nên cho họ làm CT có cản quang, đây làmột chẩn đoán giá trị. Cần chú ý sự mất nước và chất cảnquang có ảnh hưởng tới chức năng thận, vì có khi bệnhnhân có sự tăng mất nước do họ dùng thuốc lợi tiểu trướcđó. Vấn đề hạ thể tích và chất cản quang làm trầm trọngbệnh lý thận.Chấn thương chỉnh hình: gãy xương dài như xương đùi,xương chày, xương cánh tay làm mất cử động, hậu quảgiảm sự tự sinh hoạt ở NCT. Gãy đầu dưới xương trụ vàgãy cổ phẫu thuật xương cánh tay do té ngã có chống tay,cùi chỏ. Họ có dấu hiệu đau tại chỗ, sưng nề, bầm tím khicó dấu hiệu của các thương tổn trên cần mời các chuyênkhoa chỉnh hình sớm để điều trị - cố định...Điều trịCung cấp đủ oxygen là mục tiêu bắt buộc thực hiện. Đặtnội khí quản, thở máy hỗ trợ nên làm ở bệnh nhân có chấnthương nặng, nhiều thương tổn, nhịp thở hơn 40 lần/phút;PaO2 dưới 60mmHg, PaCO2 lớn hơn 50 mmHg. Hồi sứctích cực - đầy đủ ngay từ đầu nếu không họ sẽ nhanh chóngmất bù với các loại hồi sức tiếp theo. Truyền dung dịch keovào hồng cầu ngay từ giai đoạn đầu chấn thương NCT. VìNCT có nguy cơ tổn thương nặng ở mạch vành và não cũngnhư việc thiếu máu ở các cơ quan quan trọng khi họ bị tụthuyết áp. Truyền dung dịch keo và hồng cầu sớm giúp cungcấp đủ oxygen và giảm nguy cơ thiếu máu các bộ phậnquan trọng. Theo dõi xâm lấn như theo dõi các thông sốtrong động mạch và việc đo áp lực động mạch phổi bờ nênlàm, giúp đánh giá tình trạng huyết động học của bệnhnhưng đồng thời tránh việc điều trị quá chậm. Các xétnghiệm này cung cấp thông tin rất sớm về huyết động học;xác định các sốc tiềm ẩn, giới hạn của tụt huyết áp, ngănngừa các suy cơ quan; chúng cũng giúp theo dõi bệnh nhântốt hơn...Việc theo dõi này có hiệu quả khi biết oxygen được cungcấp đủ qua aole loading và inottropicneppont. Các xétnghiệm nên làm ở phòng cấp cứu. Bệnh nhân cao tuổi bịchấn thương tim nên chụp X-quang ngực cột sống cổ,khung chậu, siêu âm bụng, các xét nghiệm cần thiết khitheo dõi ở kỳ hai. Nếu cần nên làm CT não và bụng để chẩnđoán thương tổnPGS.TS.BS. DƯƠNG MINH MẪN ...