CHẤT CẢN QUANG ĐƯỢC SỬ DỤNG TRONG CHỤP HÌNH ẢNH

Professeur Olivier Clément, Service radiologie et imagerie médicale, Hopital européen Georges-Pompidou (Paris) Các chất cản quang (produits de contraste) là những loại thuốc được tiêm vào trong cơ thể để làm gia tăng sự thấy rõ một mô đối với môi trường chung quanh nó. Việc sử dụng các thuốc cản quang, phối hợp với những cải thiện ngoạn mục của các máy scanner và IRM trong mười năm qua, cho phép thấy được những chi tiết mà trước đó không được thấy rõ và làm cho việc tính toán các chỉ dấu hữu ích để theo dõi điều...
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
CHẤT CẢN QUANG ĐƯỢC SỬ DỤNG TRONG CHỤP HÌNH ẢNH CHẤT CẢN QUANG ĐƯỢC SỬ DỤNG TRONG CHỤP HÌNH ẢNHProfesseur Olivier Clément, Service radiologie et imagerie médicale,Hopital européen Georges-Pompidou (Paris)Các chất cản quang (produits de contraste) là những loại thuốc được tiêmvào trong cơ thể để là m gia tăng sự thấy rõ một mô đối với môi trườngchung quanh nó. Việc sử dụng các thuốc cản quang, phối hợp với những cảithiện ngoạn mục của các máy scanner và IRM trong mười năm qua, chophép thấy được những chi tiết mà trước đó không được thấy rõ và làm choviệc tính toán các chỉ dấu hữu ích để theo dõi điều trị trở nên khả dĩ. Khoảngmột nửa các scanner và 1/3 các IRM được thực hiện “với tiêm chất cảnquang”, hoặc 1,5 triệu lần tiêm mỗi năm ở Pháp. Trong scanner và chụp hìnhảnh bằng tia X, ta sử dụng những chất cản quang chứa iode (produit iodé),làm cho chúng được thấy rõ dưới dạng một tín hiệu trắng trên hình ảnh.Trong IRM, ta sử dụng những chất cản quang có chất cơ bản là gadolinium,làm gia tăng sự phóng thích proton từ nước, điều này được thể hiện bằng sựhóa trắng của một phần của hình ảnh. Độ dung nạp nói chung là rất tốt,nhưng vài tác dụng phụ có thể xảy ra: với những chất cản quang chứa iode,những biểu hiện hiền tính thuộc loại những cơn phừng mặt hoặc nôn là hiếmxảy ra.Những phản ứng dị ứng lại còn hiếm hơn và được thể hiện bởi những triệuchứng khác nhau, đi từ nổi mày đay đơn thuần đến phù mặt, với cơn hen phếquản và choáng phản vệ. Ý niệm phản ứng dị ứng sau khi tiêm chất cảnquang chứa iode là rất được công chúng biết đến, vì lẽ mọi người đều biết từngữ “dị ứng với iode”. Từ ngữ này cần phải được bỏ đi bởi vì nó pha trộn 3ý niệm khác nhau: dị ứng với cá, hay với loài tôm cua và dị ứng với các sảnphẩm biển là những dị ứng thức ăn không có liên quan gì với iode cũng nhưvới những thuốc cản quang, dị ứng với các chất sát trùng da chứa iode vànhững biểu hiện dị ứng đối với các chất cản quang chứa iode được dùngtrong quang tuyến. Không có phản ứng chéo giữa 3 loại dị ứng này, điều nàycó nghĩa rằng ta có thể bị dị ứng đối với các con hàu (huitre) mà không bị dịứng đối với các chất cản quang chứa iode.Một bệnh nhân có một dị ứng thật sự đối với một chất cản quang chứa iodesẽ sinh ra một phản úng nếu ta tiêm trở lại vào cùng bệnh nhân chất cảnquang này. Vậy điều rất quan trọng là xác định đặc điểm một phản ứng dịứng khi nó xuất hiện để biết một cách chính xác loại chất nào phải bị chốngchỉ định và loại nào có thể tiêm mà không gây nguy cơ, nếu cần. Chúng tôiđã thiết lập một mạng lưới công tác với các thầy thuốc chuyên khoa dị ứng,chuyên môn trong dị ứng thuốc để có thể gởi cho họ những bệnh nhân nàyvà cho thực hiện những trắc nghiệm thích hợp.SUY THẬNMột nguy cơ khác được sự chú ý của các thầy thuốc quang tuyến là nguy cơsuy thận xảy ra trong hai ngày sau khi tiêm chất cản quang chứa iode,thường xảy ra ở những bệnh nhân đã có một bệnh thận, đặc biệt là biếnchứng của bệnh đái đường. Ở đây nguy c ơ là làm biến đổi một chức năngthận vốn đã mỏng manh. Sự ngăn ngừa được thực hiện bằng cach cho uốngbù nước đúng đắn (phải uống nhiều nước hôm trước và sau khi thăm khám)với một nước khoáng chứa sodium và bicarbonate. Sự uống bù nước nàyphải được quy định vào lúc lấy hẹn. Với những biện pháp thận trọng này, vàvới sự cân nhắc lợi ích/nguy cơ do việc tiêm chất cản quang chứa iode, tầnsố xuất hiện một suy thận trở nặng sau khi chụp scanner với tiêm chất cảnquang bằng đường tĩnh mạch là thấp, khoảng vài trường hợp đối với mộttrăm bệnh nhân. Ở những bệnh nhân có tiền sử tăng nă ng tuyến giáp, việctiêm các chất cản quang chứa iode có thể làm rối loạn chức năng của tuyếngiáp trong những tuần lễ sau khi thăm khám. Các chất cản quang trong IRMcó chất cơ bản là gadolinium từ lâu đã được xem như ít độc tính hơn cácchất cản trong chứa iode được sử dụng lúc làm scanner. Còn về dị ứng, sựxuất hiện những phản ứng nhẹ có thể còn ít xảy ra hơn, nhưng có khả năngxuất hiện một choáng phản vệ nghiêm trọng. Những trường hợp chết ngườiđã được mô tả với tất cả các chất cản quang, nhưng ta có thể nói rằng xácsuất là vô cùng thấp, dưới nguy cơ tai nạn nghiệm trọng xảy ra khi ta cầm láixe hơi. Điều đó hàm ý rằng toàn thể nghề nghiệp quang tuyến đ ược đào tạovà huấn luyện để phản ứng với biến cố tai nạn nghiêm trọng có thể xảy ranày, cũng như toàn bộ nhân viên y tế của các trung tâm y tế và các khoachụp hình ảnh.Những thuốc cản quang gadolinium cũng có thể có một tác dụng có hại lênthận, nguy cơ chỉ có trong trường hợp suy thận nghiêm trọng, thường nhất lànoi những bệnh nhân được thẩm tích hay được theo dõi ở khoa thận. Lạinữa, việc tiêm chất cản quang phải được suy nghĩ và liều lượng sẽ được giớihạn.NHỮNG LỜI KHUYẾN NGHỊHiệp hội quang tuyến Pháp ban hành những lời khuyến nghị cho thực hành.Hội nêu rõ những điều thận trọng cần phải tuân thủ trong tất ...