Chỉ số tụ cư (Agglomeration Index) trong quá trình nghiên cứu đô thị hóa ở Việt Nam

Bài viết này nêu ra những vấn đề khó khăn và trở ngại trong quá trình nhiên cứu đô thị hóa do dữ liệu về đô thị hóa dễ bị sai lệch, chưa thống nhất về quan niệm/định nghĩa “đô thị”, cũng như còn mang nặng yếu tố hành chính – chính trị. Từ đó, bài viết nêu ra những ưu điểm của công cụ Agglomeration Index – AI (tạm dịch “chỉ số tụ cư”) để định lượng mức độ tập trung đô thị. Mời bạn đọc tham khảo.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Chỉ số tụ cư (Agglomeration Index) trong quá trình nghiên cứu đô thị hóa ở Việt NamTạp chí KHOA HỌC ĐHSP TP HCM Phạm Đỗ Văn Trung_____________________________________________________________________________________________________________ CHỈ SỐ TỤ CƯ (AGGLOMERATION INDEX)TRONG QUÁ TRÌNH NGHIÊN CỨU ĐÔ THỊ HÓA Ở VIỆT NAM PHẠM ĐỖ VĂN TRUNG* TÓM TẮT Dữ liệu về đô thị hóa (ĐTH) dễ bị sai lệch do chưa thống nhất về quan niệm/địnhnghĩa “đô thị”, cũng như còn mang nặng yếu tố hành chính – chính trị. Khó khăn này gâynhiều trở ngại trong quá trình nghiên cứu ĐTH. Từ thực tiễn trên, TS. Hirotsugu Uchidavà TS. Andrew Nelson đã nghiên cứu và đề xuất Agglomeration Index – AI (tạm dịch “chỉsố tụ cư”) để định lượng mức độ tập trung đô thị. Ưu điểm của công cụ này là phản ánhĐTH “thực” hơn và phi hành chính. Vận dụng chỉ số tụ cư – AI nghiên cứu ĐTH ở ViệtNam có nhiều ý nghĩa thực tiễn. Tuy nhiên, cần lưu ý trong quá trình lựa chọn các ngưỡnggiá trị tính toán để phù hợp nhất với địa bàn nghiên cứu. Từ khóa: đô thị hóa, chỉ số tụ cư, tập trung đô thị, tiêu chuẩn, số dân đô thị, mật độdân cư, thời gian di chuyển. ABSTRACT Agglomeration index in studying the process of urbanization in Viet Nam Database of urbanization is easily misunderstood because of both inconsistence indefinition of what urban is and administrative - political elements. This issue causes manydifficulties for studying the process of urbanization. Therefore, Dr. Hirotsugu Uchida andDr. Andrew Nelson studied and proposed the concept of agglomeration index (AI) tomeasure the level of urban condensability. The advantage of this tool is that reflectsurbanization more realistic and non - administrative. Applying the AI index to study theprocess of urbanization in Viet Nam is practical. However, we should be careful in theprocess of selecting the calculating value thresholds for being the most appropriate in aspecific area. Keywords: urbanization, agglomeration index, urban condensability, standard, urbanpopulation, population density, moving time.1. Đặt vấn đề và nhiều nước sử dụng 2 chỉ tiêu “số dân Đô thị hóa (ĐTH) là quá trình kinh đô thị” và “tỉ lệ thị dân” để đánh giá trìnhtế - xã hội đa chiều, đa diện, thu hút sự độ, nhịp độ ĐTH. Tuy nhiên, khó khănquan tâm của nhiều nhà khoa học trên thế lớn nhất có thể làm sai lệch kết quả địnhgiới. Do có nhiều quan niệm, định nghĩa lượng ĐTH chính là yếu tố hành chính –về “đô thị”, “đô thị hóa” nên cách đánh chính trị (trong quá trình xác định số dângiá, lượng hóa quá trình này gặp rất nhiều đô thị).khó khăn và thiếu sự thống nhất. Do vậy, với sự tài trợ của Ngân Hiện nay, Liên Hiệp Quốc (LHQ) hàng Thế giới, TS. Hirotsugu Uchida và TS. Andrew Nelson đã nghiên cứu và đề * ThS, Trường Đại học Sư phạm TP HCM xuất Agglomeration Index – AI (tạm dịch 87Tạp chí KHOA HỌC ĐHSP TP HCM Số 29 năm 2011_____________________________________________________________________________________________________________“chỉ số tụ cư”) để định lượng mức độ tập thị trường đủ lớn, khả năng tiếp cận cáctrung đô thị, một thước đo quá trình ĐTH yếu tố đầu vào và thị trường dễ dàng đểmới (được Ngân hàng Thế giới sử dụng phát huy hiệu quả tích tụ sản xuất đượctrong Báo cáo phát triển Thế giới năm đặc trưng bởi 3 chỉ dấu chính: (a) quy mô2009 – Tái định dạng Địa kinh tế). dân số, (b) mật độ dân cư và (c) thời gian2. Giới thiệu chỉ số tụ cư di chuyển. Trên cơ sở lí thuyết kinh tế(Agglomeration Index – AI) tích tụ, quy mô và mật độ dân cư cao2.1. Nội dung biểu trưng cho “độ dày” của thị trường và Chỉ số tụ cư – AI được tính trên cơ thời gian di chuyển đại diện cho khả năngsở tỉ lệ số dân đô thị so với tổng dân số tiếp cận thị trường và phí vận chuyểncủa địa bàn nghiên cứu. Tuy vậy, số dân thấp. Cụ thể hơn, chỉ dấu a dùng để lựađô thị được xác định không phụ thuộc chọn những điểm định cư có quy mô dânvào định nghĩa thế nào là một đô thị (vốn số đủ lớn, xác định điểm trung tâm; chỉkhông đồng nhất) và ...