Chiêng đồng

Tham khảo tài liệu chiêng đồng, văn hoá - nghệ thuật, âm nhạc phục vụ nhu cầu học tập, nghiên cứu và làm việc hiệu quả
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Chiêng đồng Chiêng đồngChiêng đồng (hay còn gọi là cồng) là loại nhạc khí rất thông dụng ở nước ta từ rất lâuđời. Vào thời Hùng Vương, chiêng đồng đã được phổ biến trong dân gian. Trên các trốngđồng cổ nhất như Ngọc Lũ, Hoàng Hạ... cách đây gần ba nghìn năm có khắc hình ngườiđánh chiêng trong những nhà sàn thấp mái, hình vòng cung, mỗi dàn có từ tám đến mườichiêng. Người đánh chiêng đứng giữa hai dàn chiêng, hai tay cầm hai dùi đánh chiêngtreo ở hai bên. Đáng chú ý là người đánh chiêng ở đây mặc váy có vạt tỏa ra hai bên,chứng tỏ đó là một phụ nữ. Bên cạnh những người đánh chiêng là những người phụ nữthổi khèn, hát múa... Điều đó nói lên vai trò phụ nữ rất quan trọng trong lĩnh vực âm nhạcvà ca múa lúc bấy giờ.Nhiều dân tộc ở nước ta hiện nay hãy còn sử dụng chiêng rất phổ biến. Ơở người Kinhchiêng thường chỉ được dùng riêng hoặc đi kèm với trống cái dùng điểm nhịp trong nghilễ đình đám ngày xưa. Trước cách mạng Tháng Tám, vùng Bắc Ninh còn có câu ca catụng ba thứ nhạc khí lớn có tiếng ở vùng này, và cũng là những thứ nhạc khí lớn ở miềnBắc nước ta: trống Chờ, chiêng Chõ, mõ Phù Lưu (làng Chờ thuộc huyện Yên Phong,làng Chõ và làng Phù Lưu thuộc huyện Từ Sơn, tỉnh Bắc Ninh cũ, nay là tỉnh Hà Bắc).Khác với người Kinh, người Mường và các dân tộc Tây Nguyên thường dùng chiêng cảbộ gồm nhiều chiếc lớn nhỏ khác nhau. Hiện nay, chúng ta vẫn chưa tập hợp được đủ,các chiêng đồng theo bộ của nó, nhưng những dàn chiêng ít nhất cũng có từ năm chiếctrở lên. Có bộ chiêng dùng để đánh giai điệu. Có bộ dùng đệm từ nhỏ đến to, từ trầm đếncao, chủ yếu dùng trong các ngày hội hè vui chơi. Rất đáng chú ý là nhiều dàn chiêngMường hiện đại vẫn còn giữ được đủ bộ tám chiếc vốn có từ thời Hùng Vương. Lý thúhơn nữa là trong các ngày hội của đồng bào Mường, người đánh chiêng cũng là phụ nữ.Những bộ chiêng, cồng có đinh âm là những cơ sở quan trọng rất cần thiết cho việcnghiên cứu hòa thanh của ngành âm nhạc Việt Nam.Chiêng đồng thường là thứ nhạc khí dùng trong hội hè dân gian, nhưng cũng dùng làmhiệu lệnh trong làng xã khi có những việc hệ trọng xảy ra như cháy, trộm cướp, vỡ đê,v.v... Có khi chiêng đồng trở thành vũ khí lợi hại thúc giục các chiến sĩ xông ra chiến đấutiêu diệt kẻ thù. Vùng Thanh Hóa còn truyền thuyết về chiến công lịch sử của Bà Triệuvà câu ca dao:Ru con, con ngủ cho lànhĐể mẹ gánh nước rửa bành con voiMuốn coi lên núi mà coiCoi bà Triệu tướng cưỡi voi đánh cồng!Trong phòng trưng bày các phong trào nông dân khởi nghĩa thế kỷ XVIII của viện Bảotàng lịch sử có một cái chiêng đồng rất quý. Đó là cái chiêng của nghĩa quân NguyễnDanh Phương (tức Quận Hẻo) dùng làm hiệu lệnh chiêu tập và cổ vũ quân sĩ chống lạibọn phong kiến thối nát Lê Trịnh. Chiêng này có đường kính 56 cm, thành chiêng cao 9,5cm. Mặt chiêng hơi lõm xuống, ở giữa chiêng có một núm tròn dẹt đường kính 11,5 cm,núm chiêng cao 6,5 cm. Chiêng này tìm được ở Vực Tắm Voi vùng Thanh Lanh, NgọcBội nay thuộc xã Trung Mỹ huyện Bình xuyên tỉnh Vĩnh Phú là khu căn cứ của nghĩaquân Danh Phương.Đầu năm 1744, lực lượng nghĩa quân tập hợp quanh tiếng chiêng đồng của Quận Hẻo đãlớn mạnh tới hơn mười nghìn người. Nghĩa quân đã xây dựng khu căn cứ Ngọc Bội,Thanh Lanh ở chân núi Tam Đảo (Vĩnh Phú) và kiểm soát một vùng rộng lớn gồm phầnđông bắc trấn Sơn Tây, một phần trấn Thái Nguyên và Tuyên Quang (tương đương vớivùng đất của các tỉnh Vĩnh Phú, Hà Sơn Bình, Hà Tuyên và Bắc Thái ngày nay). Với lựclượng lớn mạnh và khu căn cứ rộng lớn đó, Nguyễn Danh Phương đã chống lại tập đoànphong kiến phản động Lê Trịnh trong suốt mười năm.Tiếng chiêng đồng của nghĩa quân Nguyễn Danh Phương đã ngân vang trong những ngàyluyện quân, trong các dịp hội xuân, đặc biệt là những hội chiến thắng. Có thể nói, tiếngchiêng của nghĩa quân đã trở thành tiếng nhạc vui mừng, ca ngợi chiến thắng. Nhưng vaitrò của chiêng đồng Thanh Lanh không chỉ có thế. Theo truyền thuyết mà nhân dân địaphương kể lại thì tiếng chiêng đồng đã trở thành hiệu lệnh kêu gọi quân sĩ tiến công khiquân phong kiến họ Trịnh vây hãm. Tiếng chiêng thiêng liêng đã thôi thúc, giục giã nghĩaquân làm phấn chấn tướng sĩ của Quận Hẻo trong hơn mười năm.Tómlại, chiêng đồng là một loại nhạc cụ gõ của dân tộc ta đã được truyền tụng từ mấynghìn năm nay. Hiện nay, các đoàn văn công, đặc biệt là Đoàn ca nhạc dân tộc trungương đang từng bước nghiên cứu đưa cồng này lên sân khấu. Vừa qua, Ty văn hóa HàSơn Bình cũng đã tổ chức Hội cồng mùa xuân của đồng bào Mường nhằm nghiên cứu,cải biên để phát huy tác dụng tích cực của loại nhạc cụ truyền thống dân tộc này, để gópphần vào việc xây dựng nền văn hóa, văn nghệ mới của nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩaViệt Nam. ...