Chính sách đất đai và vấn đề quản lý rừng cộng đồng

Bài viết trình bày đôi nét về chính sách đất đai, vấn đề quản lý rừng cộng đồng và đưa ra một số vấn đề khuyến nghị để khắc phục và quản lý tài nguyên rừng tốt hơn. Mời các bạn tham khảo!
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Chính sách đất đai và vấn đề quản lý rừng cộng đồngBµi 17ChÝnh s¸ch ®Êt ®ai vµ vÊn ®Ò qu¶n lý rõng céng ®ångTiÕn sÜ TrÇn §øc ViªnPhã HiÖu tr−ëng Tr−êng §¹i häc n«ng nghiÖp I-Hµ NéiChiÕn l−îc qu¶n lý tµi nguyªn rõng vµ ®Êt rõng ®· tõ nhiÒu thËp kû nay ®−îc Nhµ n−íc ®ÆcbiÖt quan t©m. Cïng víi mçi h×nh thøc qu¶n lý tµi nguyªn, Nhµ n−íc còng ban hµnh kÌm theo ®ãlµ c¸c chÝnh s¸ch, ch−¬ng tr×nh nh»m h−íng dÉn, chØ ®¹o vµ ®Þnh h−íng cho sù ho¹t ®éng cñanh÷ng h×nh thøc nµy. Tuy nhiªn, do nhiÒu nguyªn nh©n, c¸c h×nh thøc qu¶n lý ®−îc Nhµ n−íc ®Òra ®· lÇn l−ît béc lé nh÷ng h¹n chÕ, tõ m« h×nh qu¶n lý Nhµ n−íc tËp trung ®Õn hîp t¸c x· råiqu¶n lý t− nh©n. Tµi nguyªn, ®Æc biÖt lµ tµi nguyªn rõng, dï vÒ tû lÖ che phñ cã t¨ng lªn trongnh÷ng n¨m gÇn ®©y, nh−ng nh÷ng chiÕn l−îc qu¶n lý tµi nguyªn nµy l¹i kh«ng sinh lîi cho cuécsèng cña ng−êi d©n sèng ë vïng cao - vèn lµ n¬i ®−îc rõng ®¹i ngµn che phñ.Cã mét h×nh thøc qu¶n lý tµi nguyªn kh¸c vèn ®· tån t¹i tõ rÊt l©u trong c¸c céng ®ång d©ntéc thiÓu sè vïng cao vµ ®−îc chøng minh lµ rÊt hiÖu qu¶ kh«ng nh÷ng trong qu¶n lý, b¶o tån vµph¸t triÓn tµi nguyªn, mµ cßn rÊt phï hîp víi tr×nh ®é qu¶n lý, v¨n ho¸ truyÒn thèng vµ ®¶m b¶onguån sèng/sinh kÕ cña ng−êi d©n ®Þa ph−¬ng. Nh−ng cho ®Õn nay, h×nh thøc qu¶n lý tµi nguyªnnµy vÉn ch−a ®−îc c«ng nhËn mét c¸ch chÝnh thøc trªn c¬ së ph¸p lý vµ ch−a ®−îc ®¸nh gi¸ thËtsù ®óng møc. Chóng t«i muèn mäi ng−êi nh×n l¹i vÊn ®Ò nµy ®Ó cïng suy ngÉm vµ t×m ra mét lèi®i...I. §«i nÐt vÒ chÝnh s¸ch ®Êt ®aiTõ sau ngµy ®Êt n−íc thèng nhÊt cho ®Õn nay, liªn tôc trong nhiÒu thËp niªn, diÖn tÝch rõngcña ViÖt Nam lu«n bÞ gi¶m, tõ 42% n¨m 1943 xuèng cßn 36% n¨m 1973 vµ 23% n¨m 1991(Poffenberger, 1998). DiÖn tÝch rõng nguyªn sinh chØ cßn chiÕm 6% diÖn tÝch ®Êt ®ai cña ViÖtNam. Theo ®¸nh gi¸ cña nhiÒu chuyªn gia, trong thËp niªn nh÷ng n¨m 70 vµ 80, hµng n¨m cãkho¶ng 200.000 ha rõng bÞ mÊt, diÖn tÝch ®Êt trèng t¨ng lªn tõ 3 triÖu ha n¨m 1943 lªn 12 triÖu han¨m 1995, chiÕm tíi 40% diÖn tÝch ®Êt cña c¶ n−íc. Sù mÊt m¸t ®é ph× tù nhiªn ®· g©y ra sù suygi¶m vÒ nguån l−¬ng thùc cña hé gia ®×nh, gi¶m nguån thu nhËp vµ t¹o ra nhiÒu khã kh¨n h¬ncho 24 triÖu ng−êi d©n ®ang sèng ë miÒn nói - khu vùc mµ phÇn lín tr−íc ®©y ®−îc rõng bao phñ.Cã nhiÒu lý do ®−a ra ®Ó lý gi¶i cho sù mÊt m¸t vÒ nguån tµi nguyªn rõng nh− ¶nh h−ëngcña chiÕn tranh trong 3 thËp kû, sù gia t¨ng d©n sè, c¸c chÝnh s¸ch thiÕt lËp vïng kinh tÕ míi,canh t¸c n−¬ng rÉy, ch¸y rõng vµ c¸c h×nh thøc qu¶n lý kh«ng phï hîp.NhËn thøc ®−îc tÇm quan träng cña viÖc qu¶n lý tµi nguyªn ®Ó ph¸t triÓn miÒn nói nãi riªngvµ quèc gia nãi chung, Nhµ n−íc ®· ban hµnh nhiÒu chÝnh s¸ch vµ thùc thi c¸c ch−¬ng tr×nhnh»m kh¾c phôc t×nh tr¹ng suy gi¶m nguån tµi nguyªn rõng vµ ph¸t triÓn miÒn nói, ®Æc biÖt lµ c¸cchÝnh s¸ch vÒ ®Êt ®ai. Nh÷ng ch−¬ng tr×nh, chÝnh s¸ch nµy ®−îc ®Ò ra trong suèt nh÷ng giai ®o¹nph¸t triÓn cña ®Êt n−íc víi c¸c môc tiªu: (1) ng¨n chÆn canh t¸c n−¬ng rÉy; (2) t¸i trång rõng vµphñ xanh ®Êt trèng ®åi nói träc; (3) ph©n chia rõng vµ ®Êt cho c¸c l©m tr−êng, hé gia ®×nh ®Ótrång míi vµ b¶o vÖ; (4) t¸i ®Þnh c− ®ång bµo du canh du c−; vµ (5) h¹n chÕ t¨ng tr−ëng d©n sè.441Cô thÓ h¬n, ®èi víi tµi nguyªn ®Êt, c¸c chÝnh s¸ch ®−a ra nh»m lµm cho ng−êi d©n tiÕp cËntèt h¬n víi nguån tµi nguyªn nµy. §èi víi ®Êt l©m nghiÖp, kÓ tõ sau khi gi¶i phãng n¨m 1954 ®Õngi÷a nh÷ng n¨m 1980, ChÝnh phñ ®· quèc h÷u ho¸ nguån tµi nguyªn rõng. Côc ®Þnh canh ®Þnhc− ®−îc thµnh lËp n¨m 1968 nh»m hç trî vµ vËn ®éng nh÷ng gia ®×nh ®ang du canh du c− sang®Þnh c− ë mét ®Þa bµn cè ®Þnh (thùc chÊt lµ kÐo ®ång bµo vïng cao xuèng vïng thÊp h¬n ®Ó lµmruéng lóa n−íc), vµ ¸p dông ph−¬ng thøc canh t¸c ®Þnh canh (theo kiÓu cña ng−êi ®ång b»ng).Ch−¬ng tr×nh ®Þnh canh ®Þnh c− nµy ®· tËp trung vµo 3 triÖu ng−êi canh t¸c n−¬ng rÉy. N¨m 1972chÝnh phñ ban hµnh nghÞ ®Þnh 272/CP nh»m giao ®Êt vµ rõng cho c¸c hîp t¸c x· nh»m ®¹t môctiªu ®ång thêi võa ph¸t triÓn n«ng nghiÖp võa b¶o vÖ rõng vµ ph¸t triÓn tµi nguyªn rõng.Vµo cuèi nh÷ng n¨m 1980, sè liÖu Bé L©m nghiÖp34 ®· chØ ra r»ng trong diÖn tÝch 19 triÖuha ®Êt l©m nghiÖp cã tíi 10 triÖu ha ®−îc xÕp lµ ®Êt trèng v× chÊt l−îng kÐm, sö dông ®Ó canht¸c n−¬ng rÉy hoÆc víi môc ®Ých ch¨n th¶. Ch−¬ng tr×nh hµnh ®éng rõng nhiÖt ®íi ®· c¶nh b¸or»ng nguån tµi nguyªn rõng tù nhiªn cña ViÖt Nam kh«ng thÓ t¹o ra ®ñ l−îng gç cho ngµnh chÕbiÕn gç. Tµi nguyªn rõng trë nªn kh«ng bÒn v÷ng. Trong giai ®o¹n nµy, c¸c chÝnh s¸ch cña chÝnhphñ ®−a ra nh»m t¸ch ng−êi d©n - nh÷ng ng−êi sèng víi rõng vµ sö dông rõng nh− mét nguånsinh kÕ cña m×nh - ra khái rõng ®· kh«ng ®¸p øng ®−îc nh÷ng môc tiªu ®Ò ra.Bªn c¹nh ®ã, nh»m h¹n chÕ t×nh tr¹ng suy tho¸i rõng vµ ®Êt rõng, c¸c chÝnh s¸ch cña Nhµn−íc ®−a ra ®−îc kÕt hîp víi sù qu¶n lý cña c¸c l©m tr−êng, h−íng dÉn kü thuËt cña bé L©mnghiÖp, vµ ch−¬ng tr×nh ®Þnh canh ®Þnh c− cho c¸c hé cßn ¸p dông h×nh thøc canh t¸c du canh duc−.Cho tíi ®Çu nh÷ng n¨m 1990, h×nh thøc qu¶n lý rõng theo l©m ...