Chợ ở miền núi xứ Thanh

Nhìn chung, chợ vùng cao xứ Thanh không chỉ có tầm quan trọng đặc biệt đối với sự phát triển kinh tế - xã hội mà còn là nơi hội tụ, kết tinh, giao lưu và lan tỏa văn hóa vùng miền. Thông qua chợ, các tộc người ở khu vực miền núi xứ Thanh tiếp xúc với thế giới rộng lớn hơn.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Chợ ở miền núi xứ ThanhCHÍNH TRỊ - KINH TẾ HỌCMai Văn TùngChợ ở miền núi xứ ThanhMai Văn Tùng *Tóm tắt: Miền núi Thanh Hóa gồm 11 huyện, là không gian sinh tồn chủ yếu của 6tộc người thiểu số: Mường, Thái, Thổ, Mông, Dao, Khơ Mú. Do mật độ dân cư thấp,sống phân tán, địa hình chia cắt lớn nên chợ vùng cao xứ Thanh xưa kia chỉ phổ biếnloại hình chợ phiên có quy mô liên làng, liên vùng, thậm chí liên vùng giữa hai quốcgia Việt - Lào. Chợ ở miền núi xứ Thanh chủ yếu được lập ở trong không gian vănhóa Mường - Thái, tập trung ở các huyện Cẩm Thủy, Ngọc Lặc, Bá Thước… Nhìnchung, chợ vùng cao xứ Thanh không chỉ có tầm quan trọng đặc biệt đối với sự pháttriển kinh tế - xã hội mà còn là nơi hội tụ, kết tinh, giao lưu và lan tỏa văn hóa vùngmiền. Thông qua chợ, các tộc người ở khu vực miền núi xứ Thanh tiếp xúc với thếgiới rộng lớn hơn.Từ khóa: Chợ; miền núi; Thanh Hóa.1. Mở đầuTrong xã hội truyền thống, chợ là bứctranh thu nhỏ tình hình kinh tế - xã hội ởtừng làng quê Việt Nam, là trung tâm giaolưu kinh tế hàng hóa ở nông thôn các vùngmiền. Hay nói cách khác, hình ảnh làng quêvà đời sống của người dân được biểu hiệnthông qua hoạt động chợ. Vì vậy, nghiêncứu về chợ nói chung góp phần quan trọngtrong việc nhận diện đời sống kinh tế - xãhội ở từng thôn làng, vùng miền trước đâycũng như hiện nay. Chợ quê Việt Nam xưanói chung và chợ quê miền núi xứ Thanhnói riêng không chỉ là nơi trao đổi sản vậtngười dân quê làm ra mà còn là nơi nuôidưỡng tinh thần của họ sau những ngày laođộng vất vả. Ở đó mang đậm dấu ấn vậtchất và tinh thần của từng làng xã, tộcngười. Đến chợ từng vùng miền ta sẽ thấyrõ sản vật, đặc trưng văn hóa mang đậm dấuấn địa phương. Cũng như đến với chợ vùngcao xứ Thanh sẽ nhận thấy rõ dấu ấn vănhóa và sự đa dạng của văn hóa tộc người.Người dân đến chợ trước hết là để mua bántrao đổi hàng hóa, truyền cho nhau nhữngkinh nghiệm buôn bán, đồng thời còn là dịpđể chơi chợ. Không chỉ có vậy, chợ còn lànơi gặp gỡ tâm tình, cầu nối hạnh phúc củanhững chàng trai, cô gái… Bài viết kháiquát về những đặc trưng của chợ miền núixứ Thanh.(*)2. Khái lược về khu vực miền núi xứThanhMiền núi xứ Thanh là khu vực rộng lớnvới diện tích 7.893 km2 (chiếm 3/4 diện tíchtoàn tỉnh) gồm 11 huyện: Mường Lát, QuanHóa, Quan Sơn, Bá Thước, Lang Chánh,Cẩm Thuỷ, Thạch Thành, Ngọc Lặc,Thường Xuân, Như Xuân, Như Thanh.(*)Tiến sĩ, Trường Đại học Hồng Đức.ĐT: 0989332443. Email: maitungnh@gmail.com.61Tạp chí Khoa học xã hội Việt Nam, số 5(102) - 2016Trước năm 1945, đồng bào ở khu vựcmiền núi Thanh Hóa làm nông nghiệp, tựcung tự cấp là chủ yếu. Trong đó, trồng trọtvà chăn nuôi, kết hợp với săn bắn và háilượm chiếm vị trí chủ đạo. Các lĩnh vựckhác như thủ công nghiệp hay hoạt độnggiao thương buôn bán, chợ búa chỉ có tínhchất bổ trợ. Tuy nhiên, do những yếu tốkhách quan và chủ quan, hoạt động chợ ởkhu vực miền núi Thanh Hóa từng bướchình thành và phát triển giữ vị trí quantrọng không chỉ trong hoạt động giaothương mà còn ở các lĩnh vực văn hóa, xãhội tộc người.Do vị trí địa lý, địa hình ở khu vực miềnnúi Thanh Hóa rất phức tạp và có sự chiacắt lớn nên trong suốt thời kỳ ngàn nămphong kiến, khi đường bộ còn chưa pháttriển thì sự liên hệ giữa các bản làng trongvùng với nhau chủ yếu là những con đườngmòn men đồi và men theo khe suối. Ngoàira sông Mã, sông Âm, sông Luồng, sôngLò... là những tuyến đường thủy quan trọngnối liền các huyện khu vực miền núi ThanhHóa. Trong đó, sông Mã là con đường thủyquan trọng bậc nhất để đồng bào Mường,Thái vùng cao có thể đi lại giao lưu, giaothương với một số huyện ở miền thượngnguồn và đặc biệt là miền hạ nguồn nhưCẩm Thuỷ, Vĩnh Lộc… và tỏa đi các địaphương khác ở vùng đồng bằng, duyên hảitrong Nam, ngoài Bắc.Thông qua con đường trao đổi và muabán hàng hóa, một bộ phận thương kháchngười Kinh ở những khu vực đồng bằngtrong tỉnh và một số tỉnh miền ngoài nhưNam Định, Hà Nam... và cả một số Hoakiều cũng đã đến đây sinh sống, buôn bánvà lập nghiệp, họ cư trú tập trung chủ yếu ởkhu vực đông dân cư và giao thông thuận62tiện như các bến sông, ngã ba, ngã tư. Từđầu thế kỷ XX đến nay, hệ thống đường bộ,cầu cống được xây dựng tạo điều kiện thúcđẩy mạnh sự giao lưu, giao thương hànghóa giữa khu vực miền núi xứ Thanh vớicác vùng khác trong và ngoài tỉnh.3. Chợ ở miền núi xứ Thanh tronglịch sửỞ Việt Nam, chợ có thể xuất hiện từ thờikỳ Đông Sơn, đồ trang sức, trâu, bò đã trởthành hàng hóa. Thời Bắc thuộc đã cóthương nhân các nước Miến Điện, TháiLan, Lào, Gia Va, Ấn Độ, Trung Quốc...đến Giao Châu buôn bán [3, tr.34 - 46].Trong thời kỳ phong kiến, thế kỷ XV, việcnội thương rất thịnh, ở Kinh sư việc muabán tấp nập [2, tr.384]... Tuy nhiên, kinh tếđất nước nhiều giai đoạn bị kìm hãm, nhấtlà các chính sách bế quan tỏa cảng và ứcthương của triều Nguyễn, nhưng do nhu cầuthực tiễn, hoạt động buôn bán và trao đổihàng hóa dưới nhiều hình thức ở tất vùngmiền trong đó có khu vự ...