Chọn lọc và nhân giống vật nuôi phần 1

Chương I: một số Khái niệm chung về giống vật nuôi. 1.1. Nguồn gốc vμ sự thuần hoá vật nuôi. Khái niệm vật nuôi đề cập ở đây được giới hạn trong phạm vi các động vật đã được thuần hoá vỡ chăn nuôi trong lĩnh vực nông nghiệp. Chúng ta cũng chỉ xem xét 2 nhóm vật nuôi chủ yếu lỡ gia súc vỡ gia cầm
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Chọn lọc và nhân giống vật nuôi phần 1 PhÇn lý thuyÕt Bµi më ®Çu 1. LÞch sö ph¸t triÓn cña khoa häc vÒ chän läc, nh©n gièng vËt nu«i Chän läc vµ nh©n gièng vËt nu«i (Animal Breeding), gäi t¾t lµ gièng vËt nu«i, lµ mét m«n khoa häc øng dông c¸c quy luËt di truyÒn ®Ó c¶i tiÕn n¨ng suÊt cña vËt nu«i. Nh÷ng môc tiªu chñ yÕu cña chän läc vµ nh©n gièng vËt nu«i bao gåm: - N¾m ®−îc nh÷ng biÕn ®æi di truyÒn nµo lµ cã gi¸ trÞ; - Lùa chän chÝnh x¸c vµ cã hiÖu qu¶ ®−îc nh÷ng con gièng tèt; - T×m ®−îc c¸ch cho phèi gièng gi÷a nh÷ng con gièng tèt nh»m mang l¹i hiÖu qu¶ tèt nhÊt vÒ mÆt di truyÒn còng nh− vÒ mÆt kinh tÕ. Chän läc vµ nh©n gièng vËt nu«i cã lÞch sö tõ khi con ng−êi b¾t ®Çu qu¸ tr×nh thuÇn ho¸ c¸c vËt nu«i ®Çu tiªn, nghÜa lµ kho¶ng 8.000 n¨m tr−íc c«ng nguyªn. Tuy nhiªn trong mét thêi gian dµi, con ng−êi tiÕn hµnh mét sè biÖn ph¸p lùa chän, lo¹i th¶i vËt nu«i, ghÐp ®«i giao phèi gi÷a nh÷ng con ®ùc vµ con c¸i hoµn toµn dùa vµo kinh nghiÖm cña m×nh. Nh÷ng c«ng tr×nh chän läc, nh©n gièng vËt nu«i ®Çu tiªn ®−îc s¸ch vë ngµy nay thõa nhËn lµ nh÷ng ®ãng gãp cña nhµ ch¨n nu«i ng−êi Anh tªn lµ Robert Bakewell (1725-1795) trong viÖc t¹o c¸c gièng bß Longhorn, cõu Leicester vµ ngùa Shire. Nh÷ng sæ ghi chÐp vÒ c¸c gièng ngùa, cõu xuÊt hiÖn lÇn ®Çu tiªn ë Anh vµo n¨m 1800 ®· t¹o tiÒn ®Ò cho viÖc ph¸t triÓn c¸c sæ ghi chÐp vÒ gièng (sæ gièng) vµ viÖc t¹o c¸c gièng vËt nu«i ë c¸c n−íc ch©u ¢u, ch©u Mü. N¨m 1865, Mendel c«ng bè c¸c quy luËt di truyÒn vµ 35 n¨m sau vµo n¨m 1900, c¸c ®Þnh luËt cña Mendel ®· ®−îc t¸i ph¸t hiÖn bëi De Vries, Correns vµ Tschermak, c¸c sù kiÖn lÞch sö nµy chÝnh thøc ®¸nh dÊu sù ra ®¬× cña nÒn t¶ng lý luËn khoa häc vÒ chän läc vµ nh©n gièng vËt nu«i. Còng trong kho¶ng thêi gian nµy, t¹i §an M¹ch c¸c nghiÖp ®oµn kiÓm tra s÷a ®Çu tiªn ®−îc thµnh lËp; tiÕp sau ®ã ng−êi ta ®· tiÕn hµnh kh©u kiÓm tra n¨ng suÊt lîn, ®©y chÝnh lµ mét trong c¸c biÖn ph¸p kü thuËt quan träng ®Ó chän läc vËt nu«i mµ cho tíi nay vÉn ®ang cßn ®−îc sö dông rÊt réng r·i. §Þnh luËt Hardy-Wenberg ®−îc ph¸t hiÖn vµo n¨m 1908 ®· më ®Çu cho b−íc ph¸t triÓn cña di truyÒn häc quÇn thÓ, tiÕp ®ã lµ nh÷ng khëi ®Çu vÒ di truyÒn sè l−îng cña Lush vµ mét sè t¸c gi¶ kh¸c ®· t¹o ra mét h−íng míi cho khoa häc chän läc vµ nh©n gièng vËt nu«i. ChÝnh di truyÒn häc kinh ®iÓn Mendel kÕt hîp víi sinh tr¾c häc mµ nÒn t¶ng lµ to¸n häc x¸c suÊt, thèng kª, ®¹i sè tuyÕn tÝnh lµ c¬ së lý thuyÕt cña c¶i tiÕn di truyÒn ë vËt nu«i. N¨m 1942, b»ng c¸c c«ng tr×nh cña Hazel, lý thuyÕt vÒ chØ sè chän läc ®· h×nh thµnh vµ b−íc ®Çu øng dông trong chän läc vËt nu«i. Còng trong c¸c thËp kû 60-70, ph−¬ng ph¸p chän läc vËt nu«i theo chØ sè víi c¸c −u viÖt cña nã ®· ®−îc sö dông réng r·i trong c¸c ch−¬ng tr×nh chän gièng ë c¸c n−íc ph¸t triÓn, mang l¹i nh÷ng tiÕn bé râ nÐt trong viÖc n©ng cao n¨ng suÊt, c¶i tiÕn chÊt l−îng s¶n phÈm vËt nu«i. Nh÷ng tiÕn bé kü thuËt vÒ thô tinh nh©n t¹o mµ khëi ®Çu lµ viÖc øng dông réng r·i trong ch¨n nu«i bß, cõu ë Nga vµo nh÷ng n¨m 1930, sau ®ã lµ nh÷ng thµnh c«ng trong viÖc ®«ng l¹nh tinh dÞch ë Anh vµo nh÷ng n¨m 1950, cÊy truyÒn ph«i vµo nh÷ng n¨m 1990 ®· gãp phÇn tÝch cùc t¨ng nhanh c¸c tiÕn bé di truyÒn cña mét sè tÝnh tr¹ng n¨ng suÊt, còng nh− më réng ¶nh h−ëng cña nh÷ng con vËt cã gi¸ trÞ gièng cao. VÒ mÆt lý thuyÕt, trªn c¬ së cña ph−¬ng ph¸p chØ sè chän läc kinh ®iÓn, ngay tõ n¨m 1948 Henderson ®· khëi th¶o lý thuyÕt BLUP. Nh−ng ph¶i chê tíi nh÷ng n¨m 1970 trë ®i, cïng víi sù ph¸t triÓn cña m¸y tÝnh ®iÖn tö ë thÕ hÖ sau nµy víi dung l−îng bé nhí lín, tèc ®é tÝnh to¸n nhanh, ph−¬ng ph¸p BLUP míi thùc sù ®−îc øng dông trong ch−¬ng tr×nh chän 2 gièng vËt nu«i ë c¸c n−íc ph¸t triÓn, mang l¹i hiÖu qu¶ cao h¬n nhiÒu so víi ph−¬ng ph¸p chØ sè chän läc kinh ®iÓn. Cho tíi nay, hÇu nh− toµn bé c¸c thµnh tùu cña chän läc vµ nh©n gièng vËt nu«i mµ ngµnh s¶n xuÊt ch¨n nu«i ®−îc thõa h−ëng ®Òu lµ nh÷ng kÕt qu¶ nghiªn cøu øng dông dùa trªn c¬ së di truyÒn häc sè l−îng. Tuy nhiªn, mét xu h−íng thø hai nh»m ph¸t triÓn vµ øng dông di truyÒn häc ph©n tö trong chän läc vµ nh©n gièng vËt nu«i còng ®ang ph¸t triÓn m¹nh trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y. Nh− chóng ta ®· biÕt, tiÕp sau c¸c ®Þnh luËt di truyÒn c¬ b¶n cña Mendel, c¸c lý thuyÕt vÒ nhiÔm s¾c thÓ cña Morgan (1910), lý thuyÕt vÒ mèi quan hÖ gi÷a gen vµ enzym cña Beadle vµ Tatum (1941), c¸c ph¸t hiÖn c¬ së vËt chÊt cña di truyÒn lµ ADN cña Avery (1944), ph¸t hiÖn cÊu tróc vßng xo¾n ADN cña Watson vµ Crick (1953), ph¸t hiÖn m· di truyÒn cña Niremberg (1968), cã thÓ nãi r»ng n¨m 1970 víi c¸c ph¸t hiÖn vÒ enzym giíi h¹n ®· më ®Çu cho thêi kú c«ng nghÖ gen. Trong thËp kû 80, ng−êi ta ®· cho ra ®êi ®−îc nh÷ng vËt nu«i ®Çu tiªn lµ s¶n phÈm cña c«ng nghÖ cÊy ghÐp gen. Sù kiÖn nh©n b¶n thµnh c«ng cõu Dolly (2/1997), sau ®ã lµ 5 con lîn con cã gen α 1-3 transferase kh«ng ho¹t ®éng (3/2000) lµ nh÷ng ®ãng gãp quan träng cña di truyÒn häc ph©n tö cho khoa häc chän läc vµ nh©n gièng vËt nu«i. MÆc dï, di truyÒn häc ph©n tö ®ang lµ mét trong nh÷ng lÜnh vùc nghiªn cøu cã tÝnh thêi sù, liªn tiÕp gÆt h¸i ®−îc nh÷ng thµnh c«ng, trong ®ã cã nh÷ng thµnh tùu lµm söng sèt c¶ nh©n lo¹i, nh−ng cho tíi nay ph¹m vi øng dông cña c¸c thµnh c«ng nµy trong chän läc vµ nh©n gièng vËt nu«i cßn ë møc ®é rÊt h¹n chÕ vµ ng−êi ta vÉn cßn ®ang nghi ngê vÒ nh÷ng hiÓm ho¹ mµ di truyÒn häc ph©n tö cã thÓ g©y ra cho loµi ng−êi. LÞch sö ph¸t triÓn cña khoa häc chän läc vµ nh©n gièng vËt nu«i ®−îc tãm t¾t trong s¬ ®å sau (h×nh 1.1). 2. Chän läc vµ nh©n gièng vËt nu«i ë n−íc ta Theo sè liÖu thèng kª 1/10/1998, c¶ n−íc ta cã 2.951.000 tr©u, 3.984.000 bß, 18.132.000 lîn, 123.000 ngùa, 514.000 dª, trªn 200 triÖu gia cÇm c¸c lo¹i. C¸c gièng vËt nu«i ®Þa ph−¬ng chñ yÕu bao gåm: tr©u ViÖt Nam, bß vµng, lîn Mã ...