Chứng xương xốp

Triệu chứng như thỉnh thoảng đau lưng, nhức xương, và thường không đủ gây quan tâm cho người bệnh để tìm thầy chạy thuốc. Chứng xương xốp được xem là bệnh âm thầm vì thường không gây triệu chứng báo động rõ rệt cho đến khi người bệnh gẫy xương hoặc có dấu hiệu khách quan khác.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Chứng xương xốpChứng xương xốp – Một Bệnh âm thầmBác Sĩ Nguyễn NguyênMang một tên định mệnh osteoporosis với rõ ràng bốn chữ o tròn như bốn không,chứng xương xốp còn rất xứng với tên xương lắm lỗ (bones with holes) vì trong chứngnày xương mang nhiều lỗ hổng hơn bình thường do tác động tăng hủy và giảm sinh củacác tế bào xương. (hình 1):Thường xảy ra nhiều hơn ở phụ nữ sau khi biệt kinh kỳ, chứng này còn được gọi làbệnh thầm lặng (silent disease) vì đã từng âm thầm gây nhiều hậu quả bệnh lý và tửvong.Nội dung sau đây được tập trung vào các khía cạnh chính yếu và dữ kiện cơ bản về chứngxương xốp.Triệu chứng chủ quan của xương xốpTriệu chứng như thỉnh thoảng đau lưng, nhức xương, và thường không đủ gây quan tâmcho người bệnh để tìm thầy chạy thuốc.Chứng xương xốp được xem là bệnh âm thầm vì thường không gây triệu chứng báođộng rõ rệt cho đến khi người bệnh gẫy xương hoặc có dấu hiệu khách quan khác.Bệnh sử - Để giúp xử lý bệnh tình, người bệnh cần cung cấp thêm một số thông tin như:• đã từng bị gẫy xương, khi chỉ va chạm nhẹ vào vật gì đó, hoặc ngay cả khi ho;• có những nguy cơ dẫn đến chứng xương xốp, như dậy thì muộn, tắt kinh sớm, bệnh gan,bệnh thận, bệnh tiểu đường, nghiện rượu, hút thuốc lá…;• có cha mẹ hay ông bà bị chứng xương xốp hoặc gẫy xương do chứng xương xốp.Dấu hiệu khách quan có thể gồm giảm chiều cao, lưng bị gù, và xương bị gẫy vì mộttai nạn nhỏ.• Bất cứ xương nào trên cơ thể cũng có thể trở nên dễ bị gẫy. Nhưng thường dễ bị gẫy làxương cổ tay, xương cánh tay, xương sườn, và xương chậu.• Những chỗ gẫy ở cột sống thường được gọi là chỗ xương bị nghiền (crush fractures)hay xương bị ép (wedge fractures).Xương hông (hình 2) - Xương sống (hình 3)Xét nghiệm để tìm nguyên nhân, xác định, hay phân biệt chẩn đoán gồm:• xét nghiệm sinh hoá như thử máu, nước tiểu;• sinh thiết xương;• chụp hình X-quang vùng xương;• đo độ cứng của xương, qua việc đo độ đặc khoáng chất của xương (Bone MineralDensity -BMD) bằng cách chụp DEXA / DXA (Dual Energy X-ray Absorptiometry).DEXA – Chụp DEXA (Dual Energy X-ray Absorptiometry) là phương pháp hữu hiệunhất hiện nay. DEXA:• dùng để đo độ đặc của xương sống và xương hông;• thực hiện khá nhanh, chỉ mất khoảng 15 phút, không gây đau đớn, an toàn vì chỉ dùngmột lượng nhỏ phóng xạ (ít hơn khi chụp quang tuyến để khám răng);• giúp phát giác có bị xương xốp hay không;• và nếu xương đã xốp, cho biết mức độ trầm trọng của xốp như thế nào;• nếu xương chưa xốp, giúp ước đoán nguy cơ mắc chứng xương xốp;• nếu đang được trị chứng xương xốp, DEXA giúp tìm xem việc chữa trị có công hiệukhông - bằng cách so sánh độ đặc của xương trước khi bắt đầu chữa trị và một năm hayhai năm sau khi chữa trị.DEXA – Ý nghĩa kết quả DEXA:Mỗi lần đo BMD, DEXA cho biết độ đặc của xương ở một vùng nào đó của cơ thể. Kếtquả sẽ nêu độ T (T-score) và độ Z (Z-score).Độ T là độ đặc của một xương nhất định, so với độ đặc xương của một phụ nữ trẻ vàkhỏe mạnh.• Nếu độ T là 0, xương được đo có độ đặc tương đương với một người còn trẻ, thuộc loạitrung bình;• Nếu độ T từ –1 trở lên, xương còn bình thường;• Nếu độ T từ –1 đến –2.5, xương chưa bị xốp nhưng có độ đặc thấp (osteopenia), và cầncó biện pháp để tránh cho tế bào xương bị hao mòn;• Nếu độ T dưới –2.5, xương đã bị xốp cần điều trị.Độ Z (Z-score) được dùng để so sánh độ đặc của một xương với độ đặc xương củanhững người ở cùng một lứa tuổi và phái tính.Chẩn đoán cần xác định và phân biệt:• chứng xương xốp (osteoporosis – M80.* trong ICD10); với các• chứng xương nhuyễn (ostemalacia – M83.* trong ICD10);• chứng Paget ở xương (M88.* trong ICD10);• ung thư từ nơi khác di căn (C79.* - C80.* trong ICD10).Nguyên nhân - Rất nhiều nguyên nhân khiến xương bị hủy nhiều hơn tạo và làm choxương có lắm lỗ:• di truyền;• tuổi cao niên;• thiếu vận động, suy dinh dưởng;• thiếu Calcium, thiếu Vitamin D;• Hormones tăng hoặc giảm;• bệnh Tiểu đường, gan, và thận;• ung thư di căn hoặc Multiple Myeloma;• dùng thuốc có corticosteroids, uống nhiều rượu, và hút thuốc lá.Nguy cơ có thể tránh:• ít vận động;• hút thuốc lá;• uống nhiều rượu;• quá nhẹ cân;• ít ăn những thức có có chứa nhiều chất vôi;• thường bị ngã.Nguy cơ khó thay đổi:• có cha mẹ, hay ông bà, bị chứng xương xốp hoặc đã từng bị gẫy xương vì chứng xươngxốp;• thuộc phái nữ;• là người Tây phương hay Á châu;• có thể trạng nhỏ con;• chậm đến tuổi dậy thì hoặc tắt kinh sớm;• bị gầy ốm làm kinh không đều hoặc thất thường;• đã từng bị gẫy xương vì chứng xương xốp;• có tuổi trên 60;• bị chứng thấp khớp, bệnh gan kinh niên hoặc thận suy;• có tuyến giáp trạng (thyroid) hoặc cận giáp trạng (parathyroid) hoạt động không bìnhthường; hoặc đã từng được điều trị bằng kích thích tố giáp trạng;• thuộc phái nam nhưng có lượng kích thích tố nam (testosterone) thấp;• đuợc chữa trị lâu dài bằng thuốc có chất corticosteroids.Phòng ngừa gồm các biện ph ...