Chuyên đề ôn thi học sinh giỏi - Ngữ văn lớp 9

Ở chuyên đề này tập trung đề cập đến kiếu bài văn nghị luận: nghị luận về một vấn đề tư tưởng đạo lí, nghị luận về một hiện tượng xã hội, nghị luận về một vấn đề xã hội trong tác phẩm văn học.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Chuyên đề ôn thi học sinh giỏi - Ngữ văn lớp 9 CHUYÊN ĐỀ ÔN HỌC SINH GIỎI LỚP 9 PHẦN VĂN NGHỊ LUẬN TẬP LÀM VĂN LỚP 9 PHẦN I: KHÁI QUÁT KIẾN THỨC LÍ THUYẾTA. Vài nét khái quát chương trình Tập làm văn lớp 9 Chương trình Ngữ văn THCS nói chung, chương trình tập làm văn nói riêng đượcthiết kế theo hai vòng, theo tinh thần lặp lại và nâng cao. Do cấu trúc đồng tâm nên giữahai vòng này có những điểm giống và khác nhau. Giống trước hết là sự lặp lại của cácvấn đề chính về kiến thức và kĩ năng. Chẳng hạn ở chương trình Tập làm văn 9 lặp lại ởkiểu bài tự sự, thuyết minh và nghị luận. Còn khác nhau là bổ xung thêm một số vấn đềkhác đồng thời tiếp nối, nâng cao, phát triển thêm những nội dung đã học ở vòng trước.Cụ thể như sau: Trong chương trình tập làm văn lớp 9 kiểu bài văn thuyết minh được triển khainhằm mục đích củng cố, rèn luyện và nâng cao nhận thức, kĩ năng viết văn thuyết minhcho học sinh đã được hình thành ở chương trình tập làm văn lớp 8. Đối với học sinh lớp9 khi làm bài văn thuyết minh cần biết vận dụng một số biện pháp nghệ thuật hoặc yếutố miêu tả, biểu cảm để đối tượng thuyết minh hiện lên sinh động rõ nét. Ở lớp 9 khi viết bài văn tự sự cần nâng cao hơn ở kĩ năng vận dụng các yếu tốmiêu tả, miêu tả nội tâm, yếu tố nghị luận, hay đối thoại, độc thoại , độc thoại độc thoạinội tâm. Đặc biệt hơn kiểu bài văn nghị luận là đơn vị kiến thức khá trọng tâm trongchương trình tập làm văn lớp 9. Ở chuyên đề này bản thân tôi tập trung đề cập đến kiếu bài văn nghị luận còn kiểubài văn thuyết minh, tự sự sẽ thể hiện cụ thể ở chuyên đề tập làm văn lớp dưới.B. Một số điểm cơ bản cần lưu ý về kiểu bài văn nghị luận trong chương trình Tậplàm văn lớp 9 cần lưu ý. Có các dạng bài: bài văn nghị luận về vấn đề xã hội hoặc nghị luận tác phẩm vănhọc. 1I. Kiểu bài văn Nghị luận về một vấn đề xã hội 1. Phân loại Trong chương trình Tập làm văn lớp 9 kiểu bài văn nghị luận xã hội chia làm ba loạinhỏ: Nghị luận về một vấn đề tư tưởng đạo lí, nghị luận về một hiện tượng xã hội, nghịluận về một vấn đề xã hội trong tác phẩm văn học.2. Một số điểm giống nhau. 2.1. LoạiCác dạng nghị luận về một tư tưởng, đạo lí; nghị luận về một hiện tượng đời sống; nghịluận về một vấn đề xã hội trong tác phẩm văn học đều thuộc loại bài nghị luận xã hội. 2.2 Các thao tác thường áp dụng khi viết bài:Các dạng bài NLXH đều vận dụng chung các thao tác lập luận là giải thích, phân tích,chứng minh, so sánh, bác bỏ, bình luận. Ba thao tác cơ bản nhất là giải thích, chứngminh, bình luận. 2.2.1 Thứ nhất về thao tác giải thích: - Mục đích: Nhằm để hiểu - Các bước:+ Bước 1: Làm rõ vấn đề được dẫn trên đề. Nếu vấn đề thể hiện dưới dạng là một câutrích dẫn khá nổi tiếng nào đó hoặc một ý tưởng do người ra đề đề xuất, người viết cầnlần lượt giải nghĩa, làm rõ nghĩa của vấn đề theo cách đi từ khái niệm đến các vế câu vàcuối cùng là toàn bộ ý tưởng được trích dẫn. Khi vấn đề được diễn đạt theo kiểu ẩn dụbóng bẩy thì phải giải thích cả nghĩa đen lẫn nghĩa bóng của từ ngữ. Nếu vấn đề là mộthiện tượng đời sống, người viết cần cho biết đó là hiện tượng gì, hiện tượng đó biểu hiệnra sao, dưới các hình thức nào (miêu tả, nhận diện)...Làm tốt bước giải nghĩa này sẽ hiểuđúng vấn đề, xác định đúng vấn đề (hoặc mức độ) cần giải thích để chọn lí lẽ cần thiết.Trong quan niệm làm văn truyền thống, bước này được xem là bước trả lời câu hỏi Làgì?+ Bước 2: Tìm hiểu cơ sở của vấn đề: Trả lời tại sao có vấn đề đó (xuất phát từ đâu cóvấn đề đó). Cùng với phần giải nghĩa, phần này là phần thể hiện rất rõ đặc thù của thao 2tác giải thích. Người viết cần suy nghĩ kĩ để có cách viết chặt chẽ về mặt lập luận, lô gícvề mặt lí lẽ, xác đáng về mặt dẫn chứng. Trong quan niệm làm văn truyền thống, bướcnày được xem là bước trả lời câu hỏi Tại sao?+ Bước 3: Nêu hướng vận dụng của vấn đề: Vấn đề được vận dụng vào thực tiễn cuộcsống như thế nào. Hiểu nôm na, phần này yêu cầu người viết thể hiện quan điểm củamình về việc tiếp thu, vận dụng vấn đề vào cuộc sống của mình như thế nào.Trong quanniệm làm văn truyền thống, bước này được xem là bước trả lời câu hỏi Như thế nào? Lưu ý khi thực hiện thao tác giải thích: Nên đặt trực tiếp từng câu hỏi (Là gì, tạisao, như thế nào vào đầu mỗi phần (mỗi bước) của bài văn. Mục đích đặt câu hỏi: đểtìm ý (phần trả lời chính là ý, là luận điểm được tìm ra) và cũng để tạo sự chú ý cầnthiết đối với người đọc bài văn. Cũng có thể không cần đặt trực tiếp ba câu hỏi (Là gì,tại sao, như thế nào) vào bài làm nhưng điều quan trọng là khi viết, người làm bài cầnphải có ý thức mình đang lần lượt trả lời từng ý, từng luận điểm được đặt ra từ ba câuhỏi đó. Tuỳ theo thực tế của đề và thực tế bài làm, bước như thế nào có khi không nhấtthiết phải tác ...