CÓ MỘT DIỄN ĐÀN PHÊ BÌNH MỸ THUẬT

Đời sống mỹ thuật thời kỳ đất nước đổi mới cùng với nền kinh tế thị trường và hội nhập quốc tế đã thực sự có một diễn đàn phê bình mỹ thuật? Chuyện thực - hư, cao - thấp - yếu khỏe của diễn đàn phê bình mỹ thuật như thế nào? cùng nhau nhìn lại - đối thoại? Trước cách mạng tháng 8 và trong kháng chiến chống Pháp có một vài họa sĩ: Tô Ngọc Vân, Nguyễn Đỗ Cung, Nguyễn Văn Tỵ, Nguyễn Sĩ Ngọc... và nhà văn Nguyễn Tuân thi thoảng viết phê bình mỹ...
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
CÓ MỘT DIỄN ĐÀN PHÊ BÌNH MỸ THUẬT CÓ MỘT DIỄN ĐÀN PHÊ BÌNH MỸ THUẬT Đời sống mỹ thuật thời kỳ đất nước đổi mới cùng với nền kinh tế thị trường và hội nhập quốc tế đã thực sự có một diễn đàn phê bình mỹ thuật? Chuyện thực - hư, cao - thấp - yếu khỏe của diễn đàn phê bình mỹ thuật như thế nào? cùng nhau nhìn lại - đối thoại? Trước cách mạng tháng 8 và trong kháng chiến chống Pháp có một vài họa sĩ: Tô Ngọc Vân, Nguyễn Đỗ Cung, Nguyễn Văn Tỵ, Nguyễn Sĩ Ngọc... và nhà văn Nguyễn Tuân thi thoảng viết phê bình mỹ thuật. Phải đến khi đất nước đổi mới mở cửa và hội nhập quốc tế thì phê bình mỹ thuật mới thực sự là một phần cuộc sống hôm nay. Sáng tác và phê bình mỹ thuật luôn là một “quan hệ song sinh”, là một cặp “bài trùng” cho dù có ai đó phủ nhận sáng tác đã và đang đặt ra những vấn đề cho phê bình. Ngược lại phê bình đã và đang đặt ra những vấn đề trong sáng tác. Tự thân phê bình đã và đang đặt ra những vấn đề cho chính mình. Đó là hai mặt đối lập của một thực thể thống nhất – nghệ thuật. Sự thống nhất chỉ là tương đối còn sự khác biệt là tuyệt đối. Chính cái “độ vênh” ít hay nhiều là thước đo giá trị nghệ thuật và tài năng nghệ thuật của mỗi người. Có điều chúng đã và đang tác động chuyển hóa lẫn nhau thúc đẩy nghệ thuật tiến tới, chiếm lĩnh cái đẹp đích thực của nghệ thuật. Bởi lẽ nghệ thuật luôn như một quan niệm của lịch sử dân tộc thời đại và mỗi người. Một khi các triển lãm cá nhân, nhóm tác giả diễn ra liên tục trong và ngoài nước. Một khi nhu cầu treo tranh đặt tượng làm trang trí nội ngoại thất đã và đang đặt ra ở các đô thị lớn ngày một nhiều. Một khi thị trường tranh với nhiều nhiễu nhương đẹp xấu thật giả lẫn lộn, một khi đường biên nghệ thuật được mở rộng, cực rộng từ cực nọ hiện thực đến cực kia phi hiện thực. Không thể không có phê bình mỹ thuật, diễn đàn phê bình mỹ thuật nổi lên từ thực tiễn sáng tác phê bình hưởng thụ mỹ thuật được coi như một hiện tượng chưa từng thấy trong lịch sử mỹ thuật hiện đại Việt Nam. Theo tôi bản chất của phê bình nghệ thuật là nghệ thuật đối thoại, một khi là nghệ thuật đối thoại đòi hỏi nói sao cho lọt lỗ tai, viết sao có sức thuyết phục cả lý luận lẫn thực tiễn. Có điều cần xác định phê bình nghệ thuật thuộc toàn xã hội. Có nhiều góc độ khác nhau về khen chê thích hay không thích, đẹp hay xấu. Nói chung đánh giá thẩm định một tác phẩm một tác giả, một khuynh hướng nghệ thuật có nhiều góc độ khác nhau: Công chúng yêu mỹ thuật, nhà lãnh đạo, chỉ đạo quản lý nghệ thuật, nhà báo, họa sĩ, nhà điêu khắc, nhà phê bình mỹ thuật. Mỗi cấp độ và hình thức phê bình đều có giá trị vốn có của nó, không cái nào có thể thay thế cái nào. Tất cả tạo nên một dư luận nghệ thuật đa chiều. Một môi trường nghệ thuật tốt nếu không muốn nói là lý tưởng để các họa sĩ, nhà điêu khắc, nhà phê bình, nhà báo, công chúng yêu mỹ thuật và cả những nhà lãnh đạo quản lý văn hóa nghệ thuật tự điều chỉnh mình. Không ai ép được ai trong sáng tạo và hưởng thụ mỹ thuật. Chính dư luận nghệ thuật đa chiều khen chê có nhiều góc độ và hình thức phê bình sẽ giúp chúng ta tiếp cận chân lý và cái đẹp đích thực trong nghệ thuật. Tất nhiên công việc khó khăn phức tạp này thuộc trách nhiệm các nhà phê bình chuyên nghiệp. Có điều chúng ta đã có một đội ngũ những người làm phê bình chuyên nghiệp chưa? mặc dù chúng ta đã có hơn 30 hội viên chuyên ngành phê bình mỹ thuật của Hội Mỹ thuật Việt Nam. Riêng tôi cũng muốn “sinh ư nghệ tử ư nghệ” lắm. Chỉ xin tâm sự đôi điều về mình, về cái nghề cầm bút viết về mỹ thuật. Tính từ năm 1990 đã 4 lần liên tục viết kịch bản và lời bình chương trình truyền hình, triển lãm mỹ thuật toàn quốc và cũng ngần ấy lần liên tục viết lời bình, chương trình truyền hình về đề tài Lực lượng vũ trang Chiến tranh cách mạng. Còn viết lời giới thiệu cho các vựng tập, các triển lãm ngót 100 tác giả thuộc nhiều thế hệ. Không ít người là các tác giả giải thưởng Hồ Chí Minh, giải thưởng Nhà nước và Văn học nghệ thuật, và đặc biệt là 3 thế hệ họa sĩ trẻ trưởng thành trong đổi mới đất nước. Cũng như vài đồng nghiệp được các thế hệ tác giả, các cơ quan tổ chức triển lãm hội thảo báo chí tin dùng. Song tôi vẫn chưa hội đủ điều kiện là một nhà phê bình chuyên nghiệp. Bởi một lẽ không sống được bằng nghề viết mà sống bằng đồng lương giảng dạy nay là đồng lương hưu còm. Mỹ thuật là nghệ thuật thị giác lấy đâu ra tiền để đi đây đi đó được xem trực tiếp tác phẩm của các tác giả trên khắp mọi miền của đất nước. Chưa nói đến các tác phẩm của các danh họa trong các bảo tàng mỹ thuật lớn trên thế giới. Nhiều khi cảm thấy các nhà phê bình mỹ thuật chúng tôi như “ếch ngồi đáy giếng”. Khó thay, lực bất tòng tâm. Không ai dám nhận mình là nhà phê bình mỹ thuật chuyên nghiệp. Buồn thay, nỗi buồn này chẳng của riêng ai. Song dù muốn hay không trong hơn 20 năm đất nước đổi mới hội nhập quốc tế. Giới phê bình mỹ thuật đúng hơn, cụ thể hơn, một số nhà phê bình mỹ thuật đã góp phần không nhỏ dấy lên cao trào phê bình mỹ thuật. Tôi xin dẫn một vài vụ không chỉ diễn ra trong c ...