Cơ sở hình thành và các thiết chế chủ yếu trong văn hóa tâm linh của người Việt ở Gia Định xưa

Gia Định, tên của một khu vực rộng lớn được hình thành và phát triển trong quá trình đòi lại miền Nam của người Việt Nam - cũng là trung tâm kinh tế, văn hóa và xã hội ở miền Nam Việt Nam trong nhiều thế kỷ. Trong khi chuẩn bị vùng đất mới, các thể chế chính trong văn hóa tiên phong của người Việt ở Gia Định đã được tạo ra, góp phần hình thành nền tảng văn hóa xã hội của cộng đồng. Các thể chế chính trong văn hóa tinh thần của người Việt Nam ở Gia Định ra đời trên cơ sở truyền thống văn hóa tâm linh nhưng chịu ảnh hưởng sâu sắc của điều kiện tự nhiên, dân số và kinh tế của vùng đất mới. Với số lượng đa dạng, nhiều hoạt động hàng ngày, các thể chế chính trong văn hóa tinh thần của người Việt Nam đã góp phần tạo nên những nét văn hóa của cộng đồng Cổ Gia Định.
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Cơ sở hình thành và các thiết chế chủ yếu trong văn hóa tâm linh của người Việt ở Gia Định xưaTạp chí Đại học Thủ Dầu Một, số 5 (12) – 2013 CÔ SÔÛ HÌNH THAØNH VAØ CAÙC THIEÁT CHEÁ CHUÛ YEÁU TRONG VAÊN HOÙA TAÂM LINH CUÛA NGÖÔØI VIEÄT ÔÛ GIA ÑÒNH XÖA Hoà Sôn Dieäp Tröôøng Ñaïi hoïc Khoa hoïc Xaõ hoäi vaø Nhaân vaên Ñaïi hoïc Quoác gia thaønh phoá Hoà Chí Minh TOÙM TAÉT Gia Ñònh laø teân goïi cuûa vuøng ñaát roäng lôùn (goàm Saøi Goøn – thaønh phoá Hoà Chí Minh vaøcaùc vuøng phuï caän) ñöôïc hình thaønh vaø phaùt trieån trong quaù trình khai môû vuøng ñaát Nam Boäcuûa ngöôøi Vieät – cuõng laø moät trung taâm kinh teá, vaên hoùa, xaõ hoäi ôû Nam Boä suoát nhieàu theá kyû.Trong quaù trình taïo laäp vuøng ñaát môùi, caùc thieát cheá chuû yeáu trong vaên hoùa taâm linh cuûa ngöôøiVieät ôû Gia Ñònh ñöôïc hình thaønh, goùp phaàn xaây döïng neàn taûng vaên hoùa, xaõ hoäi cuûa coäng ñoàngdaân cö. Caùc thieát cheá chuû yeáu trong vaên hoùa taâm linh cuûa ngöôøi Vieät ôû Gia Ñònh hình thaønhtreân neàn taûng truyeàn thoáng vaên hoùa taâm linh cuûa ngöôøi Vieät nhöng coù söï taùc ñoäng, chi phoáisaâu saéc cuûa caùc ñieàu kieän töï nhieân, daân cö, kinh teá cuûa vuøng ñaát môùi. Vôùi soá löôïng phong phuù,hình thöùc sinh hoaït ña daïng, caùc thieát cheá chuû yeáu trong vaên hoùa taâm linh cuûa ngöôøi Vieät goùpphaàn taïo döïng baûn saéc vaên hoùa cuûa coäng ñoàng cö daân vuøng ñaát Gia Ñònh xöa. Töø khoùa: vaên hoùa taâm linh, thieát cheá, ngöôøi Vieät, Gia Ñònh *1. Cô sôû hình thaønh caùc thieát cheá tröôùc söï maøu môõ cuûa ñaát ñai, ngôõ ngaøng söïtrong vaên hoùa taâm linh cuûa ngöôøi Vieät phong phuù cuûa taøi nguyeân caû treân caïn vaøôû Gia Ñònh döôùi nöôùc, tuy nhieân, hoï luoân luoân phaûi ñoái Ñaát phöông Nam khi löu daân ngöôøi ñaàu vôùi nhöõng nguy hieåm cheát ngöôøi rìnhVieät vaøo khai phaù coøn raát hoang vu, ñaày raäp. Trong ñieàu kieän moâi tröôøng laøm aênthuù döõ, soâng raïch chaèng chòt. Trònh Hoaøi sinh soáng coøn raát hoang vu, khí haäu ñoäcÑöùc trong taùc phaåm Gia Ñònh thaønh thoâng ñòa, thöôøng gaây nhieàu beänh taät, ñaày raãychí ghi nhaän: “trong khoaûng aáy caùc khe thuù döõ, raén reát, ngöôøi löu daân khoâng theångoøi chaèng chòt ngöôøi ñi thuyeàn khoù phaân soáng ñôn ñoäc ôû moät nôi heûo laùnh. Do vaäy ,bieät beán bôø, röøng hoá doïc ngang, ngöôøi ñi boä ñoái vôùi daân xieâu taùn, hoï vöøa caàn “laùngqueân caû ñöôøng loái” [1]. Trong söï meânh gieàng gaàn”, vöøa caàn ñeán söùc maïnh cuûa löïcmoâng, roäng lôùn cuûa thieân nhieân hoang sô, löôïng “sieâu nhieân”.röøng raäm baït ngaøn, soâng ngoøi daøy ñaëc, coû Khi tieán vaøo phöông Nam khai phaù,laùc nguùt ngaøn ñoù, “noù vöøa laï laãm, xa vôøi, laïi trong goùi haønh trang cuûa mình, daân xieâuvöøa thu huùt, vaãy goïi” [2:305]. Ngöôøi daân taùn khi ñeán vuøng ñaát Gia Ñònh ngoaøi vieäcxieâu taùn töø mieàn Nguõ Quaûng choaùng ngaäp mang theo nhöõng coâng cuï lao ñoäng, chaéctröôùc söï huøng vó cuûa thieân nhieân, söõng sôø chaén coøn coù heä tö töôûng Laõo, Nho, Phaät voán 63Journal of Thu Dau Mot University, No 5 (12) – 2013ñaõ ñònh hình trong hoï töø nhieàu theá kæ tröôùc (thieân thaàn) (thaùnh Maãu Poâ Nagar vôùi caùcñoù vaø löïc löôïng thaàn, thaùnh, tieân, phaät… maø teân goïi Thieân Y A Na, Dieãn Ngoïc Phi, Vaânhoï ñaõ töøng “tieáp xuùc” ôû ñình – chuøa – laêng Höông Thaùnh Maãu, Chuùa Ngoïc, Chuùa– mieáu hoài ôû queâ nhaø. Luùc baáy giôø, ôû vuøng Tieân), Linh Sôn thaùnh maãu, thaàn Nguõñaát môùi hieån hieän trong taâm khaûm cuûa hoï, Haønh, thaàn Hoå, thaàn Caù Voi (nhieân thaàn);ñoù chính laø löïc löôïng thaàn linh vôùi söùc Chöôûng cô Leã Thaønh Haàu Nguyeãn Höõumaïnh sieâu nhieân “coù khaû naêng” giuùp hoï tai Caûnh, Chöôûng cô Thoaïi Ngoïc Haàu Nguyeãnqua naïn khoûi, gaëp laønh traùnh döõ trong cuoäc Vaên Thoaïi, Ñöùc Taû quaân Leâ Vaên Duyeät,soáng traàn tuïc. Ñöùc Tieàn quaân Nguyeãn Huyønh Ñöùc, Voõ Di Theo tín ngöôõng truyeàn thoáng, heä Nguy (nhaân thaàn). Taát caû caùc thaàn linhthoáng thaàn linh noùi chung cuûa ngöôøi Vieät treân ñöôïc ngöôøi Vieät thôø cuùng trong ñình,khaù phong phuù bao goàm thieân thaàn, nhieân chuøa, mieáu, voõ. ...