CƠN NHIỄM ĐỘC HORMON TUYẾN GIÁP KỊCH PHÁT VÀ HÔN MÊ DO SUY CHỨC NĂNG TUYẾN GIÁP

Cơn nhiễm độc hormon tuyến giáp kịch phát. 1.1. Khái niệm: Cơn nhiễm độc hormon tuyến giáp kịch phát hay còn gọi là cơn bão tuyến giáp (thyrotoxic storm) - một biến chứng tương đối hiếm gặp, chiếm tỷ lệ khoảng 1 - 2% trong số bệnh nhân nhiễm độc hormon tuyến giáp phải nhập viện, là một thể nặng của cường tuyến giáp do sự giải phóng T3, T4 vào máu với nồng độ cao và đột ngột dẫn đến mất bù của nhiều cơ quan đích. ...
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
CƠN NHIỄM ĐỘC HORMON TUYẾN GIÁP KỊCH PHÁT VÀ HÔN MÊ DO SUY CHỨC NĂNG TUYẾN GIÁP CƠN NHIỄM ĐỘC HORMON TUYẾN GIÁP KỊCH PHÁT VÀ HÔN MÊ DO SUY CHỨC NĂNG TUYẾN GIÁP (Thyrotoxic crisis and myxedema coma) 1. Cơn nhiễm độc hormon tuyến giáp kịch phát. 1.1. Khái niệm: Cơn nhiễm độc hormon tuyến giáp kịch phát hay còn gọi là cơn b ão tuyến giáp(thyrotoxic storm) - một biến chứng tương đối hiếm gặp, chiếm tỷ lệ khoảng 1 - 2%trong số bệnh nhân nhiễm độc hormon tuyến giáp phải nhập viện, là một thể nặngcủa cường tuyến giáp do sự giải phóng T3, T4 vào máu với nồng độ cao và đột ngộtdẫn đến mất bù của nhiều cơ quan đích. Cơn nhiễm độc này có tỉ lệ tử vong cao (20 - 50%). Chẩn đoán và điều trị bệnh nhân Basedow đã được cải thiện một cách đángkể, nên số trường hợp bị bão giáp đã giảm trong thập kỷ gần đây, tuy vậy vẫn cònnhiều trường hợp có cơn nhiễm độc hormon tuyến giáp kịch phát bị bỏ quakhông được chẩn đoán kịp thời trên lâm sàng. Cơn nhiễm độc hormon tuyến giáp kịch phát chủ yếu gặp ở bệnh nhânBasedow, song có thể gặp ở cả bệnh nhân bướu nhân có nhiễm độc hoặc cácnguyên nhân hiếm gặp khác. 1.2.Yếu tố thuận lợi gây cơn nhiễm độc hormon tuyến giáp kịch phát: + Nhiễm trùng, nhiễm độc. + Phẫu thuật tuyến giáp hoặc bên ngoài tuyến giáp. + Chấn thương. + Hạ đường huyết. + Sinh đẻ ở phụ nữ. + Sờ nắn mạnh lên tuyến giáp. + Chấn thương tâm lý. + Ngừng thuốc kháng giáp tổng hợp đột ngột. + Điều trị bằng 131I. + Toan hoá do tăng ceton ở bệnh nhân đái tháo đường. + Tắc, nghẽn đường thở . + Đột qụy não. 1.3. Cơ chế bệnh sinh: Cơ chế bệnh sinh của cơn nhiễm độc hormon tuyến giáp kịch phát đến nay chưahoàn toàn sáng tỏ. Tuy vậy có 2 cơ chế nói chung đóng vai trò quan trọng. + Cơ chế thứ nhất liên quan đến việc tăng một cách đột ngột hormon tuyếngiáp do được giải phóng từ các nang tuyến giáp vào máu. Ví dụ như bệnh nhân bịphẫu thuật hoặc kích thích mạnh, kéo dài đối với tuyến giáp, tương tự như vậycơn nhiễm độc hormon tuyến giáp kịch phát xuất hiện theo cơ chế này khi bệnhnhân điều trị bằng phóng xạ 131I hoặc ngừng đột ngột thuốc kháng giáp tổng hợp. + Cơ chế thứ 2 liên quan đến việc tăng đột ngột hormon tuyến giáp tự do đãcó sẵn. Hiện tượng này xuất hiện khi khả năng gắn kết của các protein huyếtthanh đối với hormon tuyến giáp giảm đi đáng kể. Ví dụ khi nhiễm trùng nhưviêm phổi, viêm bể thận - thận. Cũng có trường hợp cơn nhiễm độc giáp xảy ra lại không có tăng nồng độ T3,T4 một cách đáng kể. Ví dụ: sự kết hợp nhiễm độc hormon giáp nặng với hôn mêtăng ceton do đái tháo đường gây ra cơn bão giáp. Vì vậy một số trường hợp gâykhó khăn trong chẩn đoán phân biệt bệnh nhân nhiễm độc hormon tuyến giápmức độ nặng có biến chứng với bệnh nhân có cơn nhiễm độc hormon tuyến giápkịch phát. 1.4. Lâm sàng: + Cơn nhiễm độc hormon tuyến giáp có thể xảy ra từ từ một vài giờ hoặc mộtvài ngày, song biểu hiện lâm sàng thì thường rầm rộ. + Sốt cao, có thể lên tới 39 - 40oC. + Buồn nôn, nôn, vã mồ hôi, da nóng ẩm, xung huyết, ỉa lỏng dẫn đến rốiloạn nước và điện giải, có thể vàng da rất nhanh. + Bệnh nhân có thể đau bụng lan toả, gan to, lách to, thay đổi chức năng gan,gan có thể mềm do ứ trệ hoặc hoại tử tế bào gan. + Bồn chồn, luôn trong tình trạng hưng phấn không ngủ, có thể loạn thần cấpsau đó vô lực, mệt lả, teo cơ nhanh, có thể giả liệt cơ, thậm chí hôn mê. + Nhịp tim nhanh, đa số là nhịp xoang, dễ xuất hiện cơn nhịp nhanh kịch pháttrên thất, có thể có các rối loạn nhịp: ngoại tâm thu, loạn nhịp hoàn toàn, cá biệtcó thể suy tim ứ trệ, huyết áp thấp, có thể trụy mạch hoặc sốc tim. 1.5. Cận lâm sàng: + Nồng độ hormon tuyến giáp: T3, T4 tăng, ngoại trừ trường hợp cơn nhiễmđộc hormon tuyến giáp kịch phát xảy ra ở bệnh nhân có hôn mê tăng ceton do đáitháo đường, trường hợp này thường có T3 thấp hoặc bình thường. Tình huống đóchẩn đoán rất khó khăn còn gọi là “nhiễm độc cùng tồn tại” (coexistentthyrotoxicosis) mặc dù biểu hiện lâm sàng của cơn bão giáp là hiển nhiên. + Độ tập trung 131I của tuyến giáp tăng. + Đường máu tăng mức độ vừa phải ở người trước đó không có đái tháođường tụy, có thể do sự giải phóng insulin bị ức chế. + Số lượng bạch cầu ở máu ngoại vi có thể tăng mức trung bình không phảido nhiễm trùng trong khi các chỉ số khác của huyết học lại bình thường. + Hầu hết nồng độ các chất điện giải ở trong giới hạn bình thường, ngoại trừnồng độ canxi có thể tăng nhẹ. + Gan có thể bị tổn thương dẫn đến tăng SGOT, SGPT và bilirubin. + Nồng độ cortisol có thể tăng giống như trong một số tình huống chấnthương tâm lý cấp tính, còn dự trữ adrenalin lại giảm sút do cơ chế tự miễn dịch.Nếu sự thiếu hụt adrenalin không xảy ra thì sự dự trữ của nó có thể tăng. 1.6. Điều trị cơn nhiễm độc hormon tuyến giáp kịch p h ...