Công lý và đạo đức

Công lý của tất cả những điều đúng nên làm, đó là hành động có trách nhiệm theo đúng quy luật tối thượng của đạo đức. Đó là phải tôn trọng nhân phẩm của người khác, dẫu là hàng triệu người hay chỉ một người!
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Công lý và đạo đứcCông lý và đạo đứcCông lý của tất cả những điều đúng nên làm, đó là hành động có tráchnhiệm theo đúng quy luật tối thượng của đạo đức. Đó là phải tôn trọngnhân phẩm của người khác, dẫu là hàng triệu người hay chỉ một người!Loạt bài giảng của GS Michael Sandle, Đại học Harvard, vừa được dịchphụ đề trọn vẹn ra tiếng Việt, đang trở thành một cơn sốt không hề thấpcủa cư dân mạng quan tâm đến giáo dục đại học.Có thể nói không quá lời rằng, nghe - xem - thấy bài giảng này, dù đãtừng biết, từng nghe không ít bài giảng ở các giảng đường đại học (và kểcả kinh nghiệm bản thân), người viết bài này thấy rất nên trao đổi mộtvài ghi nhận, như là những bài học cần thiết.Từ những ví dụ bất ngờSandle đã từng giảng cho hàng vạn sinh viên Harvard nghe suốt nhiềunăm qua. Con số thống kê ấy nói lên rằng tính hấp dẫn và kỳ thú là khỏiphải bàn. Vậy mà, GS Sandle vẫn làm cho người nghe bị choáng khi ôngđưa ra những ví dụ vừa giả thiết, vừa thật, gây sốc đến không ngờ.Đầu tiên là chuyện về một con tàu không thể kiểm soát, đang chạy vớivận tốc 60 dặm/h. Phía trước có năm công nhân đang sửa đường. Ngườilái tàu biết chắc ngay trước mặt có nhánh ray phụ, nhưng trên đó cũngcó một công nhân đang làm việc. Có nên rẽ vào nhánh phụ để làm chếtmột người hay cho tàu đi tiếp theo lộ trình, và làm chết năm người?Một ví dụ khác có thật, là chuyện một con thuyền cứu sinh sau vụ đắmtàu. Trên thuyền có bốn người, gồm thuyền trưởng, thuyền phó, thủy thủvà một cậu bé 17 tuổi tên là Parker. Parker đang chết từ từ và là một đứatrẻ mồ côi không người thân thuộc.Thuyền trưởng và thuyền phó đã quyết định giết Parker ở ngày thứ 20của đói và khát. Nhờ ăn thịt và uống máu Parker, bốn ngày sau họ đượccứu sống. Tòa án Anh đã đem vụ việc ra xét xử.Không ít ý kiến biện hộ (kể cả dư luận từ báo chí) cho rằng dùng thịt vàmáu của Parker để cứu ba người có gia đình, có nhiều trách nhiệm, cóích cho xã hội nhiều hơn thì cái chết của Parker là điều... có thể chấpnhận được(!)?Trong những phần tiếp theo, GS Sandle đã đưa ra các ví dụ khác liênquan đến vấn đề đạo đức - trên thực tế có dính dáng rất nhiều đến chínhtrị. Chẳng hạn, liệu Bill Clinton có dối trá hay không khi ông làm chongười khác hiểu nhầm sự thật khi nói trước truyền hình rằng: Tôi khônghề có quan hệ tình dục với cô Monica Lewinsky. Tôi không bao giờ nóidối. Đó là một luận điệu sai lầm.GS Michael Sandle, Đại học HarvardMột trường hợp khác là việc người chủ quán trả đủ tiền thừa cho kháchsau khi cân nhắc rằng nếu trả thiếu, sẽ ảnh hưởng đến uy tín kinh doanhvà sau đó sẽ mất khách. Vậy, có thể coi hành động của chủ quán là chưađủ yếu tố cấu thành đạo đức?GS Sandle còn đưa ra rất nhiều ví dụ khác khi nêu vấn đề cho sinh viênthảo luận như tính đạo đức của việc tuyển quân bắt buộc và chế độ tìnhnguyện khác nhau như thế nào? Cái nào nên hơn? Việc ưu tiên điểm sốđầu vào đại học cho sinh viên Texas (bang có 40% dân số là ngườiMexico và da đen), khiến cho nhiều sinh viên da trắng có điểm số tươngtự bị trượt đại học là nên hay không nên?Có phải việc ưu tiên ấy dựa trên cơ sở thế hệ hôm nay phải đền bù choquá khứ sai lầm (nguyên văn: past wrong) của cha ông hay không? Mộttrong những bất ngờ lớn nhất của GS Sandle là ông đã đưa ra một dẫnchứng thật giản dị (vì ai cũng biết). Đó là, trong một cuộc thi đấu thểthao - môn chạy chẳng hạn, việc hàng chục người xuất phát cùng mộtđiểm xuất phát có thật sự là công bằng không khi ta biết rằng số phận,sức khỏe, những yếu tố tự nhiên mang tính ngẫu nhiên mà con người bấtkhả chuyển nhượng, đã làm cho các vận động viên không thể như nhau,như cách hiểu thông thường...Triết học và đạo đứcTrong loạt bài giảng của mình, GS Sandle đã phân tích, phản biện cácquan điểm triết lý về đạo đức của nhiều nhà triết học nổi tiếng như quanđiểm về chủ nghĩa vị lợi của Jeremy Bentham, về khẩu hiệu nổi tiếngcủa John Locke Lợi ích tốt nhất cho nhiều người nhất chính là công lý.Đặc biệt, GS Sandle đã dành khá nhiều thời gian cho việc trình bày quanđiểm của một trong những nhà triết học lỗi lạc nhất của thế kỷ khai sánglà Immanuel Kant (22.4.1724-12.2.1804).Kant cho rằng, chúa tể của cuôc sống không phải là Niềm vui và Nỗibuồn như Bentham nhìn nhận mà chính là đạo đức tối thượng. Đạo đứctối thượng là tính TRÁCH NHIỆM (có lý trí xác đáng dẫn dắt, phù hợpvới quy luật đạo đức) của động cơ trong hành động.Có thể thấy rằng mộtkhi 30 phút có thể tạonên chất lượng cao vềnhận thức thì chắc hẳnnhững bài giảng đạođức kéo dài lê thê sẽphản tác dụng đến mứcnào. Nên chăng, về giờgiấc học tập ở cáctrường đại học hiện nay Yếu tố này đặc biệt quan trọng với những người lãnh đạo vì họ nắm trong tay sinh mạng và sốcũng cần được điều phận, hạnh phúc hay khổ đau của người dân.chỉnh? Bởi, đa số con người chỉ hành động th ...