Củ dòm - Vị thuốc an thần gây ngủ

Củ dòm - Vị thuốc an thần gây ngủCủ dòm (Stephania dielsiana Y.C.Wu) thuộc họ tiết dê (Menispermaceae), tên khác là củ gà ấp (củ mọc lộ khỏi mặt đất giống con gà đang ấp trứng), củ ngỗng; là một dây leo, sống nhiều năm, dài 2-3m. Rễ củ to, đa dạng, nhưng thường hình thuôn dài, vỏ ngoài nhăn nheo, thịt cứng rắn màu vàng nâu. Lá mọc so le, hình tam giác gần tròn, dài 913cm, rộng 8-12cm, gốc bằng hoặc hơi lõm, đầu nhọn, mép nguyên hoặc có ít răng rất nhỏ ở phía đầu lá, bấm...
Nội dung trích xuất từ tài liệu:
Củ dòm - Vị thuốc an thần gây ngủ Củ dòm - Vị thuốc an thần gây ngủCủ dòm (Stephania dielsiana Y.C.Wu) thuộc họ tiết dê (Menispermaceae), tên khác là củgà ấp (củ mọc lộ khỏi mặt đất giống con gà đang ấp trứng), củ ngỗng; là một dây leo,sống nhiều năm, dài 2-3m. Rễ củ to, đa dạng, nhưng thường hình thuôn dài, vỏ ngoàinhăn nheo, thịt cứng rắn màu vàng nâu. Lá mọc so le, hình tam giác gần tròn, dài 9-13cm, rộng 8-12cm, gốc bằng hoặc hơi lõm, đầu nhọn, mép nguyên hoặc có ít răng rấtnhỏ ở phía đầu lá, bấm lá thấy có nhựa màu tím hồng, cuống lá dài, gân lá dạng chân vịt,có màu tím hoặc hồng ở mặt sau. Hoa nhỏ, đơn tính khác gốc, hoa đực tụ họp thành tángiả, hoa cái thành dạng đầu, lá đài màu tím, cánh hoa màu vàng cam. Mùa hoa quả: tháng4-7.Củ dòm rất dễ lẫn với các loài bình vôi cũng có nơi gọi là củ gà ấp, nhưng khác ở chỗbình vôi có củ hình tròn và ngắn, lá mặt sau chỉ một màu xanh lục nhạt.Cây mọc hoang ở vùng núi đá, núi đất có nhiều đá lộ đầu, độ cao 300-500m, thuộc cáctỉnh Lào Cai, Yên Bái, Tuyên Quang, Hà Giang, Hà Tây.Rễ củ dòm chứa nhiều alcaloid như L.tetrahydropalmatin, cyclanolin, magnoflorin...Theo kinh nghiệm dân gian, củ dòm được dùng làm thuốc chữa đau đầu, sốt rét, phùthũng, đau lưng, chân tay nhức mỏi, đau bụng, đau dạ dày, kiết lỵ, đại tiện ra máu. Cáchchế biến và sử dụng củ dòm: đào củ về, rửa sạch, thái mỏng, phơi khô. Dược liệu có màunâu, vị chát, đắng và tê, tính ấm, không độc. Liều dùng hằng ngày: 4-8g sắc với 200mlnước còn 50ml, uống làm một lần trong ngày. Có thể ngâm rượu uống với tỷ lệ 1/10.Hoạt chất L.tetrahydropalmatin (hyndarin, gindarin) chiết được từ củ dòm có tác dụngđặc hiệu đối với một số trường hợp rối loạn tâm thần chức năng, trạng thái căng thẳngtinh thần, suy nhược thần kinh, mất ngủ dai dẳng nguyên nhân do tâm thần. Liều dùng:0,05-0,10g dưới dạng viên đơn độc 0,05g L.tetrahydropalmatin hydroclorid hoặc viênphối hợp gồm L.tetrahydropalmatin 0,03g, cao khô lá vông 0,06g, cao khô lá sen 0,05g,tá dược vừa đủ cho 1 viên. Dạng viên phối hợp này đã được ứng dụng cho 100 bệnh nhânở Khoa thần kinh - Bệnh viện Hữu nghị, thấy tác dụng an thần, gây ngủ nhanh hơn, giấcngủ kéo dài êm dịu, không mệt mỏi như dùng thuốc meprobamat.Dùng ngoài, củ dòm để tươi, giã với ít muối và gừng, đắp có tác dụng tiêu viêm, tán ứchữa nhọt độc, bắp chuối, áp-xe do tiêm. Nông dân ở địa phương còn cho trâu bò uốngnước sắc củ dòm mỗi khi chúng chán ăn, chê cỏ.